Chizmachiligi pedagogik innovatsiyalar, professional

37 
Berilgan aylana bilan to‘g‘ri chizig‘ni tutashmasini ko‘rib o‘tamiz. to‘g‘ri chiziq aylana 
bilan kesishmagan holati bo‘lgani uchun, tashqi tutashmalar turkumiga kiradi. 
Birinchidan berilgan to‘g‘ri chiziqqa R1 masofada parallel chiziq o‘tkaziladi. Ikkinchidan 
O aylana markazidan (R + R
1
) masofada yoy chiziladi. To‘g‘ri chiziq bilan yoy o‘zaro 
kesishib O1 tutashish markazi xosil boladi. O1 dan berilgan to‘g‘ri chiziqqa 
perpendnkulyar tushirib T nuqtani, O1 bilan O ni birlashtirib aylanadagi T
1
nuqtani 
topamiz. Shakldagi chizmani ham huddi yuqoridagi usul bilan chiziladi. Bu ichki 
tutashma bo‘lgani uchun qo‘shimcha R 2- R radiusda aylana chiziladi. 
Radiusi R va markazi O nuqtada bo‘lgan aylana va bu aylanani kesib o‘tuvchi AB 
to‘g‘ri chiziq R
3
radius bilan tutashtirilsin bunda tutashma chiziqlarga tashqi tomondan, 
aylana esa tutashmaga ichki tomondan urinsin. Aylana radiusi R dan tutashma radiusi R 
3ni ayrib, shu R- R 3 ayirma bilan aylana markazi O dan yoy chizamiz So‘ngra AB to‘gri 
chiziqqa parallel qilib R 3 masofada to‘g‘ri chiziq o‘tkazamiz va uning yoy bilan 
kesishgan Oi nuqtasini topamiz. Bu O nuqta tutashish markazi bo ladi. 3ndi O va Oi 
nuqtalarni o‘zaro birlashtirib, OO
1
to‘g‘ri chizig‘ni ng aylana bilan 
kesishib T nuqtasini tonamiz. Yana O
1
nujtadan 
AB 
to‘g‘ri 
chiziqqa 
perpendikulyar tushirib T1 nuqta 
aniqlanadi. O1 nuqta orqali T va T1 
nuqtalarni R3 radius bilan tutashtirilsa 
bu izlanayotgan tutashma boladi. 
ll.Radiuslari R va Ri hamda 
marazlari O va Oi nuqtalarda bo‘lgan 
aylanalar berilgan R
2
radius bilan 
tutashtirilsin bunda O markazdan R- 
R
2
radius bilan, O
1
markazdan esa 
R
1
+R
2
chiziladi, ular ozaro kesishib 
tutashish markazi 0
2
nuqtani beradi. 
12-rasm.
Bu 0
2
nuqta bilan Oi va O markazlarni tutashtiruvchi to‘gri chiziqlar aylana va yoy 
bilan tegishli ravishda kesishib tutashиш nuqtalari T va T
1
nuqtalarni beradi. 
12. 
Radiuslari tegishlicha bo‘lgan uchta aylanani, radiusi berilgan yoy bilan 
tutashishini ko‘rib o‘tilgan. Bu chizmani bajarish oldingi chizmani bajarishni 
o‘zginasi bo‘lib, ichki tutashmada O
4
ni topish uchun radiuslar farqi olinadi. O
4
-
tutashmani markazi bulib tashqiy tutashmada radiuslar yig‘indisidir. 
13-rasm.

38 
Podveskani 
kontur 
chizmasini 
o‘rsatilgan.Kontur 
chizmani 
bajarishdan oldin Podveskani to‘la 
chizmasini chizish talab qilinib, bu 
erdagi tutashmalar markazi, tashqiy 
va ichki tutashmalar va alohida 
elementlarni 
o‘lchamlari 
ko‘rsatilishi 
shart. 
Berilgan 
o‘lchamlar va kattaliklar bo‘yicha 
aylanalarni o‘zaro joylashishi va 
markazini aniqlaymiz markazni 
topishni tahlil qilingan bo‘lib 80-
30-50 mm. 

Download 11,26 Mb.