• Kalit so‘zlar
  • Afg‘on rubobi
  • Buxoro davlat universitetining pedagogika instituti pedagogik ta




    Download 9,63 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet295/352
    Sana10.01.2024
    Hajmi9,63 Mb.
    #134163
    1   ...   291   292   293   294   295   296   297   298   ...   352
    Bog'liq
    BuxDUPI to\'plam

    Annotatsiya. Maqolada tovushlarning psixologik, musiqiy xususiyatlari, 
    o‘zbek xalq cholg‘u asboblarining tarixiy taraqqiyoti va ta’lim-tarbiyadagi roli,
    musiqa ijrochiligi yo‘liga mos ijro shakllarini yuzaga keltirish g‘oyalari haqidagi 
    ma’lumotlar bayon etilgan. 
    Kalit so‘zlar:Tovush, psixologik, musiqa ijrochiligi; cholg‘u asboblari; 
    xromatik tovush qatori; diapazon; tovush xususiyatlari; ijro etish texnikasi; nota 
    tizimida o‘qitish; ansambl; orkestr; musiqa maktabi. 
    Tovushning xususiyatlari va paydo bo‘lishi masalasida qadimdan olimlar fikr 
    yuritib kelganlar. Jumladan, yunon faylasufi va ensiklopedis ta'limi Aristotel 
    kuzatishlarga asoslangan holda tovushning tabiatini va turli-xil xususiyatlarini 
    to‘g‘ri tushunchasiga ega bo‘lgan holda ta'kidlanganidek, u tovush chiqarayotgan 
    jism, ketma-ket havoni siqishini va to‘lqinlardagi intonatsiyani vujudga keltiradi, 
    deb aytgan.
    Masalan: tanbur, dutor, nay, qashqar rubobi, afg‘on rubobi kabi cholg‘ularni 
    ijro etganda uning tebranayotgan tovushi havoni goh zichlaydi, goh siyraklaydi, 
    havoning elastikligi tufayli esa, bunday ketma-ket bo‘ladigan ta'sirlar fazodan 
    qatlamdan-qatlamga uzatiladi, elastik to‘lqinlar yuzaga keladi. Bizning 
    qulog‘imizga yetib kelgach, ular quloq pardasiga ta'sir qilib, tovush sezgisini 
    yo‘qotadi. Eng sokin va eng kimsasiz joylarda ham qulog‘imiz har doim qandaydir 
    tovushlarni ilg‘aydi. Chunki hamma joyda nimadir harakatlanadi, tebranib turadi. 
    Kosmonavtlar ba'zi intonatsion tovushlarni eshshitadilar va turli materiallarning 
    gavdalanishlariga qarab, tovushlarni payqab boradilar. Ovro‘palik kosmonavtidan 
    biri kosmosga o‘zga sayoraga uchayotganida islom diniga mansub namoz-qiroatini 
    «ollohu-akbar» so‘zlarini eshshitganini uzoq-uzoq eslaydi va Arabistondagi 


    845 
    sayyohatida esa ishonib, yerdagi ushbu tovushni eshitib Ollohning borligini anglab 
    oladi va u shu kundan boshlab xristiyanlikdan islom diniga itoat qiladi va 
    musulmon bo‘ladi. 
    Tovush xususiyatlarining inson psixikasiga ruhiy ta'sirbaxsh tovushlarining 
    bir necha turlari mavjud bo‘lib, bular: 

    Tabiiy tovush xususiyatlari. 

    Moddiy-ma'naviy tovushlar. 

    Texnik-vositalardan tovushlar va boshqalar. 

    Musiqiy tovush turlaridir. 
    Afg‘on rubobi-torli-chertma cholg‘u bo‘lib, u mezrob (mediator) vositasida 
    chalinadi. Uning kosasi chuqur o‘yilgan va teri bilan qoplangan bo‘ladi, kalta va 
    yo‘g‘on dastasida to‘rtta bog‘lama pardasi bor. Dastasining yuqori qismida 6 yoki 
    7 ta qo‘shimcha («xas») pardalari ham bo‘ladi. Afg‘on rubobining 5 ta asosiy 
    torlarida kuy chalinadi. Shuningdek, uning yon tomonidan 10-11 ta yordamchi 
    yonquloq simlari ham tortilgan bo‘lib, ular aks-sado sifatida yangraydi. 

    Download 9,63 Mb.
    1   ...   291   292   293   294   295   296   297   298   ...   352




    Download 9,63 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Buxoro davlat universitetining pedagogika instituti pedagogik ta

    Download 9,63 Mb.
    Pdf ko'rish