|
Demokratik huquqiy davlat va fuqarolik jamiyatning eng muxim xarakterli jihati shundan iboratki, bunda kishilar va davlat o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar muvozanatinnng ta’minlangan bo‘lishligi
|
| bet | 4/18 | | Sana | 14.06.2024 | | Hajmi | 226,68 Kb. | | #263606 |
Bog'liq Gumanitar krizislar sharoitida ijtimoiy ish-fayllar.orgNazorat savollari:
1. Favqulotda vaziyatlar haqida aytib bering
2. Favqilotda vaziyatlardagi insin hayotida qanday inqirozlar ro‘y beradi?
3. Favqulotda vaziyatlar turlari haqida aytib bering
3-Mavzu: Favqulotda vaziyatlarning axoli ruhiy salomatligiga va psixalogik-ijtimoiy farovonligiga ta’siri.
Reja
Favqulotda vaziyatlarning axoli ruhiy salomatligiga ta’siri
Favqulotda vaziyatlarda ruhiy tushkunlikka tushgan fuqarolarga ijtimoiy yordam
Favqulotda vaziyatlarning psixalogik-ijtimoiy farovonligiga ta’siri
Tayanch iboralar: tabiiy, axoli ruhiy salomatligi, Tabiiy ofatlar, ijtimoiy vaziyat.
Majburlash yoki favqulodda vaziyatlarning sabablari keng ro‘yxatni o‘z ichiga oladi, ko‘pgina shartnomalar unga tijorat xavflarini o‘z ichiga olmaydi. Shuning uchun mutaxassislar shartnomaga taraflarni maslahat beradi, shartlarni aniq belgilab beradi va kerak bo‘lganda kerakli narsalarni kiritadi. Bu barcha holatlarda advokatlar ikki guruhga bo‘linadi:
Tabiiy va insoniylik . Ro‘yxatda tabiiy ofatlar yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan tabiiy ofatlardan tashqari, boshqa qurg‘oqchilik yoki yomg‘irli mavsumlarni, sovuqni - ma'lum bir mintaqaga xos bo‘lgan barcha hodisalarni kiritish mumkin. Shuningdek, tashqi sharoitlar tufayli asbob-uskunalarni taqsimlash.
Ijtimoiy Odamlarning xulq-atvorini keltirib chiqaradigan sabablar: kostyumlar, qoralashlar, jamoat tartibsizliklari, o‘zaro kelishmovchiliklar.
Majburiyatlar va favkulodda vaziyatlarning sabablari shartnomalarni talqin qilishda haqiqiy mo‘'tabar hisoblanadi, barcha tomonlar kreditlarni taqdim qilishda moliyaviy institutlar tomonidan juda ehtiyotkorlik bilan hisobga olinadi. Bunday ro‘yxatda pul yo‘qligi yoki mijozning ishlashi yo‘qligi nazarda tutilmaydi. Standart qoidalarga muvofiq, yuqorida keltirilgan tabiiy ofatlardan tashqari, kredit bitimidagi favqulodda holatlar quyidagilar:
yong‘inlar;
terroristik harakatlar;
hududdagi keskin harbiy harakatlar.
Bunday holatlar javobgarlikdan ozod etiladi, ammo qarzdor bank haqida o‘z vaqtida xabardor qilishi shart. Bundan tashqari, favkulodda toifa turlarining turlari quyidagicha taqsimlanganligini hisobga oladi:
Qisqa muddatli. Tabiiy ofatlar. Uzoq muddat. Eksport yoki import mollarini taqiqlash, blokadalar, valyuta cheklovlari.
Xizmat kelishuvida favqulodda holat. Shartnomaga binoan favqulodda vaziyatlarning sabablari, ishtirokchilarni kutilmagan holatlar va noxush natija holatlarida o‘z manfaatlarini himoya qilishga qaratilgan. Bunday holda, jarayonning ishtirokchilari o‘zlarining barcha tuzilmalarini muvofiqlashtirish bilan o‘zlarining tuzatishlaridan foydalanishlari mumkin. Ushbu moddada shartnomaning oxiriga va qo‘shimchalar kiritiladi. Agar ro‘yxatga olingan voqealardan birortasi sodir bo‘lsa, vaqtni o‘zgartirish bilan qo‘shimcha bitim tuziladi. Shartnomada majburiy favqulodda holatlar, agar: tomonlar bir-birlarini yoqimsiz o‘zgarishlar haqida xabardor qildilar;
vaziyatni tasdiqlovchi rasmiy hujjatlar;
xabarnomani o‘z vaqtida tuzib chiqdi, aks holda muddatni o‘zgartirish huquqi bekor qilindi.
Turizmda majburiy muammolar.
Turistik mutaxassislar uchun favqulodda vaziyatlar xavfi deb ataladi, ularning o‘ziga xosligi shundaki, bunday vaziyatlarni tasniflash juda qiyin. Biz sayyoh va sayyohlik agentligi uchun bunday vaziyatning noxush oqibatlari haqida gapiramiz. Va chet elda biror narsa bo‘lishi mumkin. Shartnomada bo‘lishi kerak bo‘lgan eng ko‘p tarqalgan turistik favqulodda holatlar:
Egalari egalik qilish vaqtida xonadonni o‘g‘irlash.
Ekzotik mahsulotlarga zaharlanish.
Safar davomida infektsiya.
Aeroportda bagajni yo‘qotish, begona mamlakatda qaroqchilik.
Jaholat tufayli boshqa davlat qonunlarini buzish.
Parvozlardagi uyg‘unlashuv muammosi yoki tartibsiz havo tufayli.
Qurilish jarayonida favqulodda vaziyatlar.
Qurilish - ayniqsa havo obduktoriga bog‘liq bo‘lgan va ob'ektni etkazib berilmasligi jiddiy xavf ostida bo‘lgan sanoat. Shuning uchun ish shartnomasida majburlashning majburiyligi hujjatning ajralmas qismi bo‘lib, unda ishni bajarish juda xavflidir. Bunday kelishuv quyidagilarni ta'minlashi kerak:
Tomonlar engib bo‘lmaydigan holatlarda javobgar emas.
Hujjat yozilayotganda ko‘zda tutilmagan favqulodda hodisalar haqida gapiramiz.
Zarar ko‘rgan shaxs ularni to‘sqinlik qila olmadi. Majburiy o‘zgarishlar global o‘zgarishlarni o‘z ichiga oladi: yong‘in, urush, epidemiya, hukumat tomonidan ishni susaytirishga olib keladigan yangi qonunlar imzolanishi. Bunday hollarda shartnomada ko‘zda tutilgan shartlar ushbu shartlar muddati davomida uzaytiriladi.
Fuqarolarning muhofazasi maqsadida Prеzidеntimiz va Xukumat tamonidan bir qator farmon, qonun, buyruq va boshqa hujjatlar ishlab chiqilib, qabul qilingan.
“Favqulodda vaziyatlar vazirligini tashkil etilishi to‘g‘risida” gi farmon, “Aholi va hududlarni tabiiy va tеxnogеn xususiyatli favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish to‘g‘risida”gi, “Fuqaro muhofazasi to‘g‘risida”gi qonunlar, “O‘zbеkiston Rеspublikasi Favqulodda Vaziyatlar Vazirligining faoliyatini tashkil etish masalalari to‘g‘risida”gi, “O‘zbеkiston Rеspublikasida favqulodda vaziyatlarni oldini olish va harakat qilish davlat tizimi to‘g‘risida”gi, “Tеxnogеn, tabiiy va ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlarning tasnifi to‘g‘risida”gi, “Toshqin, sеl va ko‘chki hodisalari bilan bog‘liq bo‘lgan halokatli oqibatlarning oldini olish hamda ularni bartaraf etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorlar shular jumlasidandir. Tabiiy, tеxnogеn va ekologik favqulodda vaziyatlar to‘g‘risidagi bilimlar tasnifi, har xil turini kеlib chiqish sabablari va oldini olish tadbirlari, ularni sodir bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik choralarini, sodir bo‘lganda to‘xtatish usullarini qay tarzda amalga oshirishni, qanday harakatlanishi va odam o‘zini va yon-atrofdagilarni himoya qilish qoidalarini o‘rganishga xizmat qiladi. Tabiiy tusdagi FVlar to‘grisidagi ma’lumotlar ularni bashorat qilish o‘z vaqtida qanday oldini olish, qay usulda himoyalanish tadbirlarni ishlab chiqishga bеihtiyor chorlaydi.
Hozirgi vaqtda hayot faoliyatimizni xoh uyda, xoh ishlab chiqarishda, ilmiy-tadqiqot ishlarida yoki boshqa sohada bo‘lmasin, tеxnik vositalarisiz tasavvur etish qiyin. Hayotimizni yеngillashtirib, qulayliklar olib kеlayotgan murakkab tеxnik vositalarini ixtiro qilinishi bilan bir qatorda ulardan kеlib chiqadigan tеxnogеn tusdagi Fqlar xavfi ham ortib bormoqda. Bu sharoitda xavfsizlik choralariga, korxonalarda tеxnik xavfsizlik qoidalariga qattiq amal qilish o‘z o‘zidan muhim o‘rinni egallayapti.
Favqulodda vaziyatlarning ya'na biri bo‘lmish ekologik tusdagi FVlarning kеlib chiqish sabablari va oqibatlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar nafaqat yoshlarimizni, balki, har bir insonni o‘ylantirib qo‘yadi, atrof muhitni asrab avaylashga undaydi va shu bilan birga ekologik tarbiyani shakllantiradi.
Favqulodda vaziyat va uning turlari. Favqulodda vaziyat – odamning qurbon bo‘lishi, ularning sog‘ligiga yoki atrof – muhitga zarar yetishi, jiddiy moddiy talofatlar keltirib chiqarishi hamda odamlar hayot faoliyati sharoitini izdan chiqishiga olib kelgan yoki olib kelishi mumkin bo‘lgan avariya, halokat, xavfli tabiiy hodisa yoki boshqa tabiiy ofatlar natijasida muayyan hududda yuzaga kelgan vaziyat hisoblanadi. Har bir favqulodda ro‘y berishi, ro‘y berish joyi, sababi, ko‘lami, u bilan Bog‘liq bo‘lgan moddiy zarar va boshqa xususiyatlari bilan ajralib turadi. Hozirgi kunning eng muhim vazifalaridan biri favqulodda vaziyatlar, Talofatlar, avariyalar, falokatlar va turli-tuman ofatlarning hosil bo‘lishi va rivojlanishini bashoratlash, oldindan davlat organlari va Aholini yaqinlashib kelayotgan ofatdan ogoh etishdan iboratdir.
Tabiiy tusdagi favqulodda vaziyatlar:
1.Xavfli geologik hodisalar.
• odamlar o‘limiga, ma’muriy ishlab chiqarish binolarini, texnologik Asbob uskunalarining, energiya ta’minoti, transport kommunikatsiyalari Va infrastruktura tizimlarining, ijtimoiy yo‘nalishdagi binolarning Va uy-joylarning turlicha darajada buzilishiga, ishlab chiqarish va Odamlar hayot faoliyatining izdan chiqishiga olib kelgan zilzilalar;
odamlar o‘limiga olib kelgan yoki olib kelishi mumkin bo‘lgan va xavfli Hududdan odamlarni vaqtincha ko‘chirishni yoki xavfsiz joylarga doimiy Yashash uchun ko‘chirishni talab qiluvchi er ko‘chishlari, tog‘ o‘pirishlari va Boshqa xavfli geologik hodisalar
2. Gidrometeorologik xavfli hodisalar:
• odamlar o‘limiga, aholi punktlarini, sanoat va qishloq xo‘jalik Ob’ektlarini suv bosishiga, infratuzilmalar va transport Kommunikatsiyalari, ishlab chiqarish va odamlar hayot faoliyati Buzilishiga olib kelgan va shoshilinch ko‘chirish tadbirlari O‘tkazilishini talab qiladigan suv toshqinlari, suv o‘pirishlari va Sellar;
• aholi punktlarini, sanatoriy, dam olish uylaridagi, sog‘lomlashtirish Lagerlaridagi odamlarning, turistlarning va sportchilarning Jarohatlanishiga va o‘limiga olib kelgan yoki olib kelishi mumkin Bo‘lgan qor ko‘chkilari, kuchli shamollar (dovullar), jala va boshqa xavfli Gidrometeorologik hodisalar
3. Favqulodda epidemiologik, epizootik va epifitotik vaziyatlar:
• o‘lat, vabo, sarg‘ayma, isitma kabi siyrak uchraydigan kasalliklarni Keltirib chiqargan alohida xavfli infektsiyalar;
• odamlarda uchraydigan yuqumli kasalliklar rikketsiyalar-epidemik Toshmalar, terlama .
• zoonoz kasalliklar-Sibir yarasi, quturish;
• virusli infektsiyalar –OITS;
• epidemiya-alohida xavfli infektsiyalarga tegishli bo‘lmagan, yuqish Manbai bitta yoki yuqish omillari bir bo‘lgan odamlarning guruh bo‘lib Yuqumli kasallanishi, bir aholi punktida -50 kishi va undan oshiq;
• aniqlanmagan etiologiya bilan guruh bo‘lib kasallanish -20 kishi va Undan oshiq;
• tashhisi aniqlanmagan bezgak kasalligi- 15 kishi va undan oshiq;
• o‘lim yoki kasallanish darajasi o‘rtacha statistik darajadan 3 baravar va Undan oshiq bo‘lgan vaziyat
• zaharli moddalar bilan zaharlanish- jabrlanganlar soni -10 kishi, Vafot etganlar soni – 2 kishi va undan oshiq;
• oziq-ovqatdan ommviy zaharlanish –jabrlanganlar soni – 10 kishi, Vafot etganlar soni 2 yoki undan oshiq;
• epizootiya – hayvonlarning umumiy qirilib ketishi yoki kasallanishi;
epifitotiya- o‘simliklarning ommaviy nobud bbo‘lish.
Ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlar
1.Quruqlik (tuproq, er osti)ning holati o‘zgarishi bilan bog‘lik Vaziyatlar:
• halokatli ko‘chkilar – foydali qazilma konlarni qazib chiqarish chog‘ida Er ostiga ishlov berish va insonning boshqa faoliyati natijasida paydo Bo‘luvchi er yuzasining o‘pirilishi, siljishi;
• tuproq va er ostining sanoat tufayli kelib chiqqan toksikantlar bilan Ifloslanishi, og‘ir metallar, neft mahsulotlari, shuningdek iqtisodiyot Tarmoqlaridagi ishlab chiqarishda odamlarning sog‘ligi uchun xavf Soluvchi kontsentratsiyalarda qo‘llanilgan pestitsidlar va boshqa zaharli Ximikatlar mavjudligi.
2. Atmosfera (havo muhiti) tarkibi va xossalari o‘zgarishi bilan Bog‘lik bo‘lgan vaziyatlar
• havo muhitining quyidagi ingredientlar bilan ekstremal yuqori Ifloslanishi:
• oltingugurt dioksid, dioksid va azotli oksid, uglerodli oksid, qurum, Chang va odamlar sog‘ligiga xavf soluvchi kontsentratsiyalarda antropogen Tusdagi boshqa zaharli moddalar;
• katta ko‘lamda kislotali zonalar hosil bo‘lishi va ko‘p miqdorda kislota Chiqindilari yog‘ilishi;
• radiatsiyaning yuqori darajada bo‘lishi.
3. Gidrosfera holatining o‘zgarishi bilan bog‘lik vaziyatlar:
• yer yuzasi va er osti suvlarining sanoat qishloq xo‘jaligi ishlab Chiqarishi oqavalari: neft mahsulotlari, odamlarning zaharlanishiga Olib kelgan yoki olib kelishi mumkin bo‘lgan tarkibida og‘ir metallar, Har xil zaharli ximikatlar bor bo‘lgan chiqindilar va boshqa zaharli Moddalar bilan ekstremal yuqori darajada ifloslanishi;
• binolar, muhandislik kommunikatsiyalari va uy-joylarning Emirilishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan yoki olib kelgan sizot suvlar Darajasining oshishi;
• suv manbalari va suv olish joylarining zaharli moddalar bilan Ifloslanishi oqibatida ichimlik suvining keskin etishmasligi.
Favqulodda Vaziyat Davlat Tizimining asosiy vazifalari
90-yillarga kеlib yadro urishi xavfi kamaydi, biologik qurollardan foydalanish chеklab qo‘yildi, yangi-yangi zamonaviy qurol turlari kashf qilindiki, ular odamlar uchun xavfli bo‘lmay, balki iqtisodiyot ob’еktlarini ishdan chiqarishga qaratilgan edi. Shu sababdan fuqaro mudofasi tizimi o‘rniga fuqaro muhofazasi tizimi tashkil etildi Bu tizim aholini favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish va qutqaruv ishlarini o‘tkazibgina qolmay, boshqa muhim tadbirlarni, tabiiy ofatlardan xavfli hududlar xaritalarini tuzish , sеysmik mustahkam bino va inshootlarni qurish favqulodda vaziyatlarni basharotlash ishlarini tashkil qilish va aholi tayyorligini amalga oshirishi bilan shug‘ullanadi. Aholi va hududlarni FV (favqulodda vaziyat)lardan muhofaza qilish sohasida O‘zbеkiston Respublikasi Prezidenti farmoni bilan FVV tashkil etildi.(1996-yil 4-mart PF-1378) O‘zbеkiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997-yil 23-dekabrda qabul qilingan 558-sonli qarori “O‘zbеkiston Respublikasi favqulodda vaziyatlarda ularning oldini olish va harakat qilish davlat tizimi to‘g‘risida” dеb nomlanadi.
FVDTning asosiy vazifalari:
1.Tinchlik va harbiy davrda aholini va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish sohasida huquqiy va iqtisodiy mе’yoriy hujjatlarning yagona kontsеptsiyasini bеlgilash, ishlab chiqish va amalga oshirish.
2.Rеspublika hududida yuzaga kеlishi mumkin bo‘lgan tеxnogеn va tabiiy xususiyatli favqulodda vaziyatlarni prognozlash, ularning ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlarini baholash.
3.Favqulodda vaziyatlarning oldini olishga, odamlar xavfsizligini ta’minlashga, xavfli tеxnologiyalar va ishlab chiqarishlarning tavakkalchiligini pasaytirish, mulkchilik shaklidan va idoraviy bo‘ysunishidan qat’iy nazar, iqtisodiyot tarmoqlari, korxonalar, muassasalar va tashkilotlar faoliyat ko‘rsatishining barqarorligini oshirishga qaratilgan maqsadi va komplеks ilmiy-tеxnik dasturlarni ishlab chiqish va amalga oshirish.
4.Boshqaruv organlari va tizimlarning favqulodda vaziyatlarning oldini olish va ularni bartaraf etish uchun mo‘ljallangan kuch va vositalarining doimiy tayyorligini ta’minlash.
5.Aholi va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish sohasidagi axborotlarni yigish, ishlab chiqish, almashish va bеrish.
6.Aholini, boshqaruv organlarining mansabdor shaxslarini, FVDT kuchlari vositalarini favqulodda vaziyatlarda harakat qilishga tayyorlash.
7.Favqulodda vaziyatlarni bartaraf etish uchun moliyaviy va moddiy rеsurslar zaxiralarini yaratish.
8.Aholini va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish sohasida davlat ekspеrtizasi, nazorati va tеkshiruvini amalga oshirish.
9. Favqulodda vaziyatlar oqibatlarini bartaraf etish.
10.Favqulodda vaziyatlardan zarar ko‘rgan aholini ijtimoiy muhofaza qilishga oid tadbirlarni amalga oshirish.
11.Favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish sohasida aholining, shu jumladan,
ularning oqibatlarini bartaraf etishda bеvosita qatnashgan shaxslarning huquqiy va majburiyatlarini amalga oshirish.
12.Aholi va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish sohasida xalqaro xamkorlik qilish.
Favqulodda Vaziyat Davlat Tizimining tuzilishi FVDT hududiy quyi tizim (14) va funktsional quyi tizim (22)dan iborat.
Hududiy quyi tizimlar Qoraqalpogiston Rеspublikasi, viloyatlar va Toshkеnt shahrida tuziladi va tеgishli ravishda tumanlar, shaharlar, shaharchalar, qishloqlar va ovullar miqiyosidagi bo‘g‘inlardan iborat bo‘ladi.
Funktsional quyi tizimlar vazirliklar, davlat qo‘mitalari, korparatsiyalar, kontsеrnlar, uyushmalar va kompaniyalarda tuziladi. Bitta idora bitta yoki bir nеcha tizimga ega bo‘lishi, umuman quyi tizim tashkil etmasligi yoki bir nеcha vazirlik va idoralar bitta quyi tizim tashkil etishlari mumkin. Ushbu masala FVDT to‘g‘risidagi Nizomning 3-ilovasida (O‘zbеkiston Rеspublikasi vazirliklari va idoralarning aholini va hududlari favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish bo‘yicha funktsiyalari) bayon etilgan.
Funktsianal quyi tizimlarning asosiy vazifasi atrof-tabiiy muhit va kuchli xavfli ob’еktlar holatini kuzatish va nazorat qilishni amalga oshirish, shuningdеk, idoraga qarashli ob’еktlarda ularning ishlab chiqarish faoliyati bilan bog‘liq favqulodda vaziyatlarning oldini olish va ular oqibatlarini bartaraf etishdan iborat.
Agar favqulodda vaziyatlar qanday ta'kidlash mumkin? to‘rt asosiy guruhlari bor.
Sun'iy falokat. Qisqasi, baxtsiz hodisalar, ko‘rib sun'iy, transport baxtsiz hodisalar, portlashlar yoki bomba tahdidlar, yong‘inlar, ozod ayrim turlari yoki turli xil kimyoviy moddalar, radioaktiv yoki biologik agentlari, binolar, bino yoki inshoot qirg‘in ozod tahdid hisoblanadi. Bu, shuningdek, shunday qilib, baxtsiz hodisalar va ofatlar muhandislik tarmoqlari ro‘y bergan, to‘g‘onlar, suv omborlari va boshqa suv inshootlari haqida hodisalari tahdid yoki bevosita falokat va o‘z ichiga olishi kerak. Texnogen favqulodda D. shakllar, shuning uchun juda ko‘p va keng bo‘lgan.
Harbiy favqulodda. Bu guruh aniq bir hududlarni vayron yoki ifloslanishini uchun katta va keng chora-tadbirlar bilan ifodalanadi. ommaviy qirg‘in qurollari foydalanish, bu guruhda muhim mavqega ega bo‘lgan. Bu diniy, ijtimoiy, siyosiy tartibsizliklar va portlashlar, terrorizm, muxolifat davlatlarni va yanada ko‘proq o‘z ichiga oladi.
Ijtimoiy va siyosiy falokat. Bu guruhda Favqulodda vaziyatlar barcha turlari qarshi konstitutsiyaviy va terrorizm sifatida ta'riflash mumkin. Odatda, bu o‘g‘irlash, garovga sifatida shaxslar guruhining olib, ichiga olgan, noqonuniy qurol savdosi t. D. Ijtimoiy va siyosiy favqulodda ijtimoiy va siyosiy mojarolar tufayli xavf sifatida ifodalanadi.
Tabiiy ofatlar. ekstremal tabiiy ofatlar bilan xarakterlanadi. Bu guruhda, jumladan vaziyatlar ko‘p har xil turi bor. Biroq, ular, odatda, shuning uchun inson kasallik, biologik maxluqlarning ommaviy qirg‘in sabab, va. D. Tabiiy favqulodda vaziyat tufayli, atrof-muhit, aholi, moddiy madaniyat zarar olib kelishi mumkin manba xavfli bir sohada joriy qo‘ng‘iroq va hokazo.
Shunday qilib, yuqorida sanab to‘rt Guruhlar keyingi barcha sinflar va pastki turi uchun asos sifatida qabul qilinadi.
BIR HUDUDIY ASOSIDA FAVQULODDA TASNIFLASH
Keyingi xavfli hodisalarni hududiy tarqalishi tasniflash bilan bog‘liq. favqulodda vaziyatlar asosiy turlari, bu holatda, yana to‘rt guruhga bo‘linadi. Ular orasida: ob'ekt darajasida Favqulodda. xavfning bu turi faqat muayyan ob'ektlar, joylarda yoki kichik joylar uchun tegishli. Bu guruhda asosiy xususiyati favqulodda vaziyatlar oqibatlarini ob'ekti chegaralarini ketmaydi, deb aslida yotadi. Misol sifatida, sanitariya himoya zonasi, qaysi hodisa ro‘y berdi.
Favqulodda darajali joy. hodisa muayyan ob'ekt ustida, qoida tariqasida, sodir beri xavf bu turi, oldingi biriga bir oz o‘xshaydi. Biroq, amalga oshirgan voqea sodir bo‘lgan ta'siri hamda belgilangan sohada uzoqda kengaytirish mumkin. Ular, aholining ayrim foizini joylarda ba'zi taalluqli bo‘lishi mumkin, va hokazo. D. Favqulodda darajali joy doimo moliyaviy xarajatlarini va umumiy iqtisodiy ahvoli yomonlashishiga sabab.
Mintaqaviy darajada Favqulodda. Oldingi guruh o‘xshash, lekin bir oz ko‘proq keng. ikki joylarda yoki sohalarda rivojlantirish mumkin (lekin hech). Mintaqaviy favqulodda nomidan asosiy turlari aholining juda katta qismini tahdid va katta maydon va mintaqada tarqalgan.
Umummilliy favqulodda. Bu final va eng jiddiy bosqichi hisoblanadi. Bu guruh ortiq ikki hududiy tuzilmalardan taqsimlanadi faqat xavflarni o‘z ichiga oladi (u davlat yoki viloyat, muxtor yoki federal shahar bo‘lishi). Bu guruhda bir xususiyati favqulodda vaziyatlar oqibatlarini bartaraf etish mumkin ko‘proq mablag 'ajratildi, bu haqiqatdir (boshqa so‘z bilan aytganda, bu guruh aniqlash uchun mezonlar biri davlat byudjeti etarlicha favqulodda vaziyatlar oqibatlarini bartaraf etish uchun ruxsat bermaydi haqiqatdir).
Ba'zi manbalar global falokat tushunchasini farqlash. Bu faqat bir necha davlatlar xavf ostida ekanini tadbirda tegishli. Shunday qilib, yuqorida tasnifi tuzilgan va juda qisqa taqdim etiladi; Bu hududiy asosida favqulodda vaziyatlar turlari haqida barcha zarur ma'lumotlarni ega.
A «SUN'IY FALOKAT» NIMA?
Sun'iy birinchi guruh Favqulodda, - transport halokati. Ularni qanday taalluqli? qoida tariqasida, bu poezd bilan bo‘lib o‘tdi, bir voqea sodir bo‘lgan - yo‘lovchi yoki yuk; qurbonlar ko‘plab yirik avtomobil baxtsiz hodisalar; Craft avariya - katta yo‘lovchi yoki yuk; samolyot halokatga - samolyot yoki raketa tizimlari bilan.
Keyingi guruh - bu xavfli kimyoviy yoki radioaktiv moddalar relizlar bo‘ldi. Ehtimol sun'iy favqulodda eng keng tarqalgan turlari, bu guruhga tushadi. xavfli moddalar manbalari zarar: quyidagi hodisalar qayd mumkin ozod va kimyoviy yoki ularning ishlab chiqarish radioaktiv moddalarni tarqatish; yadroviy yonilg‘i tsikli va undan ortiq ishlab chiqarish hodisa. xavfli moddalar ozod jalb Group baxtsiz hodisalar tufayli katta maydonlarni va aholi qamrab ta'siriga sun'iy ofat bir sinfda eng xavfli va dahshatli biri hisoblanadi.
Yana bir guruh - yong‘in va portlashlar yoki tahdid. Misol sifatida, bir er osti joylarda (er osti konlari va al.) va hatto oddiy maskanlariga ham kimyoviy qazib olish va tashish uchun ishlab chiqarish, sanoat ob'ektlarida falokat olib kelishi mumkin.
Ijtimoiy muammolar, uyushmaganlik va oiladagi inqiroz. Oilaning eng umumiy ijtimoiy muammolariga quyidagilar kiradi: jamiyatning boy va kambag‘allarga bo‘linishi keskin davom etmoqda; doimiy davlat byudjeti taqchilligi; aholining demografik pasayishi; aholi migratsiyasi; millatning, shu jumladan oilaning sog‘lig‘ining yomonlashuvi; to‘liq bo‘lmagan oilalar sonining ko‘payishi; ortib borayotgan qaramlik; oiladagi zo‘ravonlik va qarama -qarshilik; ijtimoiy etimlikning ko‘payishi; an'anaviy rollarni o‘zgartirish, ayniqsa oiladagi ayollar va boshqalar. Oilaning tartibsizligi - oilaning o‘z vazifalarini bajarmasligi, uning tuzilishini buzilishi. Oilani ushlab turuvchi omillar: hissiy yaqinlik; jismoniy yaqinlik; birgalikda yashash, uy xo‘jaligi va bolalarni tarbiyalash; nikohni qonuniy tasdiqlash; ruhiy yaqinlik va cherkov tomonidan nikohning yoritilishi. Eng zaif oila- «bo‘sh qobiq» sifatida. Xulosa qilib aytishimiz mumkinki, hozirgi vaqtda oila, nikoh, onalik qadriyatlari yo‘q qilinmoqda. Jamiyatning ijtimoiy tabaqalanishi yomonlashishda davom etmoqda, oilalar soni kambag‘allik darajasiga tushib bormoqda. Shuning uchun jamiyat va davlat oilani saqlab qolish uchun unga ijtimoiy institut sifatida munosabatini o‘zgartirishi kerak. Oilaviy va ajralish xatti -harakatlari
Oilaviy xatti -harakatlar, xuddi uch qismdan iborat: ko‘pincha bu nikohga olib keladigan harakatlar va munosabatlar tizimi sifatida tushuniladi (nikoh tanlash); ikkinchi tur - aslida turmush qurgan va ota -onaga aylangan erkak va ayollarni nazarda tutadigan turmush qurgan xatti -harakatlar; nihoyat, uchinchi qism - ajralish yoki ajralishga olib keladigan oilaviy xulq -atvorning ziddiyatli tabiatining shunday xarakteristikasi. Oilaviy xulq-atvorning harakatlantiruvchi kuchi nikohga va turmush o‘rtog‘iga bo‘lgan ehtiyojdir, ikkinchisining hukmronligi esa nikoh va er-xotinning qadr-qimmatini pasayishini anglatadi, chunki sheriklik yoki o‘rtoqlarning birgalikda yashash qiymati oshadi. Boshqa tomondan, ajrashishga olib keladigan holatlarni o‘rganishda, yuqorida aytib o‘tilgan xususiyat, nikohni uzaytirishga bo‘lgan munosabatlarning zaiflashishi tufayli nikohni to‘xtatish tendentsiyasining kuchayishi bilan bevosita bog‘liqdir. Oilaviy turmush tarzining inqirozi sharoitida, nikoh va oiladagi barcha muammolar faqat psixologik bo‘lib, shaxslararo muloqot xususiyatiga ko‘ra, ular boshqa turmush o‘rtog‘ining xislatlari va xususiyatlari prizmasidan sezila boshlaydi. . Oilaning institut sifatida beqarorligi bir qator oilaviy muammolarning paydo bo‘lishida seziladi, lekin ularning hal etilishining muvaffaqiyati sherikning individual fazilatlariga bog‘liq. Oila instituti ijtimoiy institutlar orasida qo‘llab -quvvatlanmaydi, shuning uchun ajralishlar ko‘payib bormoqda, lekin er -xotinning ajrashish darajasida bu belgilar bir -biriga o‘xshamasligi haqida keng ma'lumot beradi.
O‘zini himoya qiladigan xatti-harakatlar Sotsiologiyada o‘zini himoya qilish xatti-harakati sog‘likni to‘liq saqlashga qaratilgan harakatlar va munosabatlar tizimi sifatida belgilanadi hayot sikli, bu tsikl ichida umrini uzaytirish. Hayot va o‘lim, sog‘lik va umr ko‘rish davomiyligini ta'minlaydigan individual xulq -atvorni o‘rganish asoslangan. Antonov ijtimoiy xulq -atvorni dispozitsial tartibga solish kontseptsiyasini qo‘ydi. Umuman olganda, oila a'zolarining sog‘lig‘i va hayotini saqlab qolish bilan bog‘liq yakuniy natijalar oilaviy munosabatlarning holati va turmush tarzi vaziyatlarini aniqlashning o‘ziga xos xususiyatlari bilan bog‘liqligi aniq bo‘lib tuyuldi. Hayotiy hayotga yo‘nalishni o‘rganayotganda, ularning samaradorligini baholash qiyin, chunki, asosan, o‘zini tutib turuvchi xatti -harakatlarning asosiy natijasi - umr ko‘rish davomiyligi bilan, odamning o‘limidan oldin bu yo‘nalishlarning amalga oshish darajasini aniqlash mumkin emas. . Albatta, o‘tgan yillar soniga qarab, buni retrospektiv nuqtai nazardan baholash mumkin, lekin buning uchun namuna tahlil qilish uchun zarur bo‘lgan barcha yosh guruhlarini o‘z ichiga olishi kerak (bu tanlov hajmini va tadqiqotning murakkabligini oshiradi. Davlat oilaviy siyosatining maqsadi va asosiy tamoyillari Davlat oilaviy siyosati - bu davlat bilan munosabatlarni huquqiy tartibga solish asosida oilani mustahkamlash, rivojlantirish, suvereniteti, huquqlari va manfaatlarini himoya qilishga qaratilgan ijtimoiy institut sifatida oilaga qaratilgan davlat faoliyatining murakkab tizimi. Bu oilaviy hayot sharoitlari va sifatini yaxshilashga qaratilgan tashkiliy, iqtisodiy, huquqiy, ilmiy, axborot, targ‘ibot va kadrlar xarakteridagi tamoyillar, baholash va o‘lchovlarning ajralmas tizimi. Davlatning oilaviy siyosati mustaqil yo‘nalishdir ijtimoiy siyosat, faqat o‘ziga xos oilaviy muammolarni hal qiladi; oila va davlatni munosabatlarning yangi bosqichiga olib chiqadi. Birinchi marta, umuman olganda, oila, ijtimoiy institut sifatida, yangi ijtimoiy maqom, haqiqiy huquqlar va uning faoliyatining davlat kafolatlari taqdim etilgan holda, davlat oilaviy siyosatining ob'ektiga aylandi. Oila davlat tomonidan g‘amxo‘rlik va qo‘llab -quvvatlash ob'ektiga aylanadi.
Oilaviy siyosatning asosiy printsiplari:
Oilaning mustaqilligi va mustaqilligi to‘g‘risida qaror qabul qilishda suverenitet, faqat ixtiyoriy ravishda qo‘llab-quvvatlash shakllarini tanlash imkoniyatini beradi;
Bolaning jinsi, yoshi, oila turidan qat'i nazar, uning omon qolishini ta'minlash, jismoniy, aqliy, intellektual rivojlanishini himoya qilish;
Ijtimoiy mavqei, millati, yashash joyi va diniy e'tiqodidan qat'i nazar, barcha turdagi oilalarning davlatni qo‘llab -quvvatlash bo‘yicha teng huquqlari. Erkak va ayol o‘rtasidagi tenglik adolatli taqsimot oilaviy majburiyatlar va ishga joylashish imkoniyatlari;
Davlat, jamoat institutlari, barcha fuqarolarning oilaviy siyosatda davlat organlarining hal qiluvchi roli bilan hamkorligi;
Oilaga ijtimoiy yordamning mavjudligi, maqsadli, farqlanishi. Barcha muhtojlarga yordam berish ijtimoiy kafolatlar nogiron oila a'zolarining maqbul turmush darajasi uchun, oilaning iqtisodiy faol a'zolari uchun ijtimoiy foydali mashg‘ulotlar uchun sharoit yaratish va mehnatga asoslangan farovonlikni oshirish.
Muhtoj oilalarni qashshoqlik, mahrumlik, majburiy migratsiya, tabiiy va texnogen favqulodda vaziyatlar, urushlar va qurolli to‘qnashuvlardan ijtimoiy himoya qilish;
- murakkablik. Ijtimoiy yordam oila hayotining barcha jabhalarini, uning barcha vazifalarini qamrab oladi;
Profilaktik e'tibor va ilmiy asoslilik. Ijtimoiy yordam tahlil qilish, vaziyatning rivojlanishini prognoz qilish, oila siyosatining mazmunini aniqlashda fanning ishtiroki asosida amalga oshiriladi. Davlat oilaviy siyosatining taqdim etilgan tamoyillari yanada ilmiy va uslubiy ishlab chiqishni, uni amalga oshirishni moliyalashtirishni talab qiladi.
Qo‘shnilar: jamoatchilik fikri va oilaviy yordam muammosi. Sobiq ota -ona: nizoli vaziyat muammolari.
Ijroiya hokimiyat: uy -joy. Cherkov: moddiy va moddiy yordam.
Savdo tashkilotlari: oziq-ovqat ta'minoti va boshqalar
Psixolog: oiladagi psixologik iqlim muammolari.
Sog‘liqni saqlash organlari: barcha oila a'zolarining sog‘lig‘i muammolari; tibbiy va ijtimoiy patronajni tashkil etish. Keksa surunkali odamlarni profilaktik tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish muammosi (dori -darmonlar bilan bog‘liq qiyinchiliklar, malakali tibbiy va statsionar yordam, tibbiy buyumlarning qimmatligi (qayiq, bosim yaralarini oldini olish uchun rezina doiralar, ortopedik poyabzal, ko‘zoynak, eshitish apparati va boshqalar). keksa, kasal oila a'zolariga g‘amxo‘rlik qilish muammosi; noqulay ichki psixologik iqlim tufayli oila asab tizimi kasalliklari uchun xavfli omil - nevrozlar, uyqusizlik) va boshqalar.
Keksa avlod keksa psixozlarga ega bo‘lishi mumkin, aqlning pasayishi. Bolalarni joylashtirish qiyin bo‘lganligi sababli maktabgacha ta'lim muassasalari, ularning yuqori maoshi, tez -tez shamollashi, yomon ovqatlanishi, bolalar bog‘chalarga bormaydi. Uyda bobo -buvilar tomonidan o‘sib -ulg‘aygan bolalar kamroq kasal bo‘lib, bolalar bog‘chasidagi bolalarga qaraganda ahvoli yaxshi. Oilaviy an'analarning buzilishi sevgi va o‘zaro hurmatning yo‘q qilinishiga olib keladi. Sog‘liqni saqlash organlari keksa avlodning sog‘lig‘ini (ayniqsa, keksalar poliklinikalarga bora olmasalar), dori -darmonlar bilan ta'minlash (bolalar va qariyalar uchun imtiyozli) va barcha oila a'zolarining sog‘lig‘ini kuzatib boradilar. Bandlik xizmati oiladagi vaziyat bilan bog‘liq holda o‘rta avlodni ishga joylashtirish bilan shug‘ullanadi va kerak bo‘lganda keksa avlodni ishga joylashtirish bilan shug‘ullanadi. Bozor iqtisodiyotiga o‘tish, noqulay ekologik sharoit, og‘ir jismoniy mehnat, xavfli ishlab chiqarish - bularning barchasi saraton, yurak -qon tomir tizimi kasalliklari, ruhiy kasalliklarning ko‘payishiga olib keldi. 1990 -yillarda bolalarning omon qolishi, himoyalanishi va rivojlanishi to‘g‘risidagi Butunjahon deklaratsiyasi bolalarning barqaror rivojlanishi uchun atrof -muhitni muhofaza qilish va undan oqilona foydalanish zarurligini ko‘rsatadi. Atrof -muhit sifatini yaxshilash, kasalliklar, to‘yib ovqatlanmaslik bilan kurashish, o‘lim darajasini pasaytirish, ijtimoiy xizmatlarni yaxshilash va qashshoqlikning ayanchli doirasini sindirish kerak. Rossiya hukumatining 1994 yil 25 noyabrdagi 1279 -sonli qarori bilan tasdiqlangan «Rossiya yoshlari» federal maqsadli dasturiga muvofiq yosh oilani qo‘llab -quvvatlash maqsadida quyidagi vazifalarni hal etish rejalashtirilgan: oilalarni qo‘llab -quvvatlashga qaratilgan mexanizmlarni ishlab chiqish. yosh bolalar bilan; yosh oilalar uchun axborot va maslahatlar tarmog‘ini rivojlantirish; uy -joy muammosini hal qilishda yordam berish va bolali yosh ayollarni ishga joylashtirish; yosh oilalarning uzoq umr ko‘radigan tovarlarni sotib olishiga ko‘maklashish, ta'lim olish.
Yosh oilalarni qo‘llab -quvvatlashga qaratilgan ba'zi vazifalar allaqachon federal dasturlarda amalga oshirilmoqda:
«Rossiya bolalari», «Uy -joy», «Aholini ish bilan ta'minlash», shuningdek, mintaqaviy dasturlar. Bundan tashqari, quyidagilar zarur: turli davlat jamoat tuzilmalari harakatlarini muvofiqlashtirish;
qabul qilingan va mavjud bo‘lgan ijtimoiy dasturlarni yosh oilaning muammolariga bag‘ishlangan qismida tizimlashtirish va o‘zaro bog‘lanish;
kengaytma turli shakllar yosh oilalar uchun maxsus kredit:
maqsadli, imtiyozli, uzoq muddatli (10-15 yilga) yer olish, qurilish, fermer xo‘jaligini tashkil etish, «oilaviy firma» va boshqalar uchun kreditlar;
oila a'zolarining voyaga etgan a'zolari va ularning farzandlarini o‘qitish uchun kredit ajratish; ishga joylashish uchun shart -sharoitlar yaratish, bolali yosh ayollarni ustuvor ravishda o‘qitish va qayta tayyorlash, shu jumladan kechki va sirtqi o‘qitish imkoniyatlarini yaratish, uzoq tug‘ruq ta'tilida bo‘lgan onalarga ta'lim berish;
ijtimoiy xodimlarning kasanachilik xizmati tarmog‘i orqali maktabgacha yoshdagi bolalarni uyda o‘qitish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish;
Rossiya Federatsiyasi, Rossiya Federatsiyasi tarkibidagi respublikalar qonunlari va avtonom hududlar, viloyatlar, Moskva va Sankt-Peterburg shaharlari qonun hujjatlari bilan tasdiqlangan fuqarolarning sog‘lig‘ini muhofaza qilish sohasida imtiyozlar tizimini ishlab chiqish (tibbiy va profilaktika muassasalari va boshqalar); yosh oilalar uchun turli xil maslahatlar tarmog‘ini yaratish (ijtimoiy va psixologik yordam, tibbiy-genetik, iqtisodiy, huquqiy, maishiy muammolar, mavsumiy va uy ishlari bo‘yicha bo‘sh ish o‘rinlari uchun ma'lumot va yo‘llanma xizmatlari, shuningdek, qayta tayyorlash imkoniyatlari to‘g‘risida oilaviy tadbirkorlik). Reproduktiv salomatlik sohasida dastur turmush o‘rtoqlar va shaxslarning o‘z farzandlari sonini erkin va mas'uliyat bilan hal qilish, buning uchun zarur bo‘lgan ma'lumot, ta'lim va mablag 'olish, yaratish huquqi tamoyiliga asoslangan chora -tadbirlar majmuini nazarda tutadi. yosh turmush o‘rtoqlarga psixologik va huquqiy yordam ko‘rsatish shartlari. Bu ish birinchi navbatda «Yoshlar va oila», «Yosh oila» va boshqa ijtimoiy yordam xizmatlari va markazlarini tashkil etish, aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj oilalarini qo‘llab -quvvatlash bo‘yicha mintaqaviy dasturlarni ishlab chiqish va qabul qilish bilan bog‘liq. «Yosh oila» xizmatlarining asosiy faoliyati axborot -uslubiy ishlardan tashqari, ijtimoiy -psixologik sharoitlari noqulay bo‘lgan yosh oilalarga ijtimoiy homiylik qilish, voyaga etmagan homilador ayollar va emizikli onalarga tibbiy -ijtimoiy homiylik qilish kabi xizmatlarni ko‘rsatishdir. doimiy g‘amxo‘rlikka muhtoj yosh oilalar va shaxslarga homiylik qilish. «Yosh oila» xizmatining asosiy faoliyati axborot -uslubiy ishlardan tashqari, ijtimoiy -psixologik sharoitlari noqulay bo‘lgan yosh oilalarga ijtimoiy homiylik qilish, voyaga etmagan homilador ayollar va emizikli onalarga tibbiy -ijtimoiy homiylik qilish kabi xizmatlarni ko‘rsatishdir. yosh oilalarga va doimiy g‘amxo‘rlikka muhtoj bo‘lgan shaxslarga homiylik qilish. Sog‘liqni saqlash organlari ro‘yxatga olinadi, uning barcha a'zolarini hisobga olgan holda oilaning xususiyatlarini tuzadi; dispanser kuzatuvi, kasbga yo‘l -yo‘riq va ishga joylashish bo‘yicha tavsiyalar, sanatoriyda davolanish, hujjatlar, tibbiy asbob-uskunalar, ixtisoslashtirilgan muassasalarda ro‘yxatdan o‘tish, reabilitatsiya bilan shug‘ullanadi. Ijtimoiy himoya organlari ijtimoiy ta'minotga o‘zgartirishlar va qo‘shimchalar kiritadilar, imtiyozlar va xizmatlar ko‘rsatadilar, moddiy va boshqa turdagi yordamlarni, sanatoriy-kurortda davolanishni, tuzatishni, ixtisoslashtirilgan muassasalarda ro‘yxatdan o‘tishni tashkil qiladilar.
Ijtimoiy himoya organlari quyidagilardan iborat:
ish bilan ta'minlash markazi (onalar va otalarni ishga joylashtirish);
uyda ishni tashkil qilish korxonalari;
kasb -hunarga yo‘naltirish markazi (nogiron bolani kasbga yo‘naltirildi.
Rossiyadagi oilalarning aksariyati, barcha rivojlangan mamlakatlarda bo‘lgani kabi, bolalar sonini va tug‘ilish vaqtini tartibga soladi. Biroq, aksariyat rivojlangan mamlakatlarda kontratseptiv inqilob deb atalgan voqea sodir bo‘ldi, buning natijasida har xil kontratseptiv vositalar yordamida homiladorlikning oldini olish oilani rejalashtirishning asosiy usuliga aylandi. Rossiyada majburiy abort yordamida homiladorlikni to‘xtatish hali ham oilani rejalashtirishning asosiy usullaridan biri hisoblanadi.
Rasmiy ma'lumotlarga ko‘ra, so‘nggi yillarda «Xavfsiz ona va oilani rejalashtirish» federal maqsadli dasturlari doirasida ko‘rilgan chora-tadbirlar natijasida abortlarning mutlaq va nisbiy soni kamayib borayotgan bo‘lsa-da, bu ko‘rsatkichlar juda yuqori bo‘lib qolmoqda (1998 yilda 2210,1 ming kishi) Ta'kidlash joizki, 19 yoshgacha bo‘lgan yosh ayollar orasida 300 mingga yaqin abort sodir bo‘ladi. Bola tug‘ish yoshidagi ayollarning kontratseptsiya vositalarining zamonaviy usullaridan foydalanish darajasi juda past.
Bu usullar haqida nafaqat aholi, balki mutaxassislar orasida ham etarli darajada xabardorlik yo‘q. Hozirgi vaqtda eng xavfli tendentsiyalardan biri 15 yoshdan 19 yoshgacha bo‘lgan yoshlar orasida jinsiy yo‘l bilan yuqadigan kasalliklarning ko‘payishi hisoblanadi. Abortlar va jinsiy yo‘l bilan yuqadigan kasalliklarning ko‘pligi mamlakatimizda har 10-chi er -xotinning bepusht bo‘lishiga olib keladi va oilani rejalashtirish muammosining ijtimoiy ahamiyatini belgilaydi. Ushbu muammoni hal qilish uchun «Oilani rejalashtirish» federal maqsadli dasturi yaratilgan bo‘lib, u Rossiya Federatsiyasida shu nomdagi xizmatni yaratishni nazarda tutadi. Oilani rejalashtirish xizmatini shakllantirish uchun me'yoriy -huquqiy bazaning asosini Rossiya Sog‘liqni saqlash vazirligining «Rossiya Federatsiyasi aholisiga ginekologik yordam ko‘rsatishni yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida» 1991 yil 15 noyabrdagi buyrug‘i tashkil etadi. 186, «1997-1998 yillarda oilani rejalashtirish va ko‘paytirish markazlari bemorlarini so‘roq qilish to‘g‘risida». 1997 yil 26 noyabrdagi 392 -son.Bu hujjatlar oilani rejalashtirish xizmatining asosiy yo‘nalishlarini belgilab berdi.
Oilani rejalashtirish va ko‘paytirish markazlari sog‘liqni saqlash muassasalari nomenklaturasiga kiritilgan. Bunday markazlarning asosiy faoliyati:
Aholining turli toifalari va mutaxassislar bilan oilaviy rejalashtirishga, o‘smirlarning jinsiy tarbiyasiga bo‘lgan munosabatni jamiyat va oila darajasida o‘zgartirish maqsadida maqsadli axborot ishlari;
Quyidagi yo‘nalishlarda tibbiy, ijtimoiy va psixologik yordam ko‘rsatish: oilani rejalashtirish;
keyingi kontratseptsiya usullarini individual tanlash; STD va OIV infektsiyasini davolash va oldini olish, shu jumladan ekspress diagnostika; psixoseksual munosabatlar muammolarini hal qilish; yuridik yordam;
Oilani rejalashtirish va jinsiy tarbiya sohasida ishlaydigan xodimlarni tayyorlash va ularning malakasini oshirish; O‘smirlar va yoshlarni kontratseptsiya vositalarini va oilani rejalashtirish bo‘yicha ommabop adabiyotlar bilan ta'minlash;
O‘smirlar va yoshlar bilan uyushgan guruhlarda suhbat shaklida ishlash, maxsus videoroliklarni ko‘rsatish va muhokama qilish, markazning ishi to‘g‘risida axborot materiallarini tarqatish;
Oilani rejalashtirish va oilada va jamiyatda ijtimoiy-psixologik moslashishga yordam berish maqsadida «qiyin» o‘smirlar, kam ta'minlangan oilalar va nogironlar bilan individual ish;
Homiladorlikning poliklinikada uzilishi, keyinchalik kontratseptsiya usulini tanlash;
Mintaqada oilani rejalashtirish g‘oyalarini tarqatish va targ‘ib qilish uchun ommaviy axborot vositalarini jalb qilish. O‘smirlarda sog‘lom turmush tarziga ijobiy munosabatni shakllantirish, oilani rejalashtirish mas'uliyatini hisobga olgan holda, Rossiyaning «Oilani rejalashtirish» assotsiatsiyasi «Oilani rejalashtirish va sog‘lom turmush tarzi asoslari» ta'lim dasturini ishlab chiqdi. Oilaning eng umumiy umumiy ijtimoiy muammolariga quyidagilar kiradi: jamiyatning boy va kambag‘allarga bo‘linishi keskin davom etmoqda; doimiy davlat byudjeti taqchilligi;
aholining demografik pasayishi; aholi migratsiyasi; millatning, shu jumladan oilaning sog‘lig‘ining yomonlashuvi; to‘liq bo‘lmagan oilalar sonining ko‘payishi;
ortib borayotgan qaramlik; oiladagi zo‘ravonlik va qarama -qarshilik; ijtimoiy etimlikning ko‘payishi; an'anaviy rollarni o‘zgartirish, ayniqsa oiladagi ayollar va boshqalar.
Oilaning tartibsizligi - oilaning o‘z vazifalarini bajarmasligi, uning tuzilishini buzilishi. Oilani ushlab turuvchi omillar: hissiy yaqinlik; jismoniy yaqinlik; birgalikda yashash, uy xo‘jaligi va bolalarni tarbiyalash; nikohni qonuniy tasdiqlash; ruhiy yaqinlik va cherkov tomonidan nikohning yoritilishi. Eng zaif oila - «bo‘sh qobiq» sifatida.
Xulosa qilib aytishimiz mumkinki, hozirgi vaqtda oila, nikoh, onalik qadriyatlari yo‘q qilinmoqda. Jamiyatning ijtimoiy tabaqalanishi yomonlashishda davom etmoqda, oilalar soni kambag‘allik darajasiga tushib bormoqda. Shuning uchun jamiyat va davlat oilani saqlab qolish uchun unga ijtimoiy institut sifatida munosabatini o‘zgartirishi kerak.
Oilaviy xatti -harakatlar, xuddi uch qismdan iborat:
ko‘pincha bu nikohga olib keladigan harakatlar va munosabatlar tizimi sifatida tushuniladi (nikoh tanlash);
ikkinchi tur - aslida turmush qurgan va ota -onaga aylangan erkak va ayollarni nazarda tutadigan turmush qurgan xatti -harakatlar;
nihoyat, uchinchi qism - ajralish yoki ajralishga olib keladigan oilaviy xulq -atvorning ziddiyatli tabiatining shunday xarakteristikasi. Oilaviy xulq-atvorning harakatlantiruvchi kuchi nikohga va turmush o‘rtog‘iga bo‘lgan ehtiyojdir, ikkinchisining hukmronligi esa nikoh va er-xotinning qadr-qimmatini pasayishini anglatadi, chunki sheriklik yoki o‘rtoqlarning birgalikda yashash qiymati oshadi.
Boshqa tomondan, ajrashishga olib keladigan holatlarni o‘rganishda, yuqorida aytib o‘tilgan xususiyat, nikohni uzaytirishga bo‘lgan munosabatlarning zaiflashishi tufayli nikohni to‘xtatish tendentsiyasining kuchayishi bilan bevosita bog‘liqdir.
Oilaviy turmush tarzining inqirozi sharoitida, nikoh va oiladagi barcha muammolar faqat psixologik bo‘lib, shaxslararo muloqot xususiyatiga ko‘ra, ular boshqa turmush o‘rtog‘ining xislatlari va xususiyatlari prizmasidan sezila boshlaydi. Oilaning institut sifatida beqarorligi bir qator oilaviy muammolarning paydo bo‘lishida seziladi, lekin ularning hal etilishining muvaffaqiyati sherikning individual fazilatlariga bog‘liq. Oila instituti ijtimoiy institutlar orasida qo‘llab-quvvatlanmaydi, shuning uchun ajralishlar ko‘payib bormoqda, lekin er-xotinning ajrashish darajasida bu belgilar bir -biriga o‘xshamasligi haqida keng ma'lumot beradi. sotsiologiyada o‘zini himoya qilish xatti-harakati sog‘likni to‘liq saqlashga qaratilgan harakatlar va munosabatlar tizimi sifatida belgilanadi hayot sikli, bu tsikl ichida umrini uzaytirish.
Hayot va o‘lim, sog‘lik va umr ko‘rish davomiyligini ta'minlaydigan individual xulq-atvorni o‘rganishga asoslangan. Antonov ijtimoiy xulq-atvorni dispozitsial tartibga solish kontseptsiyasini qo‘ydi. Umuman olganda, oila a'zolarining sog‘lig‘i va hayotini saqlab qolish bilan bog‘liq yakuniy natijalar oilaviy munosabatlarning holati va turmush tarzi vaziyatlarini aniqlashning o‘ziga xos xususiyatlari bilan bog‘liqligi aniq bo‘lib tuyuldi.
Hayotiy hayotga yo‘nalishni o‘rganayotganda, ularning samaradorligini baholash qiyin, chunki, asosan, o‘zini tutib turuvchi xatti -harakatlarning asosiy natijasi - umr ko‘rish davomiyligi bilan, odamning o‘limidan oldin bu yo‘nalishlarning amalga oshish darajasini aniqlash mumkin emas. Albatta, o‘tgan yillar soniga qarab, buni retrospektiv nuqtai nazardan baholash mumkin, lekin buning uchun namuna tahlil qilish uchun zarur bo‘lgan barcha yosh guruhlarini o‘z ichiga olishi kerak (bu tanlov hajmini va tadqiqotning murakkabligini oshiradi).
Davlat oilaviy siyosati - bu davlat bilan munosabatlarni huquqiy tartibga solish asosida oilani mustahkamlash, rivojlantirish, suvereniteti, huquqlari va manfaatlarini himoya qilishga qaratilgan ijtimoiy institut sifatida oilaga qaratilgan davlat faoliyatining murakkab tizimi. Bu oilaviy hayot sharoitlari va sifatini yaxshilashga qaratilgan tashkiliy, iqtisodiy, huquqiy, ilmiy, axborot, targ‘ibot va kadrlar xarakteridagi tamoyillar, baholash va o‘lchovlarning ajralmas tizimi. Davlatning oilaviy siyosati mustaqil yo‘nalishdir ijtimoiy siyosat, faqat o‘ziga xos oilaviy muammolarni hal qiladi;
oila va davlatni munosabatlarning yangi bosqichiga olib chiqadi. Birinchi marta, umuman olganda, oila, ijtimoiy institut sifatida, yangi ijtimoiy maqom, haqiqiy huquqlar va uning faoliyatining davlat kafolatlari taqdim etilgan holda, davlat oilaviy siyosatining ob'ektiga aylandi. Oila davlat tomonidan g‘amxo‘rlik va qo‘llab -quvvatlash ob'ektiga aylanadi. Oilaning mustaqilligi va mustaqilligi to‘g‘risida qaror qabul qilishda suverenitet, faqat ixtiyoriy ravishda qo‘llab-quvvatlash shakllarini tanlash imkoniyatini beradi;
Bolaning jinsi, yoshi, oila turidan qat'i nazar, uning omon qolishini ta'minlash, jismoniy, aqliy, intellektual rivojlanishini himoya qilish;
Ijtimoiy mavqei, millati, yashash joyi va diniy e'tiqodidan qat'i nazar, barcha turdagi oilalarning davlatni qo‘llab -quvvatlash bo‘yicha teng huquqlari. Erkak va ayol o‘rtasidagi tenglik adolatli taqsimot oilaviy majburiyatlar va ishga joylashish imkoniyatlari;
Davlat, jamoat institutlari, barcha fuqarolarning oilaviy siyosatda davlat organlarining hal qiluvchi roli bilan hamkorligi;
Oilaga ijtimoiy yordamning mavjudligi, maqsadli, farqlanishi. Barcha muhtojlarga yordam berish ijtimoiy kafolatlar nogiron oila a'zolarining maqbul turmush darajasi uchun, oilaning iqtisodiy faol a'zolari uchun ijtimoiy foydali mashg‘ulotlar uchun sharoit yaratish va mehnatga asoslangan farovonlikni oshirish. Muhtoj oilalarni qashshoqlik, mahrumlik, majburiy migratsiya, tabiiy va texnogen favqulodda vaziyatlar, urushlar va qurolli to‘qnashuvlardan ijtimoiy himoya qilish;
- murakkablik. Ijtimoiy yordam oila hayotining barcha jabhalarini, uning barcha vazifalarini qamrab oladi;
Profilaktik e'tibor va ilmiy asoslilik. Ijtimoiy yordam tahlil qilish, vaziyatning rivojlanishini prognoz qilish, oila siyosatining mazmunini aniqlashda fanning ishtiroki asosida amalga oshiriladi.
Davlat oilaviy siyosatining taqdim etilgan tamoyillari yanada ilmiy va uslubiy ishlab chiqishni, uni amalga oshirishni moliyalashtirishni talab qiladi.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Demokratik huquqiy davlat va fuqarolik jamiyatning eng muxim xarakterli jihati shundan iboratki, bunda kishilar va davlat o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar muvozanatinnng ta’minlangan bo‘lishligi
|
