36
AB to‘g‘ri chizikka bir hil R radiusli bir necha
urunma aylanalar chizilsin.
4.Ihtiyoriy
vaziyatda
berilgan
o‘zarokesishuvchi AB
va
SO
to‘g‘ri
chiznklarni o‘zaro tutashma va urunma
chizmasi berilgan.
R radiusdagi aylana bir
vaqtni o‘zida har ikkala chiziqqa urinma
bo‘ladi.
10-rasm.
9-rasmda ko‘rsatilgan R radiusli aylanaga radiuslari r bulgan
bir necha ichki va tashqiy
urinma aylanalar chizilgan. Tashqiy aylanalar markazi R + r ichki aylanalar markazi R-r
ko‘rinishda bo‘ladi. R va R1 radiusli aylanalarni o‘zaro tashqiy va ichki urinmalar
yordamida tutashtirishni ko‘rib chikaylik. OO
1
kesmani markazi bo‘lgan O
2
topib OO
1
markazlarni o‘zarobirlashtiruvchi aylana chizamiz.
O marjazdan radiusi R +R1 bo‘lgan tashqiy yoy radiusi R-R1 bo‘lgai ichki urinma xosil
bo‘ladi.O2 markazdan chizilgan yordamchi aylana ichki va tashqiy o‘tkazilgan chiziklar
bilan kesishib K va K1 yordamchi urinish nuktalarini beradi.
T1 vaTz ni topamiz. R radiusli aylanadagi urinish nuqtalarni topishda O markazdan KT
3
va K
1
T
1
to‘g‘ri chiziqlariga parallel bo‘lgan chiziqlar o‘gkazamiz
natijada aylana bilan
kesishib, izlanayotgan nukta Т va T
2
ni topamiz.
T bilan T
1
T
2
bilan T
3
nuqtalarini
birlashtirsak izlanayotgan urinma va tutashma chiziqlari hosil bo‘ldi.
Qayd etilgan chizmani quydagicha taxlil kilish mumkin, Berilgan R radiusli aylanaga A
nuqta orqali urinma chiziqlari o‘tkazish talab etilsa, aylana markazi O dan A nuqtagacha
bo‘lga H masofani teng ikkiga bo‘lib S nuqtani topamiz. S nuqtani yordamchi aylana
markazi tariqasida S A radiusda yordamchi aylana chizamiz, bu aylana berilgan, aylanani
T va T
1
nuqtalarda kesadi, bu nuqtalar biz izlayotgan urinish nuqtasi bo‘ladi
Tutashtirish radiusi berilgan o‘zaro har hil burchak ostida tutashuvchi to‘g‘ri
chiziqlar
tutashmasini ko‘ramiz.
CHizmada uchta holatni ko‘rishimiz mumkin.To‘g‘ri chiziq o‘zaro to‘g‘ri burchak ostida
tutashadi.
1.
To‘g‘ri chiziq o‘tkir burchak ostida
tutashadi.
2.
To‘g‘ri chiziq o‘tmas
burchak
ostida birlashadi.
Har uch holatda ham berilgan R ni
o‘lchab yordamchi
parallel chiziqlar
o‘tkaziladi bu chiziqlar o‘zaro kesishib
biz izlayotgan
O tutashish markazini
beradi. Tutashmani boshlanish va oxirgi
nuqtalari T ni topish uchun O markazdan
berilgan
tutashuvchi
chiziqlarga
perpendikulyar o‘tkazamiz.
