texnologiya
darslarida yo‘naltirish
maqsadga muvofiq hisoblanadi.
O‘quvchilarni kasb tanlashdagi asosiy omillar ota-ona, muhit va
ta’lim-tarbiyadir. Kasb tanlashning asosiy vazifasi o‘quvchilarni
politexnik mehnat va malakalari bilan qurollantirishdan, ularni mehnat
va ijtimoiy faoliyatga, kasblarni ongli ravishda tanlashga, moddiy va
ma’naviy boyliklarni ishlab chiqarishda ishtirok etishga tayyorlashdan
iboratdir.
Maktabda kasb tanlash ishlari quyidagi maqsadlardan iborat:
1. O'quvchilarni kichik sinflardan boshlab xalq xo‘jaligining turli
tarmoqlari bilan tanishtirib borish.
2 .O'quvchilarni xalq xo‘jaligining turli tarmoqlari bilan
tanishtirib, ommaviy kasblarning mazmuni, sinfdan tashqari
o‘tkaziladigan tadbirlarni amalga oshirish.
3. Kasb tanlashga yo'llash ishlarini olib borishda o‘quvchilarni
asosan maktab joylashgan hududning korxona, tashkilotlarining
ehtiyoji uchun zarur bo‘lgan kasb va mutaxassislarga yo'llash.Kasb
tanlash juda muhim masala bo‘lib, ko‘pincha o‘quvchilar uni mustaqil
hal qila olmaydilar.O‘qituvchilarning ish tajribasi o‘quvchilarni kasb
tanlashga yo’llashning farq va metodlarini belgilab beradi. Ulardan
asosiylari quyidagilardan iborat:
1. Darslarda kasb tanlashga yo’lIash. Masalan, o‘qituvchi
o‘quvchilami mehnat mashg‘ulotlarida bajaradigan ish bilan bog‘liq
kasblar bilan tanishtiradi. Chunonchi, yog‘och kesuvchi, rom
102
yasovchi, duradgorlik, tikuvchilik, oshpazlik va boshqa kasblar haqida
bilim oladilar va tanishadilar.
2.
Ekskursiyalarda
kasb
tanlashga
yo‘llash.
Odatda,
ekskursiyalarda o‘quvchilarni o‘quv rejasi doirasidan chiquvchi
material bilan tanishtirishga qulay sharoit yuzaga keladi. Bu
imkoniyatdan o‘quvchilarni kasb tanlashga yo‘llash uchun foydalanish
mumkin.
3. To‘garak mashg‘ulotlarida kasb tanlashga yo’llash. To‘garak
mashg‘ulotlarida o‘quvchilarni turli kasblar bilan tanishtirishga
ko‘proq imkoniyatlar vujudga keladi.
4. Har xil mavzuda uchrashuvlar o‘tkazish. Odatda, umumta’lim
maktablarni bitirgandan key in ishlab chiqarish sanoati muassasalarida
ishlayotgan kishilar bilan suhbatlari o‘quvchilarda katta taassurot
qoldiradi. Texnologiya fani jarayonida o‘quvchilar turli kasb egalari
bilan tanishadilar.
5. Har xiil madaniy-ommaviy tadbirlar o‘tkazish. Kasb tanlashga
yo‘llash ishining muvaffaqiyatli olib borilishiga yordam beruvchi har
xil madaniy-ommaviy tadbirlar maktablarning ish tajribasidan
ma’lum.
Masalan, “Kasblar dunyosi”, “Kasb tanlashda shaxsiy va jamoa
fikri” mavzusida munozaralar uyushtirish, kinofilmlani muhokama
qilish shular jumlasidandir.
6. Kasblar mazmunini chuqur o‘rganish. O‘qituvchi muayyan
kasblar to‘g‘risida tasavvur berish uchun bir yo‘la barcha o‘quvchilar
bilan ish olib borishdan tashqari bu kasb bilan yaxshilab tanishish
istagi bo‘lgan o‘quvchilar bilan jiddiyroq ish olib boradi.
o‘quvchilarni qiziqishlariga qarab guruh yoki mikroguruhlarga
birlashtiradi.
Bunda
ishning
turli-tuman
tashkiliy
formalari
qo‘llaniladi. O‘quvchilar o‘z kuchi bilan referat yozadilar,
ekskursiyalar o‘tkazadilar.
7. Fakultativ mashg‘ulotlar. Ayrim maktablarda fakultativ
mashg‘ulotlarga ajratilgan soatlaming ma’lum qismidan kasb
tanlashga yollash ishi uchun foydalaniladi.Kasb to‘g‘ri tanlanganda
ular o‘z qobiliyatlarini va qiziqishlarini yaxshiroq ro‘yobga
chiqarishlari hamda jamiyatga ko‘proq foyda keltirishi mumkin.
Kasbga yo‘llsh, qiziqtirish hamda malaka va ko‘nikmalarini
103
shakllantirishda o‘quv jarayonidagi ta’lim-tarbiya ishlari muhim
ahamiyat kasb etadi.
|
