• BIR JINSLI VA BIR JINSLI BO’LMAGAN ELEK Т R
    		•

    Dielеktriklаrning qutblаnishi




    Download 0.53 Mb.
    bet1/5
    Sana27.05.2023
    Hajmi0.53 Mb.
    #65421
      1   2   3   4   5
    Bog'liq
    Dielеktriklаrning qutblаnishi
    Lebeg Stiltes va Riman Stiltes integrallarining qiyosiy tahlili, Fotoelektron asboblar., Bipolyar tranzistorli elektron kalit sxemalari, elektromagnit 1, 1-мавзу(Eyler-Venn diagrammalri.), 4000 Essential English Words 5, KA dan 4-Topshiriq

    Dielеktriklаrning qutblаnishi

    Agar elektr maydoniga dielektrik kiritilsa, shu maydonda hamda dielektrikda ko’p o’zgarishlar kuzatiladi. Bu o’zgarishlar sababini tushunish uchun atom va molekulalarning tarkibida (+) zaryadlangan yadrolar va (-) zaryadlangan elektronlar borligini hisobga olish kerak. Elektronlar atom yoki molekulalar chegaralarida katta tezlik bilan harakat qilib, yadroga nisbatan o’z holatlarini o’zgartirib turadi.


    Molekula o’lchamlariga qaraganda katta masofalarda elektronlarning ta’sirini manfiy zaryadlarning og’irlik markazi, deb ataladi. Хuddi shunga o’xshash yadrolar zaryadlarining ta’siri musbat zaryadlar og’irlik markazi deb ataladi.

    Zaryadlarning og’irlik markazini jismning og’irlik markaziga o’xshab aniqlash mumkin, u vaqtda zaryadlarning massalari ularning zaryadlari bilan almashtiriladi. Demak, (+) va (-) zaryadlar og’irlik markazi radius - vektori quyidagicha aniqlanadi: r qiri  qiri (1)
    qi q
    r qiri  qiri (2)
    qi q
    ri , ri , i (+) va (-) zaryad joylashgan nuqtaning radius vektori.
    q- molekulaning yig’indi (+) va (-) zaryadi.
    Molekula neytral bo’lishi uchun tashqi elektr maydon bo’lmaganda (+) va (-) zaryadlar teng.
    Agarda zaryadlarning og’irlik markazi siljigan bo’lsa, molekula elektr dipolga o’xshaydi va qutbli molekula deb ataladi.
    Qutbli molekula xususiy elektr momenti R ni (1) va (2) formulalardan iborat, bu moment (1-chizmada) quyidagicha aniqlanadi:

    P ql q(rr)  qiri qiri (3)
    P qk rk (4)
    qk - yig’indi molekulaning barcha (+) va (-) zaryadlari bo’yicha olingan
    kattalik. Gk – radius – vektor.
    Тashqi maydon yo’qligida turli ishorali zaryadlarning og’irlik markazlari xususiy elektr momentiga ega bo’lmaydi va qutbsiz molekula deyiladi.
    Тashqi eyayektr maydon ta’sirida qutbsiz molekulaning zaryadlari bir-biriga nisbatan siljiydi, bunda (+) zaryadlar maydon tomon, (-) zaryadlar esa maydonga qarshi siljiydi. Natijada molekula elektr momentiga ega bo’ladi. Bu moment tashqi maydon kuchlanganligiga proporsional:
    P B0E (5)
    So – elektr doimiysi - molekulaning qutblanganligi deb ataladi.
    Qutbsiz molekulaning qutblanish jarayoni (+) va (-) zaryadlari bir-biri bilan elastik kuchlar yordamida bog’langan dipol kabi bo’ladi. Shu sababli qutbsiz molekula tashqi elektr maydonidagi elastik dipol vazifasini o’taydi.
    Тashqi maydonning qutbli molekulaga ta’siri elektr momenti maydon yo’nalish bo’yicha bo’ladi. Qutbli molekula tashqi maydonda o’zini kattiq dipol sifatida namoyon qiladi.
    BIR JINSLI VA BIR JINSLI BO’LMAGAN ELEKТR MAYDONLARDAGI DIPOL.
    Agar dipolni bir jinsli elektr maydoniga joylashtirilsa, u holda dipolni tashkil qilgan +q va -q zaryadlarga kattaliklari teng, lekin yo’nalishlari qarama-qarshi f1 va f2 kuchlar ta’sir qiladi (2-chizma).
    Bu kuch yelkasining uzunligi lsin ga teng. Kuchlardan har birining moduli qE ga teng. Dipolga ta’sir qilayotgan juft kuchlar momentining kattaligi:
    M=qElsin = RE sin (1)
    R - dipolning elektr momenti. (1) ning vektor ko’rinishi:
    M=[RE] (2)
    (2)da berilgan moment dipolni uning momenti R maydon yo’nalishiga moc ravishda yo’naladigan qilib burishga intiladi. R va Ye vektorlar orasidagi d burilishni orttirish uchun elektr maydonida dipolga ta’sir qilayotgan kuchlarga qarshi quyidagi ishni bajarish kerak:

    2 - chizma
    dA=Md = PEsin d (3)
    Bu ish dipolning elektr maydonidagi potensial energiyasini oshirishga sarf bo’ladi:
    dW=PEsin d (4)
    Buni integrallasak:
    W=- RE cos + const (5)
    Bunda const=0 desak:
    W=- RE cos= - RE (6)
    Agar dipol maydon E yo’nalishga moc bo’lsa, uning energiyasi eng kichik -RE ga teng va aksincha, dipol momenti Ye ga qarama-qarshi yo’nalgan bo’lsa, dipol energiyasi eng katta RE ga teng.
    Bir jinsli bo’lmagan maydonda dipol zaryadlariga ta’sir qilayotgan kuchlarning kattaligi teng emas.
    f1 va f2 kuchlarni kollinearlar deb hislobanadi.
    Dipolning (+) zaryadi (-) ga nisbatan x yo’nalish bo’yicha X lcos kattalikka siljiydi.

    E дEx дElcos. Bu zaryadlarning joylashish nuqtasidagi kuchlanganlik дx дx
    farqi dipolga ta’sir etuvchi f1 f2 kuchlar teng ta’sir etuvchisi 0 dan farqli bo’lganda: dE dE
    f qEq lcosP cos dx dx


    Download 0.53 Mb.
      1   2   3   4   5




    Download 0.53 Mb.