DAMAS avtomobilining texnik xarakteristikasi
1-jadval
N
|
Parametrlar
|
O’lchov birligi
|
Qiymati
|
1
|
Avtomobil markasi
Dvigatel turi
|
-
-
|
DAMAS
Benzin
|
2
|
Avtomobil to’la massasi
|
kg
|
1350
|
3
|
Gabarit o’lchamlari
-balandligi
-eni
-uzunligi
|
mm
mm
mm
|
1920
1400
3485
|
4
|
Old g’ildiraklar koleyasi
|
mm
|
1220
|
5
|
Maksimal tezligi
|
km/soat
m/s
|
114
|
6
|
100km masofaga yonilg’i sarfi
|
L
|
7
|
7
|
Dvigatelning maksimal quvvati
|
kVt
|
28
|
8
|
Dvigatel tirsakli valining maksimal quvvatdagi burchak tezligi
|
ayl/min
1/s
|
5000
83.3
|
9
|
Dvigatelning maksimal burovchi momenti
|
N*m
|
63
|
10
|
Dvigatel tirsakli valining maksimal burovchi moment-
dagi burchak tezligi
|
ayl/min
1/s
|
3000
50
|
11
|
Asosiy uzatmaning uzatishlar soni
|
-
|
5.125
|
12
|
Uzatmalar qutisining uzatishlar soni
1
2
3
4
5
|
-
-
-
-
-
|
3.72
2.19
1.39
1.00
0.83
|
13
|
Taqsimlash qutisi uzatishlar soni
|
-
|
-
|
14
|
Shinaning o’lchami
|
-
|
155/80 R12
|
DVIGATELNING TASHQI TEZLIK XARAKTERISTIKASINI HISOBLASH
Dvigatelning tashqi tezlik xarakteristikasini hisoblash uchun, berilgan avtomobilning texnik ko’rsatkichlaridan foydalanib, jadvaldan dvigatelning quyidagi ko’rsatkichlaridan foydalanamiz:
Dvigatelning maksimal quvvati, (kVt)
Dvigatel tirsakli valining maksimal quvvatiga mos keluvchi burchak tezligi,
(s-1)
Dvigatelning maksimal burovchi momenti, (N . m)
Dvigatel tirsakli valining maksimal burovchi momentiga mos keluvchi burchak tezligi, (s-1).
Quvvatning bog‘lanishi uch xadli kub formulasi orqali approksi-matsiya qilish yo‘li bilan aniqlanadi:
dvigatelning maksimal quvvati, kVt
Bu yerda: a, b va c lar koeffitsientlar bo‘lib, quyidagicha aniqlanadi:
Karbyurator va benzinli dvigatellar uchun:
b=3-2 a
c=2-a
Bu yerda: KM – moment bo’yicha moslashish koeffitsiyenti:
Bu yerda: MeN – maksimal quvvatga to’g’ri keluvchi tirsakli valning burovchi momenti.
Hisoblaymiz:
a=
b=3-2 1.502
c=2-0.749=1.251
Tenglamalarda ishtirok etayotgan tirsakli valning burchak tezligi ning oraliq qiymatlarini topish uchun, dan gacha bo’lgan oraliqni 10 bo’lakga bo’lamiz. 52.33
Oraliq qiymatlar
|
|
0.1
|
52.33
|
0,2
|
104.66
|
0,3
|
156.99
|
0,4
|
209.32
|
0,5
|
261.65
|
0,6
|
313.98
|
0,7
|
366.31
|
0,8
|
418.64
|
9
|
470.97
|
10
|
523.3
|
Qolgan hisoblash natijalari 2-jadvalda keltirilgan.
2-jadval
Aniqlangan va hisoblangan qiymatlarni moment formulasiga qo‘yib, uning -oraliq qiymatlarini hisoblaymiz:
Dvigatelning quvvatini hisoblash:
=2.46 kVt
Dvigatelning burovchi momentini quyidagi formula yordamida hisoblaymiz:
N m
Qolgan hisoblash natijalari 3-jadvalda keltirilgan.
3-jadval
|
ωe [s-1]
|
Ne [kWt]
|
Me[N*m]
|
0,1
|
52.33
|
2.48
|
47.44
|
0,2
|
104.66
|
5.60
|
53.47
|
0,3
|
156.99
|
9.32
|
59.37
|
0,4
|
209.32
|
12.88
|
61.51
|
0,5
|
261.65
|
16.62
|
63.52
|
0,6
|
313.98
|
20.16
|
64.20
|
0,7
|
366.31
|
23.27
|
63.53
|
0,8
|
418.64
|
25.76
|
61.53
|
9
|
470.97
|
27.40
|
58.18
|
10
|
523.3
|
28.00
|
53.51
|
Ordinata o`qi bo`yicha maksimal burovchi momentni (Memax)masshtabga qo`yamiz,ularning mashshtablari quyidagicha topildi:
mm= moment masshtabi
e=4.
1-rasm.Dvigatelning tashqi tezlik xarakteristikasi
Avtomobilning tezligini hisoblash.
Avtomobilning tezligi quyidagi formula orqali hisoblanadi:
bu yerda: asosiy uzatmaning uzatish soni
uzatmalar qutisining uzatish soni
taqsimlash qutisining uzatish soni
tirsakli valning oraliq burchak tezligi,
g‘ildirash radusi,
Avtomobilning g‘ildirash radiusini aniqlash.
Avtomobilning texnik xarakteristikasidan foydalanib, g‘ildirakning o‘lchamlarini olamiz va g‘ildirakning statik radiusini quyidagi formula bo‘yicha hisoblaymiz:
Bu yerda: – obod diametri
– shina profilining eni
shina profili balandligini eniga bo‘lgan nisbati
shina profilining balandligi,
shinaning vertikal kuch ta’sirida ezilishini hisobga oluvchi
koeffitsient.
Yengil avtomobil radial shinalari uchun:
= 0,85
Shinalarda d,B va shinaning belgilashida berilgan- 155/80R12
bu yerda: H/B=0.8
d=12dyum=12*25,4 mm=304.8mm = 0,305 m
=155 mm = 0,155 m
Ko‘pincha harakat davrida dinamik radius, statik radiusga teng qilib olinadi, ya’ni:
U holda g‘ildirash radiusi quyidagicha hisoblanadi.
[m] – diagonal shinalar uchun
[m] - radial shinalar uchun
rk = 1,06*0.26 =0.28m
77
Qolgan hisoblashlarni ham yuqoridagi formula yordamida bajarib 4-jadvalni to’ldiramiz:
№
|
V1
|
V2
|
V3
|
V4
|
V5
|
1
|
0.77
|
1.31
|
2.06
|
2.86
|
3.44
|
2
|
1.54
|
2.61
|
4.11
|
5.72
|
6.89
|
3
|
2.31
|
3.92
|
6.17
|
8.58
|
10.33
|
4
|
3.07
|
5.22
|
8.23
|
11.44
|
13.78
|
5
|
3.84
|
6.53
|
10.28
|
14.30
|
17.22
|
6
|
4.61
|
7.83
|
12.34
|
17.16
|
20.67
|
7
|
5.38
|
9.14
|
14.40
|
20.11
|
24.11
|
8
|
6.15
|
10.44
|
16.46
|
22.87
|
27.56
|
9
|
6.92
|
11.75
|
18.51
|
25.73
|
31
|
10
|
7.69
|
13.06
|
20.57
|
28.59
|
34.45
|
4-jadval
Avtomobilning tortish balansi
Avtomobilning tortish balansi deb, tortish kuchining avtomobil harakatiga qarshilik kuchlari bo‘yicha taqsimlanishiga aytiladi:
bu yerda: yo‘lning umumiy qarshilik kuchi.
inersiya kuchi.
Bu avtomobilning harakat davridagi differensial tenglamasi bo‘lib, uni to‘g‘ridan-to‘g‘ri echib bo‘lmaydi, chunki bu tenglama chiziqli differensial teng-lama emas. Shuning uchun bu tenglamani grafik usulida, ya’ni tortish balansi grafigi orqali echamiz. Tenglamani echish jarayonida avtomobil tezligi deb qabul qilib, tezlanish esa nolga teng. Tortish balansi grafigini qurish uchun rahbar tomonidan qiyalik burchagi a va g‘ildirashga qarshilik koeffitsienti beriladi.
Tortish kuchini hisoblash.
Tortish kuchini quyidagi formula orqali hisoblaymiz:
Bu yerda: Me – dvigatelning burovchi momenti, Nm.
Uuq - uzatmalar qutisining uzatishlar soni
Uau - asosiy uzatmaning uzatish soni
Utq - taqsimlash qutisining uzatish soni
htr - transmissiyaning foydali ish koeffitsienti
rk – g‘ildirash radiusi
Yetakchi g’ildirakdagi tortish kuchining ni turli pog’onalarda tezlikka bog’liq qurilgan grafigi avtomobilning tortish xarakteristikasi deb ataladi.
Kuch uzatmasining foydali ish koeffitsienti.
Turli avtomobillar kuch uzatmasining o‘rtacha foydali ish koeffitsientining htr qiymatlari 4 – jadvalda keltirilgan.
5-jadval
Avtomobillar
|
Kuch uzatmasining foydali ish koeffitsiyenti
|
4x2 tipidagi yengil avtomobillar
4x2 tipidagi yuk avtomobillari va avtobuslar
4x4, 6x6 tipidagi yuk mashinalari
|
0,90 ... 0,92
0,85 ... 0,88
0,82 ... 0,85
|
Formula bo’yicha hisoblashni bajaramiz:
[N]
Qolgan natijalar 6-jadvalda berilgan.
6-jadval
Pt1
|
Pt2
|
Pt3
|
Pt4
|
Pt5
|
2907,19
|
1711,49
|
1086,29
|
781,50
|
648,65
|
3276,60
|
1928,96
|
1224,32
|
880,81
|
731,07
|
3542,00
|
2085,21
|
1224,32
|
952,15
|
790,29
|
3769,32
|
2219,03
|
1408,43
|
1013,26
|
841,00
|
3892,63
|
2291,63
|
1454,50
|
1046,41
|
868,52
|
3933,91
|
2315,93
|
1469,93
|
1057,50
|
877,73
|
3893,15
|
2291,94
|
1454,70
|
1046,55
|
868,63
|
3770,37
|
2219,65
|
1408,82
|
1013,54
|
841,24
|
3565,55
|
2099,07
|
1332,29
|
958,48
|
795,54
|
3278,90
|
1930,32
|
1225,18
|
881,43
|
731,58
|
|
