Boshqarish sistemalarining elementlari va qurilmalari

136 
5.2. Raqamli avtomatika. Avtomatikaning funksional elementlari.Raqamli 
elementlarni asosiy komponentlari, qo’llanilishi va qo’yiladigan talablari
Raqamli 
xisoblash 
texnikasining 
asosiy 
qurilmalaridan 
biri 
– 
summatordir. Bir razryadli ikkilik sonlarni qo’shish uchun qo’llaniladigan 
‘YArim summator’ sxemasini loyixalash jarayonini ko’rib chiqamiz: 
Berilgan “a” ham da “b” bir razryadli ikkilik sonlarni qo’shish natijasida 
“s” - yig’indi razryadi va “r”- o’tish razryadi hosil bo’ladi. “a” va “b” bir 
razryadli qo’shiluvchilardan faqat bittasi ‘1’ ga teng bo’lsa, yig’indi razryadi 
s=1 bo’ladi va “a” va “b” bir vaqtda ‘1’ ga teng bo’lgandagina p=1 bo’ladi. SHu 
holatlar uchun mantiqiy funksiyalar quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi: 
b
a
p
b
a
b
a
s
&
,
&
&



Bir razyadli yarim summator sxemasini shu ifodalarga mos ravishda 
mantiqiy elementlar asosida qurish mumkin. (5.1.-rasm) 
Ikkita 2 razryadli ikkilik sonlarni solishtirish vazifasini bajaruvchi 
qurilmani yaratish bilan bog’liq masalani ko’rib chiqamiz:
A = a
1
a
2 
va B = b
1
b
2
– ikki razryadli sonlar. SHunday solishtirish 
sxemasi(SS)ni yaratish kerakki u 4 ta kirishga (a1, a2, b1, b2), ham da 3 ta 
chiqishga (Y
1
, Y
2
, Y
3
) ega bo’lsin.
5.1-rasm. Bir razryadli yarim summatorning sxemasi. 
p 
s 
а 
b 
1 
& 
& 
1 
& 
1 

137 
Bu sxemaning chiqishlari quyidagi shartlarni qanoatlantirsin: Y
1
=1 
bo’lsin, agar A>V bo’lsa, U
2 
=1 bo’lsin, agar A=V bo’lsa va U
3 
=1 bo’lsin, agar 
Asxemasini qurish mumkin. 5.2.-rasmda Ikkita ikki razryadli ikkilik sonlarni 
solishtirish vazifasini bajaruvchi qurilmaning sxemasi keltirilgan. 
5.2-rasm. Ikkita ikki razryadli ikkilik(binar) sonlarni solishtirish sxemasi. 

Download 4,61 Mb.