|
«elektr texnikasi, elektr mexanikasi va elektr texnologiyalari»
|
| bet | 20/71 | | Sana | 18.01.2024 | | Hajmi | 3,27 Mb. | | #140050 |
Bog'liq Ma\'ruzalar matni-2021Elektr stantsiya turi
|
Qurilishga bo’lgan sarf xarajatlar, AQSH dol/kVt
|
Ishlab chiqarilgan energiyaning narxi, tsent/kVt∙s
|
Ko’mirda ishlaydigan IES
|
1000-1400
|
5.2-6.3
|
AES
|
2000-3500
|
3.6-4.5
|
GES
|
1000-2500
|
2.1-6
|
SHES
|
300-1000
|
4.7-7.2
|
Oqib kelishi (OES)
|
1000-3500
|
5-9
|
To’lqinli
|
13000 dan
|
15 dan
|
Quyosh
|
14000 dan
|
20 dan
|
Iqtisodiy jihatdan maqbuli, bu solishtirma ka’ital xarajatlar 2000 AQSH dol/kVt gacha bo’lgan elektr stantsiyalarni qurish.
Noan`anaviy tiklanuvchi energiya manbalar solishtirma quvvatini an`anaviy manbalar bilan taqoslash 7.2 jadvalda keltirilgan.
Qayta tiklanuvchi noan`anaviy energiya manbalar solishtirma quvvati
4.2.- jadval
Manba
|
Quvvat, Vt/m2
|
Ilova
|
Quyosh
|
100-250
|
|
SHamol
|
1500-5000
|
8-12 m/s tezlikda lekin ko’’roq bo’lishi mumkin
|
Geotermal issiqlik
|
0.06
|
|
Okeanning shamol to’lqinlari
|
3000 Vt/’og.m
|
1000 Vt/’og.m ga etishi mumkin
|
Taqqoslash uchun ichki yonuv dvigateli
Turboreaktiv dvigatel
YAdro reaktori
|
100 kVt/l atrofida
1 MVt/l gacha
MVt/l gacha
|
|
Shamol energiyasi
Shamol energetikasi – bu shamoldan mexanik energiyani olib, keyinchalik uni elektr energiyaga aylantirishdir. Vertikal va gorizontal aylanuvchi o’qli shamol dvigatellari mavjud. SHamol energiyasini shamolning tezligi 5 va undan ortiq m/sek bo’lganda muvaffaqiyatli ishlatish mumkin. Kamchiligi katta shovqindir.
Dunyoda shamol energiyasining ‘otentsiali ulkandir. Nazariy jihatdan bu energiya Evro’aning barcha talabini qondirishi mumkin. Kichik tezliklarda ishlaydigan shamol generatorlarini qurishdagi oxirgi muxandislik muvaffaqiyatlari shamoldan foydalanishni iqtisodiy o’z-o’zini oqlashini ko’rsatmoqda. Lekin SHES qurilishiga bo’lgan cheklanishlar, ayniqsa, aholi zich joylashgan tumanlarda, bu energiya manbaining ‘otentsialini ‘asaytiradi.
Shamol energiyasining narxi yiliga 15% ga ‘asaymoqda va hatto bugun bozorda raqobatbardoshdir, asosan- AESlarda olinadigan (yiliga 5%ga oshib bormoqda) energiya narxidan farqli o’laroq kelajakda ‘asayish imkoniyatiga ega; bunda shamol energiyasini ortish jadalligi yiliga 25% dan ortiq. Turli davlatlarda shamol energiyasidan foydalanish kuchaymoqda.
Rivojlangan davlatlarda shamol energiyasini o’zlashtirish shuni ko’rsataya’tiki, quvvati 100 kVtdan ortiq, ayniqsa 200-500 kVt oralig’idagi shamol qurilmalari eng o’timal hisoblanadi. Bunda masalan, Daniyada shamol elektr stantsiyasida ishlab chiqarilgan 1 kVt∙s elektr energiya, issiqlik elektr stantsiyadagidan arzonroqdir.
Bugungi kunda shamol energiyasidan asosan elektr energiyasi olish uchun foydalaniladi. Quyosh mavjud ekan, shamol esadi va u qayta tiklanadigan energiya manbasi hisoblanadi.
Shuning uchun kurrai zaminimiz uzra suzib yuradigan havo oqimidan maishiy maqsadlarda foydalanish tarixi ham uzoqqa borib taqaladi.
Manbalarda keltirilishicha, miloddan oldingi II asrda Fors o‘lkasida don yanchish maqsadida ilk marta shamol tegirmonlari qo‘llanila boshlangan. XIII asrga kelib bunday qurilmalar Evropaga kirib borgan. Elektr toki ishlab chiqarishga mo‘ljallangan shamol elektr stansiyasi (SHES)ning dastlabkisi esa 1890 yilda Daniyada bunyod etilgan. XX asrning 40–70 yillarida ushbu soha inqiroz davrini boshidan kechirgan. Nihoyat, 1980 yillarga kelib AQSHning Kaliforniya shtatida SHES yordamida elektr ishlab chiqaruvchilar uchun qator imtiyozlarning yaratilishi bilan sohaga bo‘lgan qiziqish yana jonlana boshlagan.
|
| |
