Proceedings of International Educators Conference
Hosted online from Rome, Italy.
Date: 25
th
Nov., 2023
ISSN: 2835-396X
Website: econferenceseries.com
160
ochuvchi kislota ajratib chiqaradi. Shuning uchun asfaltlangan va betonli joylarda
ham o’sib chiqadi. Bu ajoyib o’simlik o’sish sharoiti eng noqulay joyni tanlagan.
Shu bilan birga kovul shiraga boy o’simlik hisoblanadi. May oyi o’rtalaridan to
noyabrgacha
gullaydi. Asalga o’xshash shira ajratadi. Poyasi tikonli, shoxlangan.
Tuksiz yoki siyrak tukli bo’ladi. Gullari oq. Gullash
mavsumi avvalida foydali
gullari asosida allergiyadan aziyat chekuvchilar uchun qaynatma sifatida tavsiya
qilish mumkin. O’simlik tarkibida rutin,
Vitamin C, qand hamda yod birikmasi
vaboshqa moddalar uchraydi. Shu bilan birga oqsillar, karbon suvlari, efir moylari
kabi organik moddalar va Ca,Mg,Na,K,P,Fe,Zn,Cu,Mn
kabi biogen elementlar
mavjud. Qrim, Kavkaz, Oʻrta Osiyo, Shimoliy Afrika va Oʻrta dengizning toshloq
yerlarida koʻp tarqalgan. Janubiy Yevropada ekiladi.
Kovulning gʻunchasi, mevasi sirkalab yoki tuʻzlab ovqatga solinadi. Mevasida 18%
oqsil moddalar, 36% cha moy bor. Choʻl va adirlarda, yoʻl boʻylarida,
devorlar
ustida, ekinlar orasida oʻsadigan kovul koʻp urugʻli rezavor boʻlib, mevalari etdor,
uzunligi 2 smga boradi. Iyul-
avgust oylarida urugʻlari pishadi. Bu dorivor
oʻsimlikning mevalari tarkibida saponinlar, alkaloidlar, 32,9 % uglevodlar, 150 mg
askorbin kislota, 3,75 % moy, ildiz poʻstlogʻida staxidrin alkaloidi mavjud. Kovul
yoki kovar oʻsimligi tabiiy holda Oʻrtayer dengizi, Yevropa janubida, Kavkazda,
Oʻrta Osiyoda, shu jumladan, Oʻzbekistonda, Pokiston va Hindistonda tarqalgan. Bu
oʻsimlik Fransiya,
Ispaniya, Italiya, Aljir hamda Kiprda, Gretsiya va Shimoliy
Amerikada madaniylashtirilgan boʻlib, landshaftlarning bezagi hisoblanadi.
Oʻsimlikning nomi Erondagi Dashti-Kavir choʻli bilan bogʻliq holda atalgan.
Chunki kovul bu hududlarda eng koʻp uchraydigan oʻsimlik sifatida ajralib turadi.
Kovul dorivor oʻsimlik boʻlishi bilan bir qatorda oziq-ovqatda ham ishlatiladi.
Kovulning gʻunchali novdalari, gʻunchalari, rivojlanayotgan
mevalari sirka
kislotasida marinovat qilinadi hamda oziq-ovqatda «kaperslar» nomi bilan mashhur
dori-
darmon koʻrinishida foydalaniladi. Hindular kovulni kobra, kabra yoki kabarra
nomlari bilan atashadi hamda oʻsimlik organlari qoʻshib tayyorlangan oziq-
ovqatlarni yoqtirib iste’mol qilishadi.[1]
May-
avgust oylarida ochilmagan gʻunchalari, barglari terib olinadi. Shu bilan birga
yosh, yogʻochlasha boshlagan novdalari va ildizining poʻstlogʻi shilib olinadi,
maydalanadi hamda quyoshda yoki 50-
60ºC haroratda quritiladi. Poʻstlogʻidan
tayyorlangan dam
lama ishtaha ochuvchi ta’sirga ega.
Xalq tabobatida yiringli
yaralarni davolash uchun ishlatiladi. Yangi shilingan poʻstlogʻi ogʻrigan tishga
bosilganda ijobiy natija beradi. Ba’zan ochiq yiringli yaralarga qoʻyilganda
