Ko’rsatkichlar
Avtomobil nusxalari
GAZ-53A
Zil-130
KamAZ-5320
VAZ-2106
O’zOtayo’l M-50
Tiko
Damas
Neksiya
Dvigatel
SM3-53 V-
simon
Zil-130 V-
simon
Kamaz 740 V-
simon
VAZ-2106
IVECO 8040.25
F8C
F8CB
SONC
Silindr diametri,
mm
92
100
120
79
104
68,5
68,5
Silindrlar soni
8
8
8
4
4
3
3
4
Porshen yuli,
mm
80
95
120
80
115
72
72
Silindrni ishchi
hajmi, litr
4,25
6,0
10,85
1,57
3,90
0,89
0,89
1,49
Silindrni ishchi
hajmi, litr
4,25
6,0
10,85
1,57
3,90
0,89
0,89
1,49
Sikish darajasi
6,7
6,5
17
8,5
17
9,3
9,3
8,6
Silindrlarni
ishlash tartibi
15426-378
15426-378
15426-378
1342
1342
132
132
1342
Maksimal
quvvati, kVt
84,6
110,6
154,4
58,8
85
30,14
27,9
66,1
Aylanishlar soni,
ayl/min
3200
3200
2600
5400
2700
5500
5000
5400
Maksimal
burovchi
moment, kVt
284,4
402
637,4
121,6
353
60
64
123
Aylanishlar soni,
ayl/min
2000-2200
1800-2000
1400-1700
3000
1400
2500
3000
3400
Porshenning chekka nuqtalarda to’xtamay harakatlanishini disk
shaklidagi maxovik (16) ta’mirlab turadi.
Kiritish,
siqish,
kengayish
va
chiqarish
jarayonlarining
yig’indisini ish sikli deb ataladi.
Ish siklining bir qismini takt deb ataladi.
Dvigatelning ish sikli porshenning to’rt yurishida sodir bulsa,
bunday dvigatelni to’rt taktli dvigatel, porshenning ikki yurishida
sodir bo’lsa, dvigatelni ikki taktli dvigatel deb ataladi.
To’rt va ikki taktli porshenli dvigatellarning umumiy
tuzilishi.
To’rt taktli dvigatellarning ish sikllari. To’rt taktli karbyuratorli
dvigatelning ish sikli. Dvigatelning ish sikli to’rtta taktdan iborat
(2-rasm).
Porshenning chekka nuqtalarda to’xtamay harakatlanishini disk
shaklidagi maxovik (16) ta’mirlab turadi.
Kiritish,
siqish,
kengayish
va
chiqarish
jarayonlarining
yig’indisini ish sikli deb ataladi.
Ish siklining bir qismini takt deb ataladi.
Dvigatelning ish sikli porshenning to’rt yurishida sodir bulsa,
bunday dvigatelni to’rt taktli dvigatel, porshenning ikki yurishida
sodir bo’lsa, dvigatelni ikki taktli dvigatel deb ataladi.
To’rt va ikki taktli porshenli dvigatellarning umumiy
tuzilishi.
To’rt taktli dvigatellarning ish sikllari. To’rt taktli karbyuratorli
dvigatelning ish sikli. Dvigatelning ish sikli to’rtta taktdan iborat
(2-rasm).
Birinchi takt - kiritish. Bu takt silindrni yonuvchi aralashma bilan
to’ldirish uchun zarur. Porshen YuCHN dan PCHN gacha
harakatlanganda silindrda 0,07-0,08 MPa gacha siyraklanish
(havosizlanish) vujudga kelib uning ta’sirida ochilgan kiritish
klapani orqali silindrga yonuvchi aralashma kiradi. Yonuvchi
aralashma silindrda avvalga ish tsiklidan kolgan ishlatilgan gaz
bilan aralashib ishchi yonuvchi aralashma hosil bo’ladi. Porshen
YuCHN dan PCHN ga yetganda silindr yonilg’i aralashmasi bilan
to’ladi, kiritish klapani yopiladi. Takt oxirida bosim 0,7-0,9
kg/sm
2
va xarorati 70-110
0
S bo’lgan ishchi aralashmasi xosil
bo’ladi.
2-rasm. Bir silindrli karbyuratorli
dvigatelning ish tsikli.
1-kiritish klapani, 2-yondirish shami
(svecha), 3-chiqarish klapani,
4-porshen, 5-shatun, 6-tirsakli val
Birinchi takt - kiritish. Bu takt silindrni yonuvchi aralashma bilan
to’ldirish uchun zarur. Porshen YuCHN dan PCHN gacha
harakatlanganda silindrda 0,07-0,08 MPa gacha siyraklanish
(havosizlanish) vujudga kelib uning ta’sirida ochilgan kiritish
klapani orqali silindrga yonuvchi aralashma kiradi. Yonuvchi
aralashma silindrda avvalga ish tsiklidan kolgan ishlatilgan gaz
bilan aralashib ishchi yonuvchi aralashma hosil bo’ladi. Porshen
YuCHN dan PCHN ga yetganda silindr yonilg’i aralashmasi bilan
to’ladi, kiritish klapani yopiladi. Takt oxirida bosim 0,7-0,9
kg/sm
2
va xarorati 70-110
0
S bo’lgan ishchi aralashmasi xosil
bo’ladi.
2-rasm. Bir silindrli karbyuratorli
dvigatelning ish tsikli.
1-kiritish klapani, 2-yondirish shami
(svecha), 3-chiqarish klapani,
4-porshen, 5-shatun, 6-tirsakli val
Ikkinchi
takt
-siqish.
Bu
taktli
ishchi
aralashmasining
hajmini
kamaytirish
natijasida
uning
ichki
energiyasini
ko’paytirib,
uni
yonishiga tayyorlanadi. Porshen PCHN dan YuCHN ga tomon siljigan
paytda ishchi aralashma siqiladi. Bu paytda kiritish xamda chiqarish
klapanlari yopik bo’ladi. Siqish takti oxirida ishchi aralashmaning
bosimi 12-17 kg/sm
2
xarorati 300-400
0
S bo’ladi.
Siqish taktining oxirida svecha elektrodlari orasida yuqori kuchlanishga
ega bulgan elektr uchkuni paydo bo’ladi, uning ta’sirida silindrda
siqilgan ishchi aralashma alangalanadi.
Uchinchi takt - ish yo’li. Yoki yonish va kengayish takti. Bu taktda
ishchi aralashmaning yonishidan xosil bulgan issiqlik energiyasi foydali
mexaniq energiyaga aylantiriladi. Bunda kiritish va chiqarish klapanlari
yopiq holatda bo’ladi. Takt boshlanishda aralashma yonib ko’p
miqdorda issiqlik chiqaradi. SHu vaqtda yongan gazlarning bosimi 35-
50 kg/sm
2
xarorati esa 2000-2400
0
S gacha ko’tariladi. Bu bosim
ta’sirida porshen YuCHN dan PCHN ga harakatlanib, bunda ish yo’li
takti bajariladi.
Ikkinchi
takt
-siqish.
Bu
taktli
ishchi
aralashmasining
hajmini
kamaytirish
natijasida
uning
ichki
energiyasini
ko’paytirib,
uni
yonishiga tayyorlanadi. Porshen PCHN dan YuCHN ga tomon siljigan
paytda ishchi aralashma siqiladi. Bu paytda kiritish xamda chiqarish
klapanlari yopik bo’ladi. Siqish takti oxirida ishchi aralashmaning
bosimi 12-17 kg/sm
2
xarorati 300-400
0
S bo’ladi.
Siqish taktining oxirida svecha elektrodlari orasida yuqori kuchlanishga
ega bulgan elektr uchkuni paydo bo’ladi, uning ta’sirida silindrda
siqilgan ishchi aralashma alangalanadi.
Uchinchi takt - ish yo’li. Yoki yonish va kengayish takti. Bu taktda
ishchi aralashmaning yonishidan xosil bulgan issiqlik energiyasi foydali
mexaniq energiyaga aylantiriladi. Bunda kiritish va chiqarish klapanlari
yopiq holatda bo’ladi. Takt boshlanishda aralashma yonib ko’p
miqdorda issiqlik chiqaradi. SHu vaqtda yongan gazlarning bosimi 35-
50 kg/sm
2
xarorati esa 2000-2400
0
S gacha ko’tariladi. Bu bosim
ta’sirida porshen YuCHN dan PCHN ga harakatlanib, bunda ish yo’li
takti bajariladi.
To’rtinchi takt - chiqarish. Bu taktda silindrni ishlatilgan
gazlardan tozalanadi. CHiqarish klapani ochilganda porshen
PCHN dan YuCHN ga harakatlanib yongan gazlarni silindr
ichidan surib tashqi muhitga chiqarib yuboradi. Bu taktning
oxirida silindr ichida qolgan gazlarning bosimi 1,1-1,2 kg/sm
2
xarorati 500-830
0
sm atrofida bo’ladi.
To’rt taktli dizel dvigatelning ishchi tsikli. Dizel dvigatelda silindr
ichiga tozalangan sof xavo kiritiladi va siqilgan xavoga forsunka
yordamida yonilg’i purkaladi. (3-rasm)
3- rasm. To’rt taktli dizel
dvigatelining ish sikli
1-kiritish klapani, 2-forsunka,
3-chiqarish klapani, 4-porshen,
5-yuqori bosimli yonilg’i
nasosi (YuBYoN)
To’rtinchi takt - chiqarish. Bu taktda silindrni ishlatilgan
gazlardan tozalanadi. CHiqarish klapani ochilganda porshen
PCHN dan YuCHN ga harakatlanib yongan gazlarni silindr
ichidan surib tashqi muhitga chiqarib yuboradi. Bu taktning
oxirida silindr ichida qolgan gazlarning bosimi 1,1-1,2 kg/sm
2
xarorati 500-830
0
sm atrofida bo’ladi.
To’rt taktli dizel dvigatelning ishchi tsikli. Dizel dvigatelda silindr
ichiga tozalangan sof xavo kiritiladi va siqilgan xavoga forsunka
yordamida yonilg’i purkaladi. (3-rasm)
3- rasm. To’rt taktli dizel
dvigatelining ish sikli
1-kiritish klapani, 2-forsunka,
3-chiqarish klapani, 4-porshen,
5-yuqori bosimli yonilg’i
nasosi (YuBYoN)
Birinchi takt–kiritish. Porshen YuCHN dan PCHN ga tomon harakatlanganda silindrga
kiritish klapani chang to’zonlardan tozalangan sof havo so’riladi, takt oxirida
silindrdagi xavoning bosimi 0,8-0,9 kg/sm
2
xarorati esa 50-70
0
S bo’ladi.
Ikkinchi takt-siqish. Ikkala klapan yopiq holatda bo’ladi. Porshen PCHN dan YuCHN
ga harakatlanganda silindrdagi havo siqiladi. Siqish takti oxirida havo bosimi 30-40
kg/sm
2
gacha xarorati esa 500-730
0
S gacha ko’tariladi. SHu payt silindrga forsunka
orqali yuqori bosimli yonilg’i nasos yordamida 200 kg/sekund bosim ostida yonilg’i
purkaladi. Purkalgan yonilg’i o’ta qizdirilgan havo bilan aralashtirib o’z o’zidan
alangalanadi.
Uchinchi takt-kengayish. Ikkala klapan yopiq holatda bo’ladi. Siqish taktning oxirida
alangalangan yonilg’ining yonishi biroz davom etadi. Bu paytda silindrdagi bosim 50-
80 kg/sm
2
, xarorat 1630-1930
0
S atrofida bo’ladi. Yuqori bosim ta’sirida porshen
YuCHN dan PCHN ga harakatlanib, shatun orqali tirsakli val krivoshipni 180
0
S
burchakda buradi. Porshen PCHN ga yaqinlashganda gazlarning kengayishi natijasida
ularning silindrdagi bosimi 30-40 kg/sm
2
ga, xarorati esa 630-930
0
S ga pasayadi.
To’rtinchi takt - chiqarish. Bu taktda chiqarish klapani ochiq holatda bo’ladi. Porshen
PCHN dan YuCHN ga harakatlanib, ishlatilgan gazlarni chiqarish klapani orqali tashqi
muhitga chiqarib yuboradi.
Bu takt oxirida silindrda qolgan gazlarning bosimi 1,1-1,2 kg/sm
2
xarorati esa 430-
630
0
S ga teng bo’ladi.
Birinchi takt–kiritish. Porshen YuCHN dan PCHN ga tomon harakatlanganda silindrga
kiritish klapani chang to’zonlardan tozalangan sof havo so’riladi, takt oxirida
silindrdagi xavoning bosimi 0,8-0,9 kg/sm
2
xarorati esa 50-70
0
S bo’ladi.
Ikkinchi takt-siqish. Ikkala klapan yopiq holatda bo’ladi. Porshen PCHN dan YuCHN
ga harakatlanganda silindrdagi havo siqiladi. Siqish takti oxirida havo bosimi 30-40
kg/sm
2
gacha xarorati esa 500-730
0
S gacha ko’tariladi. SHu payt silindrga forsunka
orqali yuqori bosimli yonilg’i nasos yordamida 200 kg/sekund bosim ostida yonilg’i
purkaladi. Purkalgan yonilg’i o’ta qizdirilgan havo bilan aralashtirib o’z o’zidan
alangalanadi.
Uchinchi takt-kengayish. Ikkala klapan yopiq holatda bo’ladi. Siqish taktning oxirida
alangalangan yonilg’ining yonishi biroz davom etadi. Bu paytda silindrdagi bosim 50-
80 kg/sm
2
, xarorat 1630-1930
0
S atrofida bo’ladi. Yuqori bosim ta’sirida porshen
YuCHN dan PCHN ga harakatlanib, shatun orqali tirsakli val krivoshipni 180
0
S
burchakda buradi. Porshen PCHN ga yaqinlashganda gazlarning kengayishi natijasida
ularning silindrdagi bosimi 30-40 kg/sm
2
ga, xarorati esa 630-930
0
S ga pasayadi.
To’rtinchi takt - chiqarish. Bu taktda chiqarish klapani ochiq holatda bo’ladi. Porshen
PCHN dan YuCHN ga harakatlanib, ishlatilgan gazlarni chiqarish klapani orqali tashqi
muhitga chiqarib yuboradi.
Bu takt oxirida silindrda qolgan gazlarning bosimi 1,1-1,2 kg/sm
2
xarorati esa 430-
630
0
S ga teng bo’ladi.
|
