Changda ijrochilik uslublari

Download 59,2 Kb.
bet	3/4
Sana	20.01.2024
Hajmi	59,2 Kb.
	#141990

Bog'liq
Chang sozi haqida ma’lumot.
партии, Надольская Н В редактор Атлас анатомии человека 2003, Служебный рома1, BЕRNULLI TЕNGLAMAS1, fayzulloyev komp loyiha, QGJ, Диплом иши, hgfdfd, 1671089582, massivlar, savollar1, D.Bazarbaev, 10-mavzu (3), Drijorlikning muhim vazifalari

Bu sahifa navigatsiya:

• CHANGDA TOVUSHLARNING JOYLASHUVI

CHANGNING TUZILISHI Chang cholg‘u asbobi quti, torlar, quloqchalar va tepki mexanizmi (tovush-sundirgich)dan iborat. Ustki qopqoqning ichki tomoniga ikkita yog‘och taxtacha o’rnatilgan bo’lib, ular prujina vazifasini bajaradi va qopqoqni mustahkam ushlab turadi.52 CHANGDA TOVUSHLARNING JOYLASHUVI Torlarni tarang qilib tortish uchun chorcho’pning ung tomoniga metall quloqchalar, chap tomoniga esa torlarning ikkinchi uchini ilib qo’yish uchun ilmoqchalar (shtift) o’rnatilgan. Changning torlari xarraklar yordami bilan uch guruhga bo’lingan. Birinchi guruh un ikkita uch qatorlik tordan iborat bo’lib, o’ng harrak va chap pog‘ona orqali o’tadi. Bu torlar xromatik tovushqatorning 12 tovushini (kichik oktavadagi SOLDan birinchi oktavadagi «FA diyez» gacha) beradi. Ikkinchi guruh yettita uch qavatli tordan iborat bo’lib, chap xarrak va chap pog‘ona orqali o’tadi. Chap xarrak ikki pog‘ona orasidagi torni ikki qismiga (3 : 2 hisobida) bo’lib turadi. Ulardan biri ung pog‘onadan xarrakkacha, ikkinchisi esa — xarrakdan chap pog‘onagacha hisoblanadi. Chap qismdagi torlar ung qismdagi torlarga qaraganda sof kvinta baland tovush beradi. Torlarning ikkinchi guruhsi xromatik tovushqatorning un turt tovushini (birinchi oktavadagi SOLDan ikkinchi oktavadagi SOL diyez gacha) o’z ichiga oladi.60 Jaranglab turgan tor (ayniqsa changning pastki registridagi tor) birdaniga barmoq bilan so’ndirilganda o’ziga xos bug‘iq stakkato tovushi hosil bo’lib, u quyidagicha belgilanadi: Tez-tez ijro etiladigan tovushlar o’ng qo’ldagi cho’p bilan chalinadi. Jaranglab turgan torning tovushi chap qo’lning barmoqlari bilan tez to’xtatilishi lozim. Tremolo usuli, ya’ni cho’plar bilan torni tez-tez almashib urish — chang chalishdagi eng murakkab usul hisoblanib, bunda uzluksiz tovush hosil bulayotgandek tuyuladi. Ana shunday tez chalinadigan paytlarda qo’l panjalari nihoyatda yengil harakat qilishi kerak. Tremolo quyidagicha belgilanadi: Tremolo usulida bir tovush chalinganda, shu usulda ikki tovush chalingandagiga qaraganda kuchliroq va cho’ziqroq tovush chiqadi. Chang chalishning bunday asosiy usulidan tashqari (cho’p bilan torga urib chalishdan tashqari) boshqa usullar ham borki, ular changning ta’sirchanlik kuchini yanada orttiradi. Chunonchi: 1. Pizzicato col legno (pizz. col legno) — pitssikato kol lenyo — cho’pning orqa yassi qismi bilan torlarni tirnab (chertib) chalish 2. Pizzicato (pizz.) — pitssikato—(barmoq chertmak) ko’l barmoqlari bilan torlarni mayin chertish. 3. Col legno (col leg) — kol lenyo (cho’p tarak) — cho’pning orqa yassi qismida torlarni taqillatib urib chalish.61 A. Staccato con sordini (Stac. con sord.) — stakkato s surdinoy — (surdinali bug‘iq stakkato) — jaranglab turgan chang torlarni ikkinchi bo’sh qo’l barmoqlari bilan tez-tez sundirish. 5. Vibrato (vib). — vibratsiya (tebratma) — jaranglab turgan torlarni yon qatorga tutashgan qismini bo’sh qo’l barmog‘i bilan asta bosib tebratish. 6. Glissando col legno (gliss. s. I.) — glissando kol lenyo — (cho’p sirg‘antirish) — cho’pning orqa yalang qismi bilan bir tordan ikkinchi torga pastdan yuqoriga yoki yuqoridan pastga sirg‘antirib chizma chertish. Pitssikato usuli bilan uch, turt (ba’zan undan ham ortiq) tovushlik akkordlarni chalish mumkin. Pizzicato col legno usuli bilan esa faqatgiia ikki tovush chalish mumkin. Chalishning asosiy hamda tremolo usullari rr dan to // gacha, shuningdek, $rva tf gacha bo’lgan barcha dinamik va texnik imkoniyatlardan to’la foydalanishga imkon beradi. Pitssikato usulida chalinganda tovush dinamikasi rr bilan r — dan tashqariga chiqmaydi Pitssikato usuli cho’p bilan ijro etilganda (pizz col legno) utkir, jarangdor va anik tovush hosil bo’ladi. Tremolo, col legno; pizz. col legno va pizzicato usullari chang chalishda ta’sirchanlik va texnik imkoniyatlarini ancha boyitadi. Ilgarilari bu usullar xalq ijrochiligida qo’llanilmas edi. Bu usullardan bir vaqtning uzida baravariga foydalanish ham mumkin Xulosa Mustaqilligimizning dastlabki kunlaridanoq ajdodlarimiz tomonidan ko‘p asrlar mobaynida yaratilgan ulkan, bebaho ma'naviy va madaniy merosni tiklash, yoshlar orasida targ‘ibot qilish, ular ongiga singdirish davlat siyosati darajasiga ko‘tarilgan nihoyatda muhim vazifa deb hisoblanadi. O‘zbekiston xalqi avloddanavlodga o‘tib kelgan o‘z tarixiy va madaniy qadriyatlarini saqlab qolishga muvaffaq bo‘lgan. Xalqning madaniy qadriyatlari, ma'naviy merosi ming yillar mobaynida Sharq xalqlari uchun qudratli ma'naviyat manbai bo‘lib xizmat qilib kelgan. Malakaviy ishning birinchi bobida o’zbek xalq cholg’u asboblarining tarixi borasidagi ma’lumotlarni bilish ijrochilik mahoratini, ijrochilikning ana’naviy uslublarini kelajak avlodga o’rgatish, o‘z taqdirini chinakam egasi, o‘z tarixining ijodkori, o‘ziga xos milliy madaniyatining jonkuyar davomchisi etib tarbiyalashimizda muhim omillardan biridir. Chang milliy cholg’u asbobining yildan-yilga, asrlar osha rivojlanib takomillashib zamon talabi darajasiga javob bera olishi ijrochilik maxoratini o’stirish, milliy musiqa merosimizni keng xalq ommasiga targ’ib qilish, shu jumladan, dunyo musiqa madaniyatiga doir bilimga ega bo’lish, milliy cholg’u asboblarimiz orqali milliy va zamonaviy musiqa merosimizni butun jahonga tanitish imkonini bermoqda. Malakaviy ishning ikkinchi bobida chang cholg’u chang ijrochiligining rivojlanishi, takomillashtirilishi unda badiiy asarni ijro etish texnikasini egallash darajasi - o‘qituvchilar tomonidan o’quvchilarning nazariy bilimlarini, mahoratlarini oshirishnigina emas, balki ijrochilik uslubiy muammolarga ham katta e’tibor berilgan. Changda ijrochilik san’ati uslublarini asta-sekin va mustahkam egallashga changda yaxshi tovush chiqishi - cholg‘uning sifatiga bog‘liqdir, shuningdek, uni sozlashda cholg‘u simlarining bir xilligiga va quloqlarining tengligiga e’tiborni qaratish uchun texnologiyasi va uslublarini bilish talab etiladi. Va nihoyat changda yaxshi musiqa ijro etishning muhim shartlaridan yana biri, bu cholg‘uchining cholg’u asbobi oldida qulay o‘tirish holatidir. Demak, xulosa qilib aytish kerakki, o’zbek xalq cholg’u asboblaridan biri bo’lgan chang cholg’u asbobida mukammal ijro uslublarini egallash va yaxshi ijrochi sozanda bo’lish – bu o‘zbek milliy san'atiga bo‘lgan hurmat va ehtiromdir. Bunda ustozlarning qilgan mehnatlari tahsinga loyiq. Biz yoshlarning bunday madaniy merosni avaylab, to‘g‘ri ijro usul va texnologiyalarni puxta o’zlashtirishimiz, kelgusi avlodga yetkazib berish burchimiz va vazifamiz deb bilaman. Download 59,2 Kb.

Download 59,2 Kb.