SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
8
baholash dasturi reytingi bo„yicha jahonning birinchi 30 ta ilg‟or mamlakati qatoriga kirishiga
erishish borasida bir qancha ishlarni amalga oshirish ko‟zda tutilgan.[1]
TADQIQOT MATERIALLARI VA VA METODOLOGIYASI
So‟nggi yillarda pedagog va psixolog olimlar o‟quvchilarning fikrlashi hamda analitik
qobiliyatlarini rivojlantirish muhim ahamiyat kasb etishini ta‟kidlamoqdalar.
Bu qobiliyatlar
asosini esa, refleksiya tashkil etadi. Refleksiya so‟zi (lot.«reflexsio»-orqaga qaytish)-«har
tomonlama barkamol rivojlangan insonning o‟z xatti-harakatlari va ularning qonuniyatlarini
anglashga qaratilgan nazariy faoliyat shakli hisoblanadi. U inson ma‟naviy dunyosining o‟ziga
xos yashirin hislatlarini ochib beradigan o‟z-o‟zini bilishga va anglashga qaratilgan faoliyatdir».
Ko‟plab olimlar refleksiyaning I.N.Semyonov tomonidan taklif qilingan tasnifiga tayanadilar. U
refleksiyaning quyidagi turlarini taklif etib sharhlaydi:
1. Intellektual refleksiya: Muammolarni fikrlash asosida ijobiy hal qilishni belgilaydi.
2. Shaxsiy refleksiya: O‟qituvchining nizoli (konfliktlar) pedagogik ziddiyatlardan janjalsiz
chiqishni fikran izlanish asosida bartaraf qilishni ta‟minlaydi.
3. Kommunikativ refleksiya: Muloqot jarayonida sheriklarining o‟zaro bir-birlarini tushunib
munosabat qilishni ta‟minlaydi.
4. Kooperativ refleksiya: Jamoa a‟zolarining birgalikdagi o‟zaro muntazam
mehnat faoliyatlarini
muvofiqlashtirish bilan bog‟liq bo‟lgan faoliyat.
O‟quvchining bilimini rivojlantirishda pedagogik refleksiyaning ahamiyati beqiyosdir.
Shunday ekan Y.N.Kulyutkina, Y.S.Turbovskiy, P.V.Xudominskiy kabi tadqiqotchi olimlarning
fikricha, o‟quvchining doimiy pedagogik faoliyati, mazmunan refleksiv xususiyatga ega bo‟lib, u
barcha refleksiv jarayonlarni qamrab oladi. Qayd etish joizki, hozirgi kungacha pedagogik
refleksiya tushunchasining mukammal tasnifi mavjud emas.[2]
Boshlang‟ich sinfda olingan bilim keyingi bosqich uchun poydevor vazifasini o‟taganligi
sababli ta‟lim sifatini oshirish pedogoglar oldida turgan eng dolzarb masaladir. Shu maqsadda
ta‟lim muassasalarida faoliyat ko‟rsatayotgan
pedagoglar, xususan boshlang‟ich sinf
o‟qituvchilari darslarda yangi zamon ruhini, yangi nafasni olib kirish orqali o‟quvchilar bilimini
rivojlantirish, ular dunyoqarashini o‟stirishga katta e‟tibor qaratishlari talab etiladi. Chunki,
boshlang‟ich sinf o‟quvchilarining diqqati beqaror bo‟lib, bir soat uchun mo‟ljallangan saboqni
sabr-toqat bilan tinglay olmaydi. Bilim olishda avval o‟zlashtirilgan bilimlarni takrorlash,
ayniqsa, muhim vosita hisoblansa-da, bolalar uchun zerikarli jarayondir. Ayniqsa, boshlang‟ich
sinflarda ona tili, matematika darslarida yozish natijasida qo‟llarni toliqishi, o‟qish darslarida bir
mavzuni takrorlab o‟qish bolalarni zeriktiradi. O‟quvchilarni kayfiyatini ko‟tarish, toliqqan
qo‟llarini
chigalini yozish maqsadida, turli didaktik vositalar hamda o‟yinlar o‟tkazish
o‟quvchilarda refleksiv ko‟nikmalarni shakllantirishda yaxshi samara beradi. Didaktik
vositalarga boshqotirma, krossvord, rebus, topishmoq, topshiriq va boshqalar kiradi.
