Elektronika – elm, texnika, istehsalat sahəsi olub, elektron vasitələrinin (EV) işlənibhazırlanması, tədqiqi və onlardan istifadə olunması prinsiplərini əhatə edir

Download 0,7 Mb.
bet	11/26
Sana	10.01.2024
Hajmi	0,7 Mb.
	#134372

1 ... 7 8 9 10 11 12 13 14 ... 26

Bog'liq
RƏQƏM TEXNİKA Aviasiya DİA üçün

Məntiqcəbrininəsaslarıvəməntiqelementləri

Məntiq cəbri əsasında rəqəm (diskret) şəklində olan informasiyanıişləməküçünistifadəolunanqurğularaməntiq

Məntiq cəbrinin (Bul cəbrinin) əsas müddəaları ilə tanış olaq. Məntiq cəbri mürəkkəb mühakimənin tərkibini təşkil edən sadə mühakimələr arasında olan qanunauyğunluqları vəqarşılıqlı əlaqələri öyrənir. Belə sadə mühakimələrdən təşkil olunmuş mürəkkəb məntiq funksiyasıYF(X₁,X₂,.,X_n)-Bulfunksiyasıadlanır.BuradaX₁,
X₂,......,X_n; Y - funksiyasının arqumentləri olub, sadə (elementar) mühakimələrə uyğundur. Məntiq cəbri nöqteyi- nəzərindən istənilən mühakimə ancaq ya doğru, yaxud yanlış ola bilər; yəni ancaq iki qiymət ala bilər. Doğru mühakiməni“1” rəqəmi ilə (buna”məntiq vahidi” deyilir), yanlış mühakiməni isə “0” rəqəmi ilə (buna isə “məntiq sıfrı” deyilir) işarə etmək qəbul olunmuşdur. Belə sadə mühakimələrdən təşkil olunmuş mürəkkəb Bul funksiyası da bir qayda olaraq iki dəyişəndən ibarət olub, yalnız iki qiymət ala bilər: 0 və 1. Çoxdəyişənli funksiyanı isə iki dəyişənli funksiyadan superpozisiya prinsipi ilə almaq olar.

n₂
Sadə mühakimələrin (dəyişənlərin) və onların kombinasiyalarınınsayıY2ifadəsiilətəyinolunur(burada
n=0,1,2,3,..).n=0 olduqda dəyişənlərin sayı2²02¹2olur. Y=1 və yaY=0olabilər.Beləsisteməikilisistemdeyilir.İkilisistem“0”və
“1” üzərində yalnız üç məntiq əməliyyatı: məntiqi inkar (inversiya)və ya “YOX” əməliyyatı, məntiqi toplama (dizyunksiya) və ya “YAXUD” əməliyyatı, məntiqi vurma (konyuksiya) və ya “VƏ” əməliyyatlarını aparmaq olar. Bu əməliyyatları isə “YOX”, “YAXUD”, “VƏ” məntiq elementləri və onların kombinasiyaları ilə həyata keçirilir.Məntiq elementləri, əsasən, kəsilmə rejimindəişləyən elektron açarları əsasında qurulur.
Klassikriyaziyyatdafunksiyanınçevrilməsinin2üsulundanistifadəolunur:analitikvəcədvəl.Eləbuüsulladafunksiyaveriləbilər.Cədvəlüsulundanistifadəetdikdəhəqiqətlər (gerçəklik) cədvəli adlanan cədvəl qurulur.Bu cədvəldə arqumentin bütün mümkün olanmənaları(variantları) və bu mənalara uyğun məntiqi funksiyalar verilir.1 arqumentlifunksiyanınhəqiqətlər cədvəliaşağıdakıkimidir.(Cədvəl 1)
“YOX”məntiqelementi– məntiqiinkar (inversiya)əməliyyatını
icraedir.Buəməliyyatbirmühakimənindoğru,digərininisəyanlış

elementlərideyilir.Bunlaryaddaşelementləriiləbirlikdərəqəm
olmasınıgöstərir,
YX
kimiyazılırvəYbərabərdeyilXkimi

qurğularının- elektron hesablama maşınlarının, rəqəmli ölçü

oxunulur.Məsələn,sıfrıninkarıvahiddirvə01

kimiişarəolunur.

cihazlarının və avtomatikanın bir sıra qurğularının əsasını təşkil edir. Məntiq elementləri diskret informasiya üzərində sadə əməliyyatlar aparmaq, yaddaş elementləri isə bu informasiyanı yaddaşında saxlamaq funksiyasını yerinə yetirir.
Məntiq cəbri riyaziyyat elminin bir bölməsi olub, XIX əsrin ortalarında İrlandiya riyaziyyatçısı C.Bul tərəfindən təklif olunmuşdur.Bu cəbrə çox vaxt ədəbiyyatda Bul cəbri də deyilir.
Vahidin inkarı isə sıfırdır:10.Məntiq əməliyyatının mahiyyətini daha aydıngörmək üçün, adətən, məntiq arqument və funksiyalarının qiymətləri cədvəl şəklində göstərilir.Belə cədvəllərə “g e r ç ə k l ik” cədvəlləri deyilir.”YOX” əməliyyatı üçün bu cədvəl 10.1- dəki kimidir.

Download 0,7 Mb.

1 ... 7 8 9 10 11 12 13 14 ... 26

Download 0,7 Mb.