“Dasturiy injiniring” yo`nalishi 653-21-guruh talabasi Turg’unov Jahongir

Ushbu rasmda quyidagi asboblar uchun piktogramma 
ko‘rsatilgan: 
– Select ni Esc tugmachasi yordamida faollashtirish 
mumkin. Keyinchalik ko‘chirish, nusxalash yoki yo‘q qilish uchun 
bir yoki bir nechta obyektni tanlash uchun ishlatiladi; 
– Move Layout (Hotkey M) katta tarmoqli loyihalarni 
aylantirish uchun ishlatiladi; 
– Place Note (Hotkey N) loyihaning ish maydoniga matn 
qo‘shadi; - O‘chirish (Del tugmasi) tanlangan obyekt yoki obyektlar 
guruhini yo‘q qiladi; 
– Inspect (I tugmachasi) qurilmaning turiga qarab 
jadvallarning tarkibini ko‘rishga imkon beradi (ARP, NAT, 
marshrutlash jadvallari); - Drawapolygon (ko‘pburchak chizish) 
sizga to‘rtburchaklar, ellips, chiziqlar chizish va ularning ustiga 
rangli rang berish imkonini beradi; 
– 
Resize Shape (Alt + R tugmalar birikmasi) chizilgan obyektlarning 
o‘lchamlarini o‘zgartirish uchun mo‘ljallangan (to‘rtburchaklar va doiralar). 
Topshiriq: Cisco Packet Tracer dasturida eng sodda tarmoq, 2 ta kompyuterni 
ulash: 
 

Amaliy mashg‘ulot №3,4 
Mavzu: Cisco Packet Tracer dasturida LAN va VLAN tarmoqlarini qurish. 
Ishning maqsadi: 
Ushbu amaliy mashg‘ulot ishi quyidaglar uchun mo‘ljallangan: 
- Cisco firmasining kommutatoridagi VLAN tarmoqni CPT dasturida 
sozlashni o‘rganish. 
- CPT muhitida CISCO uskunalarida VLAN Trunking Protocol (VTP) ni 
sozlash ko'nikmalarini olish 
- Cisco routerlarining asosiy parametrlarini va Cisco ning 2-darajali 
kommutatorlarini o'rganish. 
Qisqa nazariy ma’lumotlar: 
2.1. VLAN (Virtual Local Area Network) – umumiy talablar to‘plamiga ega 
bo‘lgan xostlar guruhidan lokal kompyuter tarmog‘i hisoblanadi. VLAN xostlarga 
o‘zaro guruhlashishga va ajralishga imkon beradi. Bitta VLAN chegaralaridagi 
qurilmalar aloqa qilishi mumkin, turli VLANlarda bo‘lgan tugunlar esabir-birlari 
uchun ko‘rinmaydi. Quyida VLANning afzalliklari keltirilgan: 
- qurilmalarni guruhlarga tez moslashvchan ajratish. Bitta VLANga bitta 
nimtarmoq mos keladi. Turli VLANlarda bo‘lgan qurilmalar turli nimtarmoqlarda 
bo‘ladi. Lekin shu bilan bir vaqtda VLAN qurilmaning joylashish o‘rniga 
bog‘lanmagan va shuning uchun bir-birlaridan masofada joylashgan qurilmalar 
baribir joylashish o‘rnidan qatʼiy nazar bitta VLANda bo‘lishi mumkin. 
- tarmoqda keng tarqatiladigan trafikni kamaytirish. Har bir VLAN bu alohida 
keng tarqatishli domen hisoblanadi. Masalan, kommutator bu OSI modeli 2-
darajasining qurilmasi hisoblanadi. Kommutatordagi barcha portlar faqat bitta 
VLAN bilan bitta keng tarqatishli domenda bo‘ladi. Kommutatorda qo‘shimcha 
VLANlarni hosil qilish kommutatorni bir necha keng tarqatishli domenlarga 
bo‘lishni bildiradi. Agar o‘sha bir VLAN turli kommutatorlarda sozlangan bo‘lsa, u 
holda turli kommutatorlarning portlari bitta keng tarqatishli domenni hosil qiladi. 
- tarmoqnng boshqariluvchanligi va xavfsizligini oshirish. Tarmoq 
VLANlarga bo‘linganda xavfsizlik siyosatlari va qoidalarining qo‘llanilishi 
masalasi soddalashadi. VLAN bilan xavfsizlik siyosatlarini aohida qurilmaga emas, 
balki butun nimtarmoqlarga qo‘llash mumkin. Bundan tashqari, bitta VLANdan 
boshqa VLANga o‘tish 3-daraja qurilmasi orqali o‘tishni ko‘zda tutadi, unda bitta 
VLANdan boshqa VLANga o‘tishga ruxsat etadigan yoki taʼqiqlaydigan siyosatlar 
qo‘llanadiyu 
VLANlar kommutatorlar, marshrutizatorlar, boshqa tarmoq qurilmalari va 
xostlarda sozlanishi mumkin. Lekin VLANni tushuntirish uchun kommutatorlar eng 
yaxshi to‘g‘ri keladi (1- rasm). 

Kommutator bu 2-daraja qurilmasi va dastlab kommutatorning barcha portlari 
1- VLANda va demak bitta keng taratishli damenda bo‘ladi.

 
1-rasm. Cisco kommutatorlaridagi VLAN li tarmoq 

Cisco atamalari quyidagicha: 

access port – bitta VLANga tegishli bo‘lgan va teglanmagan trafikni 
uzutadigan 

trunk port – bir yoki bir necha VLANlarning teglangan trafigini 
uzatadigan port. 
Access portlarni sozlash quyidagicha. 
VLANda kommutator 1- va 2- portlarining vazifalari quyidagicha: 
sw1(config)# interface range fa0/1 - 2 
sw1(config-if)# switchport mode access 
sw1(config-if)# switchport access vlan 2 
fa0/4 do fa0/5 v vlan 10: 
sw1(config)# interface range fa0/4 - 5 
sw1(config-if-range)# switchport mode access 
sw1(config-if-range)# switchport access vlan 10 
2.2. VLAN Trunking Protocol (VTP) — tarmoq qurilmalarida Vlanlarni 
yaratish, o'chirish va qayta nomlash uchun mo'ljallangan Cisco Systems 
kompaniyasining mulkiy protokoli. Vlanedagi qaysi port haqida ma'lumotni uzatish 
mumkin emas.
VTP switch ikki operatsion usullari bor: 

Download 0,8 Mb.