|
Demokratik huquqiy davlat va fuqarolik jamiyatning eng muxim xarakterli jihati shundan iboratki, bunda kishilar va davlat o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar muvozanatinnng ta’minlangan bo‘lishligi
|
| bet | 11/18 | | Sana | 14.06.2024 | | Hajmi | 226,68 Kb. | | #263606 |
Bog'liq Gumanitar krizislar sharoitida ijtimoiy ish-fayllar.orgNazorat savollari:
Aholining ko‘chishi va uning sabablari nimada?
Aholining migratsiya jarayonlari bolalar psihalogiyasiga qanday ta’sir o‘tkazadi?
Respublikamizning qaysi viloyatlarida mehnat migratsiyasida qatnashuvchi fuqarolar ko‘pchilikni nashkil etadi?
Mavzu: Epidemiya/pandemiya xolatida axoliga ruhiy-ijtimoiy yordam.
Reja
Pandemiya xolatida ijtimoiy ish olib borishning asosiy omillari
Epidemiya/pandemiya xolatida axoliga ruhiy ijtimoiy yordam berishning asoslari
Karantin davrida mamlakatimizda axoliga ko‘rsatilgan ijtimoiy, iqtisodiy yordamlar
Xalqaro mehnat tashkiloti kichik biznesda va o‘zini o‘zi band qilgan aholini, ayniqsa, norasmiy iqtisodiyotda ishlayotganlarni himoya qilish uchun shoshilinch va muhim siyosat choralarini ko‘rishga chaqirmoqda Pandemiyaning global iqtisodiyotga ta’siri.
Koronavirus Covid-19 pandemiyasi ijtimoiy soha hamda iqtisodiyot tarmoqlarini jiddiy sinovdan o‘tkazmoqda. Shu bilan birga, pandemiya davrida “Buyuk yopilish” atamasi bilan kirib kelgan iqtisodiy inqiroz xalqaro xo‘jalik aloqalarida “qiymat zanjirlari”ni uzilishi bilan birga xizmat ko‘rsatish va servis tarmoqlariga ham jiddiy salbiy ta’sir ko‘rsatib Jahon iqtisodiyotining retsessiyasini boshlab berdi Bunga quyidagi omillar sabab bo‘ldi:
birinchidan, talab inqirozi – jahon aholisining 80%i karantinga tushishi natijasida tovar (asosan uzoq muddatli iste’mol tovarlari) va xizmatlar iste’moli pasayishi; O‘zbekistonda tadbirkorlik sub’yektlari va mahalla institutini keng jalb qilish amaliyoti ham samarali tashkil etilganini ta’kidlash joiz. Yuzaga kelgan vaziyatda qisqa muddatda barcha kritik resurslarni jamlash va uni markazlashtirilgan holda aholiga samarali tarzda yetkazishda avvalambor eng zaif qatlamlar, ishsiz qolganlar, daromad manbaidan ayrilganlar va boshqa qatlamalar cheklovlarsiz xavfsiz yordam berish tizimi yo‘lga qo‘yildi. Koronavirusning jahon iqtisodiyotiga salbiy ta’siri: O‘zbekiston uchun xulosa va tavsiyalar. Bunda nafaqat davlat idoralari balki ko‘p sonli ko‘ngillilar, xomiylar va tadbirkorlik sub’yektlarining birgalikdagi faoliyatini muvofiqlashtiruvchi markaz va uning hududiy bo‘limlari tashkil etildi. Toshkent shahrida va hududlarda oziq-ovqat va boshqa mahsulotlarni qabul qilish va saqlash uchun maxsus pavilonlarda yordam olishning aniq tizimi ishga tushirildi.
O‘zbekiston Respublikasi Mahalla va oilani qo‘llab-quvvatlash vazirligining rasmiy ma’lumotiga ko‘ra 11 mayga qadar 1197 qisqa raqamiga murojaat orqali jami 378,813 ta xonadonga asosiy oziq-ovqat mahsulotlari yetkazib berildi[15]. O‘zbekistonda oilalardagi aholi soni o‘rtacha 5,6 kishi tashkil etishini hisobga olganda jami 2,1 mln.ga yaqin aholi eng kerakli bo‘lgan mahsulotlarga ehtiyojini qondirish imkoniga ega bo‘lmoqda.
Ishsiz va ijtimoiy himoyaga muhtoj aholini qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha hududiy tashabbuslar Karantin davrida aholini faol ish bilan band qilish maqsadida hududlarda tadbirkorlar, fermerlar va banklar tomonidan bir qator tashabbuslar ishlab chiqilmoqda: kambag‘al oilalarga tomorqada ekin ekishga yordamlashish, ularga qoramol va parranda tarqatish hamda kasanachilikni yo‘lga qo‘yish;
Toshkent shahrida xususiy banklar tumanlarga biriktirilib tadbirkorlikni rivojlantirishga ko‘mak berish;
karantinga qadar ishsiz bo‘lgan va kunlik daromad asosida yashab kelgan ko‘plab fuqarolar faol mehnat orqali ish bilan ta’minlash;
barcha hududlarda servis sohasini rivojlantirish;
ishlab chiqaruvchi korxonalarga tovarlarini aholiga bo‘lib-bo‘lib to‘lash sharti bilan sotishni rag‘batlantirish;
tijorat banklari aholiga uy-joylarni remont qilish hamda avtotransport, maishiy texnika va boshqa tovarlarga kreditlar berishni kengaytirish;
onlayn texnologiyalar orqali o‘zini o‘zi band qilgan fuqarolar uchun daromadlarini olish uchun zarur shart-sharoit va yengilliklar yaratish;
oilaviy va uy sharoitidagi hunarmandchilikni rivojlantirish bo‘yicha imtiyozlar berish va mahsulotlarini sotishga ko‘maklashish.
Taklif etilgan tashabbuslar har tomonlama samarali bo‘lishi uchun, inqirozdan keyingi davrda iqtisodiy jihatdan barqaror va yanada kuchli bo‘lish uchun aholi, davlat va biznes o‘rtasida uzviy aloqalar yanada mustahkamlanishi, o‘zaro ishonch oshishi, biznesning ijtimoiy mas’uliyati oshishi ijobiy samara berishi kutilmoqda.
Shu bilan birga, iqtisodiyotning va barcha tarmoqlari, banklar, ishlab chiqaruvchilar va tadbirkorlik sub’yektlari faoliyatini ta’minlash bo‘yicha ko‘plab zamonaviy va samarali mexanizmlar ishlab chiqildi.
Aholini ijtimoiy va moddiy qo‘llab-quvvatlash choralari tizimlashtirilgan holda yo‘lga qo‘yildi. Iqtisodiy faol aholining barcha qatlamlari uchun keng ko‘lamli qo‘llab-quvvatlash choralarining joriy etilishi pandemiyadan keyingi davrda milliy iqtisodiyotimizning barcha tarmoqlari barqarorligini ta’minlash bilan birga joriy etilayotgan yengilliklar, imtiyozlar va tashabbuslar evaziga raqobatbardoshlikni oshirish imkonini beradi.
ikkinchidan, yirik iqtisodiyotlarda yalpi talab tushishi natijasi YaIMning o‘sish sur’atlari 5-10% pasaydi. Goldman Sachs prognozlariga ko‘ra, 2020 yilda AQShda YaIM -6%ga, Xitoy YaIM -9%ga tushishi;
uchinchidan, yirik iqtisodiyotlardagi iqtisodiy muammolar ketidan rivojlanayotgan davlatlarda ham iqtisodiy muammolar kelib chiqa boshladi. Bu muammolar asosan, 2020 yil fevralidan boshlab jahon bozorlarida kuzatilayotgan xomashyolar narxlarining pasayishi, xususan neft narxining oxirgi 18 yillik minimumdan pasayib ketganligi, xomashyo eksportiga asoslangan iqtisodiyotlarga salbiy ta’siri sezilarli bo‘lmoqda (The Economist 2020a; CNN 2020); to‘rtinchidan, pandemiya sharoitida qo‘llanilayotgan cheklovlar aholi salomatligini himoya qilish bilan bog‘liq xarajatlarni deyarli deyarli barcha davlatlarda oshib ketishiga olib keldi.
Epidemiya - pandemiyaga qarshi Epidemiya ma'lum bir geografik mintaqada ko‘plab odamlarga tarqalgan yuqumli, yuqumli yoki virusli kasallikka taalluqlidir. Misol uchun, Qo‘shma Shtatlardagi cho‘chqa grippi epidemiyasi sanaladi, chunki infektsiyani faqat Amerika Qo‘shma Shtatlari bilan chegaralash mumkin.
Epidemiya odatda infektsiyadan yoki kasallikdan kutilgan holatlar sonidan ortiq bo‘ladi. Atam endemik bilan aralashmaslik kerak. Yuqumli kasallik epidemikadan katta farq qiladi. Yuqumli kasallik kabi, pandemiya yuqumli, yuqumli yoki virusli kasallikka tarqaladi. Biroq, epidemiyadan farqli o‘laroq, pandemiya ma'lum bir geografik mintaqa bilan chegaralanmaydi. Buning o‘rniga, Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti tavsifiga ko‘ra, pandemiya dunyo miqyosida va ko‘plab mamlakatlarda millionlab odamlarni o‘z ichiga olishi mumkin.
Pandemiya fazalari. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti barcha viruslarni bir qator bosqichlar orqali kuzatib boradi:
1-bosqich: 1- bosqichda viruslar faqat hayvonlar ichida aylanadi. Hech qaysi odamda yuqumli kasalliklar mavjud emas.
2-Bosqich. 2 -bosqichda hayvonlarning viruslari insonda infektsiyaga sabab bo‘ldi. Shu nuqtada, pandemik tahdidning asosiy darajasi mavjud, chunki virus buzilishi insonga o‘tishni mutatsiyaga keltirdi. Insonlar endi virusga moyil.
3-bosqich: 3 -bosqichda virus tarqalishda davom etmoqda. Insonlar guruhlari bitta jamiyatda virusni zaharlashgan. Virus tarqalishining potentsiali mavjud bo‘lsa, ushbu jamoadan tashqarida yashaydiganlar virusga chalingan odamlarga murojaat qiladilar. Shu nuqtada, kasallik bu jamiyatda epidemiya deb hisoblanishi mumkin, ammo bu hali pandemiya emas.
4 bosqich: 4 bosqichda virus yana tarqaladi. Insondan insonga va hayvondan odamga virus yuborish odamlarning ko‘pchiligida jiddiy kasalliklar keltirib chiqaradi va bu jamoatlarda ko‘proq odam kasalliklarga duchor bo‘ladi. Ko‘proq jamoalar epidemiyalar haqida xabar berishadi va pandemikaning paydo bo‘lishi ehtimoli kuchayib bormoqda.
5-Bosqich. 5 -bosqichda, inson salomatligi bilan shug‘ullanish VOZ hududida kamida ikki mamlakatda o‘tkazilmoqda. Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotining 90 ta turli mamlakatlarda 120 ta Milliy gripp markazi mavjud. 5-bosqichda mamlakatlarning aksariyati hali ta'sirga ega emas, ammo pandemiya yaqinlashib qoldi. 5-bosqichda hukumatlar va sog‘liqni saqlash xodimlari pandemik kamaytirish rejalarini amalga oshirishga tayyor bo‘lishi kerakligini bildiradi.
6-Bosqich . Oxirgi bosqich 6 bosqich. 6 bosqichda global pandemiya davom etmoqda. Kasallik keng tarqalgan va hukumatlar va sog‘liqni saqlash sohasi xodimlari kasallikning tarqalishini kamaytirish uchun faol ish olib boradilar va profilaktik va to‘xtashga qarshi choralar yordamida o‘z aholisiga bu masalada yordam berishadi.
Post-pandemiya: Pandemiya keyingi davr pandemiya sodir bo‘lgan davrdir. Faoliyatning ortishi bilan kasallik tarqalishi faollashib boradi. Ikkinchi to‘lqinning oldini olish bu erda muhim ahamiyatga ega. Pandemiya ko‘p mamlakatlar ijtimoiy himoya tizimi uchun juda qiyin davr bo‘ldi. Ish va tirikchilik vositalaridan mahrum bo‘lgan davrda ko‘plab odamlarning ijtimoiy yordam va xizmatlarga bo‘lgan ehtiyoji oshdi. Bundan tashqari, ijtimoiy yordam ko‘rsatish mexanizmlari ijtimoiy masofani saqlash va infeksiya tarqalishini oldini oluvchi qo‘shimcha ehtiyot choralari qo‘llanilayotgan sharoitda o‘zgarishlarga uchradi. O‘zbekistonda kam ta’minlangan va himoyaga muhtoj odamlarga keng ko‘lamli bir martalik ijtimoiy yordam mart oyida tashkil etilgan Inqirozga qarshi jamg‘armasidan ko‘rsatilmoqda. Uning ijtimoiy sohaga qaratilgan xarajatlari 11 avgust holatiga 2,56 trln so‘mni tashkil etdi, shundan 489 mlrd so‘m mablag‘ ijtimoiy nafaqa to‘lovlariga sarflandi.
O‘zbekistondagi ijtimoiy himoyaga muhtoj oilalarga yordam ko‘rsatish uchun ehtiyojmandlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar kiritilgan «temir daftar» ro‘yxati joriy qilindi. Ro‘yxat mahalla qo‘mitalari raislari tomonidan sektor rahbarlari bilan birgalikda shakllantiriladi. Mas’ul shaxslar ma’lumotni «temir daftar»ga elektron shaklda sakhovat.argos.uz saytida elektron imzo kaliti yordamida kiritadilar.
«Temir daftar»ni yuritishda kam ta’minlangan oilalarning besh toifasi belgilandi:
mehnatga layoqatsiz va surunkali kasalligi bor oila a’zolarining mavjudligi;
yolg‘iz, keksa, beva va kam ta’minlangan, shuningdek qarovga muhtoj
fuqarolardan tashkil topgan oilalar;
besh va undan ko‘p bolali oilalar;
koronavirus pandemiyasi munosobati bilan kiritilgan karantin choralari natijasida ishini va daromad manbaini yo‘qotgan fuqarolar hamda qaytib kelgan mehnat migrantlari;
kambag‘al, yordamga va moddiy qo‘llab-quvvatlashga muhtoj oilalar.
Nima uchun «Temir daftar»?
Zamonaviy O‘zbekistonda «temir daftar» iborasi qarz majburiyatlarini hisobga oladigan vosita sifatida xalq kundalik hayotida mustahkam o‘rnashgan. Qarzdorlarni «temir» hisobga olish zarurati ko‘proq qishloq joylarda, odamlar vaqtincha pulsiz bo‘lganida va do‘kondan oziq-ovqat mahsulotlarini qarzga olishganida paydo bo‘lgan. Sotuvchi «temir daftar»da aynan qanday mahsulotlar va umumiy qancha miqdorda qarz olinganligini yozib olgan va qishloq aholisi hosil yig‘ib olingandan keyin yoki sharoit yaxshilangan vaqtlarda qarzni qaytargan. Qarz qaytarilganidan so‘ng, sotuvchi qarzni o‘chirib tashlagan.
Ehtimol, «temir daftar»ning qarzlar daftarchasi sifatida paydo bo‘lgani kabi, ushbu ro‘yxatning nomi hozirgi vaqtda ko‘rsatilayotgan moliyaviy yordam kelajakda soliq to‘lovchilar uchun soliq yukiga aylanishiga ishoradir.
Biroq, kam ta’minlanganlikning 358 ming so‘m miqdoridagi yuqori chegarasi oilalar muhtojligining pasaytirilgan mezonidir. 2015 yildan buyon Jahon banki o‘ta qashshoqlikni kuniga 1,9 AQSH dollariga kun kechirish deb belgilagan, bu esa o‘z navbatida bir kishining oylik daromadi 57 dollarni yoki 580 ming so‘m (hozirgi valyuta kursi bo‘yicha)ni tashkil qilishi o‘ta kambag‘allik belgisini anglatadi.
Natijada, O‘zbekistonda yagona ijtimoiy reyestrda belgilangan daromadlar mezoni global qashshoqlik chegarasidan 1,62 baravar kam, bu esa mamlakat aholisini ijtimoiy nafaqalar bilan qoplashni sezilarli darajada kamaytiradi. Demak biz o‘ta qashshoqlikda kun ko‘rayotgan oilalarga yordam berish bilangina cheklanayapmiz, agar ular mahalla qo‘mitalarida barcha qog‘ozbozlik jarayonlaridan o‘tib, bir to‘da qog‘oz taqdim eta olishsa albatta.
Yaqinda YUNISEFning O‘zbekistondagi hisoboti kam ta’minlangan oilalarga moddiy yordam ko‘rsatish butun mamlakat bo‘ylab 61,5 ming oilani qamrab olgan juda kichik dastur ekanligini ko‘rsatdi.
YUNISEF tahlillari yashash sharoiti hattoki muhtojlikning sezilarli past mezoniga to‘g‘ri kelayotgan 98 foiz uy xo‘jaliklari ushbu dastur bilan qamrab olinmaganini aniqladi. Bundan tashqari, YUNISEFning 2012 yildagi ma’lumotlariga ko‘ra, oilalar bola parvarishi bo‘yicha o‘rtacha 6,7 oy va bolali oilalar uchun 4,7 oy davomida nafaqa olganlar.
Mahalla qo‘mitalari ham kam ta’minlangan oilalarga nafaqa tayinlash uchun mas’ul hisoblanadilar. YUNISEF tadqiqotida ta’kidlanishicha, mablag‘ yetishmasligi va kam ta’minlangan oilalarning ko‘pligi sababli ko‘plab kishilar hatto COVID-19 pandemiyasi va qattiq karantin choralari qo‘llanilishidan oldin ham, yashash sharoiti muhtojlikning past mezonlari talablariga javob bersa ham, mahallalardagi ijtimoiy nafaqalarni olish uchun o‘z navbatlarini kutishga majbur bo‘lishgan.
Onasi ishlamaydigan, 14 yoshgacha bo‘lgan ikkita voyaga yetmagan farzandi bo‘lgan va oilaning yolg‘iz boquvchisi otasining o‘rtacha oylik ish haqi 2,3 million so‘mni tashkil qiladigan oilani olamiz. Bu daromad shunchaki oilaga kuniga bir kishi uchun $ 1,9 kambag‘allikda yashashga imkon beradi va oila daromad mezonlariga javob bermaydi va bolalar nafaqasini olmaydi.
Vaziyat O‘zbekistonda iste’mol savatchasining va kun ko‘rishning minimal hajmi hali rasman tasdiqlanmaganligi sababli yanada qiyinlashadi. Dastlabki hisob-kitoblarga ko‘ra, o‘tgan yilning yozida Toshkent va Farg‘ona viloyatlarida iste’mol savatchasi 650 ming so‘mni, kun ko‘rishning eng kam hajmi esa 800 ming so‘mni tashkil etgan.
Kim ijtimoiy yordamsiz qolishi mumkin? Mahalla va oilani qo‘llab-quvvatlash vazirligining matbuot kotibi Saodat Boymirzayeva fuqarolarning savollariga javob berar ekan, kam ta’minlanganlar ro‘yxatida turgan va oldin ijtimoiy nafaqa va moddiy yordam olayotgan oilalar Vazirlar Mahkamasining 2013 yil 15 fevraldagi qaroriga asosan faqat bitta turdagi nafaqa yoki moddiy yordam olish huquqiga ega ekanligini ta’kidladi. Boshqacha qilib aytganda, ular «temir daftar»ga kiritilishga umid qilolmaydilar.
Bundan tashqari, qandaydir sabablarga ko‘ra o‘ta muhtoj odamlarning ushbu ro‘yxatlarga kiritilmasligi xatari to‘liq chiqarib tashlanishi haligacha aniq emas. Masalan, pandemiya paytida ular ro‘yxatdan o‘tgan mahallada yashamasliklari yoki olti oydan kam yashayotgan bo‘lishlari, yoki ro‘yxatdan o‘tganligini va shaxsini tasdiqlovchi hujjatlarini yo‘qotib qo‘ygan bo‘lishi mumkin. Ilgari oila olti oydan kam vaqt davomida yotoqxonada yashaganligi asosida bolalar nafaqasini tayinlashda shunga o‘xshash rad etish holatlari yuz bergan.
Keling, boshqa sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan vaziyatni ko‘rib chiqaylik. Aytaylik, yolg‘iz ona oyiga 700 ming so‘m ish haqiga farrosh bo‘lib ishlaydi. Uning nogiron bolasi bor, u bolalikdan 466 000 so‘m miqdorida nogironlik nafaqasini oladi. Natijada ushbu kichik oilaning umumiy daromadi 1 million 116 ming so‘mni tashkil etadi va har bir oila a’zosiga 583 ming so‘m to‘g‘ri keladi.
May oyidan boshlab bolalar va nabiralari bilan yashaydigan bobo va buvilar uchun keksalik nafaqasi, shuningdek nogironlik va boquvchisidan ayrilganlik nafaqalari oilaning umumiy daromadiga kiritilmaydi. Ushbu qaror tufayli haqiqatan ham juda oz daromadga ega bo‘lgan nogiron bolasi bo‘lgan yolg‘iz ona mahalla orqali kam ta’minlangan oilalar ro‘yxati bo‘yicha moddiy yordam olishi mumkin.
Mahalla orqali bo‘lmasa, unda qaysi mexanizm samara beradi?
Bosh vazir Abdulla Aripov 8 avgust kuni fuqarolar yig‘inlari raislarini muhtoj oilalarga bir martalik moliyaviy yordam berish jarayonini kechiktirganliklari uchun tanqid qildi. Tabiiyki, uyma-uy yurish va tasdiqlanmagan, sub’ektiv mezonlarga ko‘ra yetti toifadagi oilalarni aniqlashga ancha ko‘p vaqt va kuch talab qilinishi mumkin, shuningdek, shtat birliklari cheklangan mahalla qo‘mitalari xodimlarining tezkorligi va tayyorgarligi ham o‘z ta’sirini ko‘rsatadi.
Mahalla raislari va ularning o‘rinbosarlari mahallada bo‘layotgan jarayonlardan xabardor, tashkilotchilik mahorati, hayotiy tajribasi va aholi orasida obro‘ga ega bo‘lishi mumkin. Biroq, ular ijtimoiy himoyaga muhtoj bolalar va kattalar uchun keys-menejment ko‘nikmalariga ega mahoratli ijtimoiy ishchilar o‘rnini bosa olmaydilar. Shuning uchun bu masalada mahalla vositachiligidan voz kechish maqsadga muvofiqdir.
Ijtimoiy himoyaning yagona reyestrining yangi tizimida (2019 yil 1 oktyabrdan Sirdaryo viloyatida sinov tartibida ishlaydi, yil oxiriga qadar butun O‘zbekiston bo‘ylab joriy etilishi kuтилмоқda) fuqarolar shaxsiy identifikatsiya raqami (JSHSHIR) yordamida ro‘yxatdan o‘tishlari va ijtimoiy nafaqa olish uchun ariza berishlari mumkin.
Ushbu jarayonni raqamlashtirish ortiqcha qog‘ozbozlikdan qochish va kam ta’minlangan oilalarning daromad darajasini, ish haqi va boshqa yopiq shaxsiy ma’lumotlarini kuzatib borish imkoniyati bilan muhtojlik darajasini ob’ektiv baholash imkonini beradi.
Shunga qaramay, 358 000 so‘m miqdordagi muhtojlikning juda pasaytirilgan chegarasini kambag‘allikni aniqlashning xalqaro standartlariga mos kelishi uchun qayta ko‘rib chiqish kerak.
Moliya vazirligi vakilining so‘zlariga ko‘ra, Ijtimoiy himoya yagona reyestrining yangi tizimida mahalla qo‘mitasining oila tarkibini tasdiqlash va fuqarolardan keyinchalik Pensiya jamg‘armasiga o‘tkazish uchun hujjatlarni to‘plash vazifasi saqlanib qolmoqda. Shunday qilib, ijtimoiy himoya reyestrida ro‘yxatga olish jarayonining dastlabki bosqichlarida inson omili chiqarib tashlanmaydi va ariza berish jarayoni hali ham mahalla vakillari bilan bevosita aloqani talab qiladi.
Uyma-uy yurish natijasida «temir daftar»ga kiritilgan shaxslar va ularning hikoyalari ro‘yxatga kiritiladimi yoki yo‘qmi noma’lum bo‘lib qolmoqda. Agar ular biror bir sababga ko‘ra «temir daftar»dan chiqib ketishgan bo‘lsa ham, ehtimol ularning iqtisodiy holati yaqin kelajakda juda zaif bo‘lishi mumkin.
Reyestrni tuzishda hammada — mahallada, Xalq ta’limi va Sog‘liqni saqlash vazirliklarida, Tibbiy-mehnat ekspert komissiyalarida aholining zaif va moddiy yordamga muhtoj qatlamlarining har xil ro‘yxatlari borligini yodda tutish zarur.
Ularning barchasi yagona reyestrga kiritilishi kerak.
Pandemiya natijasida ijtimoiy-iqtisodiy inqirozdan aziyat chekkan oilalarga bir martalik yordam ularga bir muddat o‘zini tiklab olishga imkon beradi. Shu bilan birga, mahalla va sektor vakillari bu odamlarga qattiq karantin choralari qo‘llanilganidan so‘ng ish topishda yordam berishadi, ammo past malakali va jamoat ishlaridan keladigan past miqdordagi maoshning oila umumiy daromadiga ko‘rsatadigan ijobiy ta’siri sezilarli bo‘lmasligi mumkin.
COVID-19 bizni nimaga o‘rgatdi? Koronavirus pandemiyasi sog‘liq borasida ham, ijtimoiy-iqtisodiy holat borasida ham hammamiz zaif ekanligimizni ko‘rsatdi. Yetarlicha katta bo‘lgan norasmiy sektorda mehnat qilayotganlar va o‘z-o‘zini band qilgan ishchilar ayniqsa zaif bo‘lib chiqdilar. Dastlab, aholini ijtimoiy himoya qilish deganda aholining ijtimoiy zaif qatlamlariga yordam berish nazarda tutilgan bo‘lib, bu davlatimiz tomonidan ijtimoiy nafaqalarning umumiy tizimidan kam ta’minlangan oilalarga manzilli yordam berish — kambag‘illikka manzilli yondashish usullarini joriy etish uchun muhim asos bo‘ldi.
Ammo, pandemiyadan oldin ham, ijtimoiy nafaqa olish uchun kambag‘allikning pasaytirilgan chegarasi va qog‘ozbozlik to‘siqlari ko‘plab himoyasiz bolalar va kattalarni davlat tomonidan beriladigan ayni ijtimoiy yordamsiz qoldirdi.
Yil boshida Prezident Shavkat Mirziyoyev parlamentga qilgan murojaatida turli hisob-kitoblarga ko‘ra, O‘zbekiston aholisining 12−15 foizi yoki 4−5 million fuqarosi qashshoqlikda yashayotganini ta’kidladi. Hozirgi inqiroz sharoitida bu ko‘rsatkich sezilarli darajada o‘sishi mumkin. Bunday vaziyatda kambag‘allikka manzilli yondashish ma’nosiz bo‘lib qoladi, chunki aholining ko‘p guruhlari u yoki bu holatda bu vaziyatdan aziyat chekishi aniq va ular ijtimoiy yordamga muhtoj bo‘lishi mumkin.
Ehtiyojmandlar uchun «temir daftarni» yuritish oilalarning farovonligini baholashning standartlashtirilmagan, sub’ektiv mezonlariga asoslanadi. Mahalla qo‘mitasi xodimlari va sektor rahbarlari uyma-uy yurib, aholi moddiy ahvolini yillar davomida yig‘ilgan mol-mulkdan (transport vositalari, ko‘chmas mulk ob’ektlari va h.k) kelib chiqib baholashlariga asoslanadigan bo‘lishsa, inqiroz davrida oilaning yo‘qotilgan daromadlariga yetarlicha e’tibor bermasliklari mumkin.
Kelajakda «temir daftar»da to‘plangan ijtimoiy himoyaga muhtoj oilalar to‘g‘risidagi ma’lumot haqiqatan ham ijtimoiy yordam oluvchilarning tarixini aks ettiradigan respublika reyestrini yaratish uchun qanday saqlanishi va undan foydalanish mumkinligini batafsil o‘ylab ko‘rish juda muhim. Oxir oqibat, vaziyatni baholash va odamlarga ko‘rsatilayotgan yordamning samaradorligi mamlakatning ijtimoiy xavfsizlik tarmog‘ini rivojlantirishga xizmat qiladi.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Demokratik huquqiy davlat va fuqarolik jamiyatning eng muxim xarakterli jihati shundan iboratki, bunda kishilar va davlat o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar muvozanatinnng ta’minlangan bo‘lishligi
|
