|
Boshqarish sistemalarining elementlari va qurilmalariBog'liq Boshqarish sistemalarining elementlari va qurilmalari Datchiklarning turlari
Datchiklar kirish x signalini son va turi bo’yicha o’zgartirishiga qarab ham,
ayrim guruhlarga ajratiladi. Kirish signalini bevosita o’zgartiradigan datchiklar,
kirish x signalni bevosita chiqish y signaliga o’zgartiradi. Bunday datchiklar
qulay, chunki oraliq o’zgartiruvchi qismlarga hojati bo’lmaydi. Oraliq
o’zgartiruvchi qismlarga ega datchiklarda, signalni bir necha marta o’zgarishi
murakkabliklarga, ma’lum darajada aniqlikni yo’qolishiga olib keladi. x-y
o’zgartirishning ko’rinishi bo’yicha, datchiklar ikki guruhga: uzluksiz va diskret
(uzlukli) o’zgartiruvchilarga bo’linishadi. Uzluksiz o’zgaradigan datchiklar
o’lchagich bo’lib hisoblanadi. Ularda x ning uzluksiz o’zgarishiga, y ni uzluksiz
o’zgarishi to’g’ri keladi. Ko’pincha, diskret ishlaydigan datchiklar diskret
ob’ektlar holatini, ya’ni chekli holatga ega ob’ektlarni nazorat qilishadi. Nazorat
qilinadigan ko’pchilik ob’ektlar ikki pozisiyaga ega, yani ‘ulangan’ va ‘uzilgan’
holatlarga ega bo’lishadi. Ana shu sababli, diskret datchiklar, chiqish miqdorlari
y=0 yoki y=1 bo’ladigan ikkilik axborot datchiklari hisoblanishadi.
Bevosita o’zgartiradigan datchiklar. Bevosita o’zgartirgich datchikka misol
bo’lib, tenzodatchik, termo (issiqlik) datchiklar, induktiv datchiklar, sig’im
datchiklar, optik datchiklari va x.k. hisoblanadi.
41
Oraliq o’zgartirgichga ega datchiklar. Bu datchiklar bir nechta bevosita
o’zgartiradigan va ketma-ket ishlaydigan datchiklardan tashkil etilgan. Bundagi
bitta datchikni chiqish kattaligi kelgusi datchikni kirish miqdori bo’lib xizmat
qiladi. 2.1a-rasmda tasvirlangan datchik
burchak tezligini kondensator S
sig’imiga aylantirishga xizmat qiladi. Datchikni qabul qiluvchi jism bo’lib
markazdan qochma rostlagich hisoblanadi. U burchak tezlikni P prujinani
(oraliq qismi) siqish kuchi bilan taqqoslanadigan markazdan qochma kuchga
aylantiradi. Oraliq qismida kuch S kondensatorni yuqori qoplamasi bilan
qoplangan rostlagichni pastki muftasini
s
siljishiga olib keladi. Kondensator
datchikni ijrochi qismi hisoblanadi, uni sig’im plastinalar orasidagi
c
masofaga
qarab o’zgaradi.
2.1 -rasm. Oraliq o’zgartirgichga ega datchiklarning sxemalari.
2.1b-rasmdagi datchik U kuchlanishni f chastotasiga aylantiradi. U
kuchlanish strelkasi S sig’imni o’zgaruvchan kondensator bilan bog’liq bo’lgan
V voltmetr yordamida o’lchanadi. S kondensator esa, chiqishdagi f chastotasi
sig’imga bog’liq, topshiriq beruvchi G generatorni konturga ulangan. Shunday
qilib, datchikda ushbu o’zgartirishlar bajariladi:
V
U
voltmetr strelkasini
burchak siljishi
f
G
.
|
| |
