X Y
0 1
1 0
1
X
Y
Схематик белгиланиши
Мантиқий инкор
X Y Z
0 0 1
0 1 1
1 0 1
1 1 0
X
Y
Z
Схематик белгиланиши
Мантиқий функцияси
Ишлаш жадвали
Y X Z Y X Z *
,
&
X Y Z
0 0 1
0 1 0
1 0 0
1 1 0
1
X
Y
Z
Схематик белгиланиши
Мантиқий функцияси
Ишлаш жадвали
,
Y X Z
136
5.2. Raqamli avtomatika. Avtomatikaning funksional elementlari.Raqamli elementlarni asosiy komponentlari, qo’llanilishi va qo’yiladigan talablari Raqamli
xisoblash
texnikasining
asosiy
qurilmalaridan
biri
–
summatordir. Bir razryadli ikkilik sonlarni qo’shish uchun qo’llaniladigan
‘YArim summator’ sxemasini loyixalash jarayonini ko’rib chiqamiz:
Berilgan “a” ham da “b” bir razryadli ikkilik sonlarni qo’shish natijasida
“s” - yig’indi razryadi va “r”- o’tish razryadi hosil bo’ladi. “a” va “b” bir
razryadli qo’shiluvchilardan faqat bittasi ‘1’ ga teng bo’lsa, yig’indi razryadi
s=1 bo’ladi va “a” va “b” bir vaqtda ‘1’ ga teng bo’lgandagina p=1 bo’ladi. SHu
holatlar uchun mantiqiy funksiyalar quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi:
b a p b a b a s &
,
&
&
Bir razyadli yarim summator sxemasini shu ifodalarga mos ravishda
mantiqiy elementlar asosida qurish mumkin. (5.1.-rasm)
Ikkita 2 razryadli ikkilik sonlarni solishtirish vazifasini bajaruvchi
qurilmani yaratish bilan bog’liq masalani ko’rib chiqamiz:
A = a
1
a
2
va B = b
1
b
2
– ikki razryadli sonlar. SHunday solishtirish
sxemasi(SS)ni yaratish kerakki u 4 ta kirishga (a1, a2, b1, b2), ham da 3 ta
chiqishga (Y
1
, Y
2
, Y
3
) ega bo’lsin.
5.1-rasm. Bir razryadli yarim summatorning sxemasi.
p
s
а
b
1
&
&
1
&
1
137
Bu sxemaning chiqishlari quyidagi shartlarni qanoatlantirsin: Y
1
=1
bo’lsin, agar A>V bo’lsa, U
2
=1 bo’lsin, agar A=V bo’lsa va U
3
=1 bo’lsin, agar
Asxemasini qurish mumkin. 5.2.-rasmda Ikkita ikki razryadli ikkilik sonlarni
solishtirish vazifasini bajaruvchi qurilmaning sxemasi keltirilgan.
5.2-rasm. Ikkita ikki razryadli ikkilik(binar) sonlarni solishtirish sxemasi.
