|
Elektronika – elm, texnika, istehsalat sahəsi olub, elektron vasitələrinin (EV) işlənibhazırlanması, tədqiqi və onlardan istifadə olunması prinsiplərini əhatə edir
|
| bet | 14/26 | | Sana | 10.01.2024 | | Hajmi | 0,7 Mb. | | #134372 |
Bog'liq RƏQƏM TEXNİKA Aviasiya DİA üçünCədvə110.4
YAXUD-YOX
|
X1
|
X2
|
Y
|
0
|
0
|
1
|
1
|
0
|
0
|
0
|
1
|
0
|
1
|
1
|
0
|
Cədvəl10.5
VƏ-YOX
|
X1
|
X2
|
Y
|
0
|
0
|
1
|
1
|
0
|
1
|
0
|
1
|
1
|
1
|
1
|
0
|
Hazırda məntiq elementləri, xüsusilə kombinəedilmiş məntiq elementləri, məntiq inteqral mikrosxemlər (İMS) əsasında yaradılır.Şəkil 10.20-də rezistor-tranzistor məntiqi əsasında hazırlanmış “YAXUD-YOX”əməliyyatınıicraedənməntiqelementinin
Şəkil10.21.Diod-tranzistorməntiqiəsasındahazırlanan“VƏ-YOX” məntiq elementinin prinsipial sxemi (a)
vəonunşərtiişarəsi(b).
Şəkil 10.21-də diod-tranzistor məntiqi əsasında qurulan “VƏ- YOX” məntiq elementinin prinsipial sxemi və onun şərti işarəsi göstərilmişdir.Sxem müsbət məntiq prinsipi ilə işləyir.Bütün girişlərə müsbət potensial verildikdə D1, D2, D3 diodları bağlanır və M nöqtəsinin potensialı yüksək olur.Bu potensialın təsiri ilə tranzis- tor açılır və doyma rejiminə keçir.Nəticədə tranzistorun kollekto- runda potensial sıfra yaxınlaşır, başqa sözlə, sxemin çıxışında məntiq “0” alınır. Əgər bu girişlərin heç olmasa birində potensial sıfra bərabər olarsa ,D1, D2, D3 diodlarından biri açıq olur ki, bu da M nöqtəsinin potensialının azalmasına və tranzistorun bağlanmasına səbəbolur.Bu vaxttranzistorunkollektorundapotensialartırvəonun çıxışında məntiq “1” alınır.D4 və D5 diodları sxemin küylərə qarşı dayanıqlığını artırmaq üçün əlavə edilmişdir.Göstərilən sxemlərlə yanaşı praktikada çox vaxt “tranzistor” və “tranzistor-tranzistor” məntiqləri əsasında hazırlanan məntiq elementlərindən də istifadə edilir.Bunlar inteqral texnologiya ilə bipolyar və eləcə də, sahə tran- zistorlarıəsasındahazırlanır.Məsələn,K1LB141vəyaK1LB722
inteqral mikrosxemləri uyğun olaraq bipolyar və sahə tranzistorları əsasında “YAXUD-YOX” əməliyyatını icra edən tranzistor, 1LB344A sxemi isə “VƏ-YOX” əməliyyatını həyata keçirən tranzis- tor-tranzistor məntiqi əsasında hazırlanan məntiq elementləridir.Belə sxemlərlə xüsusi ədəbiyyatda tanış olmaq olar.
Triggerlər
İkidayanıqlı hala malik olan və bir haldan digər hala xarici açıcı impulsun təsiri ilə sıçrayışla keçən elektron qurğularına triggerlər deyilir.Ədəbiyyatda bunlara bəzən işəsalma qurğular da deyilir.Triggerlər avtomat və elektron hesablama qurğularında düzbucaqşəkilli impulslar almaq, iki gərginliyi müqayisə etmək, ikili informasiyanı yaddaşında saxlamaq, impulsları bölmək və saymaq və.s üçün tətbiq olunur.
Trigger – kaskadlar arasında dərin müsbət əks-rabitə yaradılmış ikikaskadlı sabit cərəyan gücləndiricisindən ibarətdir. Trigger sxemlərində olan elektron cihazları (lampalar və ya tranzistorlar )açar rejimində işləyir və ümumi halda sxemə ardıcıl qoşulmuş iki elektron açarı kimi baxmaq olar. Bu vaxt birinci açarın çıxış gərginliyiikinciaçarıngirişgərginliyini və ikinciaçarınçıxış
gərginliyibirinciningirişgərginliyiniidarəedir.Belədərinmüsbət
bağlı olduğundan, onun kollektor dövrəsində İb=0 qiymətinə uyğun olan İk0 başlanğıc cərəyanı vardır. Bu hala uyğun olan triggerin ek- vivalent sxemi şəkil 10.22, b-də göstərilmişdir. T1 tranzistoru doyma rejimində işlədiyindənB1,E1,1qısa qapanmışdır.
əksrabitə K1yaradılmış sistemin (triggerin) Uç=f(Ug) ötürmə xarakteristikası şəkil 10.22 c-də göstərilmişdir. Ug=U4olduqda, sis- tembirdayanıqlı haldandigərdayanıqlı hala (CnöqtəsindənFnöqtəsinə) sıçrayışlakeçir. Buhalda çıxış gərginliyi–Uç-dan, +Uçqiymətinə qədərdəyişir.GərginliyinUg>U2qiymətinə qədərsystembuhaldaqalır.Ug=U2olandaisə systemikincidayanıqlı tarazlıqhalındanbirincidayanıqlıhala(EnöqtəsindənBnöqtəsinə)keçir.
Şəkil10.22.Kollektor-bazarabitəlitriggerinprinsipial(a), ekvivalent (b) sxemlərivə ötürmə xarekteristikası (c)
1
1
lartəxminəneyniolur,T2tranzistorununisəemitter-bazakeçidi
Şəkil10.24.Triggerlərinşərtiişarələri:a-RS-trigger,b-T-trigger
İkinci üsulla –növbə ilə təkrarlanan müxtəlif qütblü impulslarla işəsalınantriggerlərçoxazişlədilir.Buvaxtişəsalıcıimpulslartran-
zistorlarınbazalarındanbirinəveriləbilər.
Hesab girişli triggerlərdən impuls sarğaclarında və impuls bö- lüşdürücülərində geniş istifadə olunur.Belə triggerlər T-triggerlər adlanır və sxemlərdə şəkil 10.24, b-dəki kimi işarə olunur. Triggerlər “YAXUD-YOX”, ”VƏ-YOX” inteqral məntiq elementləri əsasında asan yığıla bilir. Məsələn, K2TP171 tipli RS-triggeri K2LB171 tip məntiq elementlərindən hazırlanmışdır. Belə tranzistorlardan müasir mikroelektronikada geniş istifadə olunur.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Elektronika – elm, texnika, istehsalat sahəsi olub, elektron vasitələrinin (EV) işlənibhazırlanması, tədqiqi və onlardan istifadə olunması prinsiplərini əhatə edir
|
