Ichki yonuv dvigatelining umumiy tuzilishi, mexanizm va
tizimlarning vazifalari.
Porshenli ichki yonuv dvigatellari qo’yidagi mexanizm va
tizimlardan
tuzilgan:
krivoship–shatunli
mexanizm,
gaz
taqsimlash mexanizmi, hamda sovutish, moylash, yonilg’i bilan
ta’minlash, yondirish (karbyuratorli dvigatelda) va yurgizish
tizimlari.
Krivoship shatunli mexanizm tsilindr ichida ishchi
yonuvchi aralashmaning yonishidan hosil bo’lgan gazning
bosimini o’ziga qabul qilib, porshenning tsilindr ichida to’g’ri
chiziqli ilgarilama va qaytma harakatini tirsakli valda aylanma
harakatiga aylantirib beradi. Dvigatel tsilindr va ostki qismi taglik
bilan yopilgan karterdan iborat.
Ichki yonuv dvigatelining umumiy tuzilishi, mexanizm va
tizimlarning vazifalari.
Porshenli ichki yonuv dvigatellari qo’yidagi mexanizm va
tizimlardan
tuzilgan:
krivoship–shatunli
mexanizm,
gaz
taqsimlash mexanizmi, hamda sovutish, moylash, yonilg’i bilan
ta’minlash, yondirish (karbyuratorli dvigatelda) va yurgizish
tizimlari.
Krivoship shatunli mexanizm tsilindr ichida ishchi
yonuvchi aralashmaning yonishidan hosil bo’lgan gazning
bosimini o’ziga qabul qilib, porshenning tsilindr ichida to’g’ri
chiziqli ilgarilama va qaytma harakatini tirsakli valda aylanma
harakatiga aylantirib beradi. Dvigatel tsilindr va ostki qismi taglik
bilan yopilgan karterdan iborat.
1-rasm. Porshenli ichki yonuv dvigatelning tuzilishi.
A- ko’ndalang ko’rinish, B-bo’ylama ko’rinish.
a) Silindr ichida kompressorli (zichlovchi) porshen halqalari (11)
bo’ladi, usti yuqoriga qaragan stakan shakldagi porshen (6)
harakatlanadi. Porshen barmog’i (12) va karterda joylashgan
tayanch podshipniklarda aylanuvchi tirsakli val (15) bilan
bog’langan. Tirsakli val tayanch bo’yinlari (17), jag’lar (15) va
shatun bo’ynidan (14) iborat. Silindr, porshen, shatun va tirsakli
val birgalikda krivoship shatunli mexanizmni tashkil etadi.
b) Bu mexanizm porshenning ilgarilanma-qaytma harakatini
tirsakli valning aylanma harakatiga aylantirib beradi.
Silindr (5) yuqori tomondan silindr kallagi (7) bilan berkitilgan.
Bu kallakda kiritish va chiqarish klapanlari (8, 9) o’rnatilgan
bo’lib, ularning ochilishi va yopilishi porshenning harakatiga
hamda tirsakli valning aylanishiga mos tushadi.
a) Silindr ichida kompressorli (zichlovchi) porshen halqalari (11)
bo’ladi, usti yuqoriga qaragan stakan shakldagi porshen (6)
harakatlanadi. Porshen barmog’i (12) va karterda joylashgan
tayanch podshipniklarda aylanuvchi tirsakli val (15) bilan
bog’langan. Tirsakli val tayanch bo’yinlari (17), jag’lar (15) va
shatun bo’ynidan (14) iborat. Silindr, porshen, shatun va tirsakli
val birgalikda krivoship shatunli mexanizmni tashkil etadi.
b) Bu mexanizm porshenning ilgarilanma-qaytma harakatini
tirsakli valning aylanma harakatiga aylantirib beradi.
Silindr (5) yuqori tomondan silindr kallagi (7) bilan berkitilgan.
Bu kallakda kiritish va chiqarish klapanlari (8, 9) o’rnatilgan
bo’lib, ularning ochilishi va yopilishi porshenning harakatiga
hamda tirsakli valning aylanishiga mos tushadi.
Gaz taqsimlash mexanizm. Yonuvchi ishchi aralashma yoki
havoning silindrga kirishini hamda ishlatilgan gazlarni chiqarib
yuborishni bajarish uchun xizmat qiladi. Bu mexanizm tarkibiga
gaz taqsimlash vali, valni yuritgich shesternyasi, turtkichlar,
klapanlar,
klapan
prujinalari,
koromislo,
koromislo
o’qi,
shtangalar kiradi.
Yonilg’i bilan ta’minlash tizimi benzin va havoni tozalaydi,
ulardan yonuvchi aralashma tayyorlaydi, uni dvigatel silindrlariga
uzatadi va ishlatilgan gazlarni tashqi muhitga chiqarib yuboradi.
Sovutish
tizimi.
Dvigatelning
qizigan
qismlardan
ajralgan
issiqlikni tashqi muhitga tarqatadi va uni eng qulay issiqlik
maromda ishlashni ta’minlaydi. Dvigatel suyuqlik yoki havo
bilan sovitiladi.
Gaz taqsimlash mexanizm. Yonuvchi ishchi aralashma yoki
havoning silindrga kirishini hamda ishlatilgan gazlarni chiqarib
yuborishni bajarish uchun xizmat qiladi. Bu mexanizm tarkibiga
gaz taqsimlash vali, valni yuritgich shesternyasi, turtkichlar,
klapanlar,
klapan
prujinalari,
koromislo,
koromislo
o’qi,
shtangalar kiradi.
Yonilg’i bilan ta’minlash tizimi benzin va havoni tozalaydi,
ulardan yonuvchi aralashma tayyorlaydi, uni dvigatel silindrlariga
uzatadi va ishlatilgan gazlarni tashqi muhitga chiqarib yuboradi.
Sovutish
tizimi.
Dvigatelning
qizigan
qismlardan
ajralgan
issiqlikni tashqi muhitga tarqatadi va uni eng qulay issiqlik
maromda ishlashni ta’minlaydi. Dvigatel suyuqlik yoki havo
bilan sovitiladi.
Moylash tizimi dvigatelni ishqalanuvchi qismlar orasiga yuqori bosim
bilan moy yuborib, ularning yeyilishini kamaytiradi, ishqalanuvchi
qismlarni yuzalarini qisman sovitadi, ishqalanuvchi yuzalardagi
kirlarni va yeyilish zarrachalarini yuvadi xamda moyni tozalab beradi.
O’t oldirish tizimi karbyuratorli dvigatelni majburiy ravishda o’t
oldirish uchun elektr toki uchqunini hosil qiladi va uni silindrlarga
tartib bilan yuboradi. Yurgizish tizimi dvigatelni yurgizish uchun
xizmat qiladi.
|
