Şəkil10.26.Avtorəqsrejimindəişləyənmultivibratorunprinsipial sxemi (a) və onun işinin zaman diaqramları (b).
Bu vaxt yüklənmiş C2 kondensatoru ikinci tranzistorunbazasında müsbət gərginlik artımı yaratdığından, ikinci tranzistor avtomatik olaraq bağlanır.T2 tranzistorun bazasında gərginlik sıfır qiymətini keçdikdən sonra tranzistor açılır və onun kollektor dövrəsində cərəyan yaranır.Bunun nəticəsində T2 tranzistorun kollektorunda müsbət gərginlik artımı yaranır ki, bu da öznövbəsində C1 kondensatoru ilə T1 tranzistorun bazasına verilərəkonu doyma rejimindən çıxarır.Bu vaxt T1 tranzistorun kollektor cərəyanı azalır ki, bu da onun kollektorunda mənfi gərginliyin artmasına səbəb olur.Gərginliyin bu mənfi artımı C2 kondensatoruilə T2 tranzistorun bazasına verilərək onun sonrakı açılmasını sürətləndirir.BuprosesselşəklindədavamedərəkT2tranzistorunun
tamdoyması(açılması)ilənəticələnir.BumüddətərzindəC1 kondensatorununlövhələrindəgərginlikpraktikiolaraqdəyişmirvə
ti1Rb1C1ln20.7Rb1C1
(10.21)
təxminən mənbəyin - Ek gərginliyinə bərabər olur. C1 kondensatoru- nun sağ lövhəsi doyma halında olan T2 tranzistorunun açıq kollektor keçidiiləəlaqələnib,sollövhəsiəvvəlkikimiT1tranzistorunun
alarıq.BunaoxşarolaraqT2tranzistorunçıxışındaalınanimpulsun davametmə müddəti üçün yazmaq olar:
bazası ilə birləşir və onun müsbət gərginliyinin artması tranzistoru bağlı vəziyyətində saxlayır. Beləliklə, multivibrator ikinci kvazidayanıqlı hala keçir.Bu halda T 1 tranzistoru tam bağlı, T 2 tranzistoru isə doymarejimində olur. C 1kondensatoru R b1rezistoru,-
ti2 Rb2C2ln2 0.7Rb2C2
Multivibratorunsimmetriksxemiüçün:
(10.22)
Ek mənbə və doyma rejimində olan T2 tranzistorunun qapalı emitter- kollektordövrəsindəboşalır.C1kondensatorusıfraqədərboşaldıqdan sonraT1tranzistorununkollektorundaçıxışimpulsununformalaşması bitmiş olur.Bu müddətdə C2 kondensatoru isə Rk1 rezistoru və doymuş T2 tranzistorunun giriş dövrəsi ilə (emitter keçidi ilə) mənbəyin-Ekgərginliyinəqədərtamyüklənir(şəkil10.26,b).
Tranzistorlarselşəkilliprosesnəticəsindərollarınıdəyişdikdənsonra
ti1ti2ti0.7RC0.7. (10.23)
burada -zaman sabitidir.
Multivibratorunçıxışındayarananrəqslərinperiodu: qeyri-simmetrik halda
sxem yenidən öz əvvəlki halına keçir. Sxemdə proseslər müəyyən T periodu ilə təkrarlanır.T 1 tranzistorunun kollektorunda alınan impulsun t i davametmə müddəti T 1 tranzistorunun bağlı qalma müddətinə uyğun olub, C 1 kondensatorunun boşalma müddəti ilə təyin olunur.C 1 kondensatoru boşalarkən onda gərginlikeksponensial olaraq aşağıdakı kimi azalır.
T ti1 ti2 0.7(Rb1C1 Rb2C2)
simmetrikhalda isə
T 2t 1.4 1.4RbC
olur.Simmetrikmultivibratorüçünrəqslərintezliyibelədir:
(10.24)
(10.25)
UC1
Uбаш
son
tRb1C1
U
)e
баш
(10.19)
F 1
T
0.7
RbC
Burada Ubaş-kondensatorunlövhələriarasındakıbaşlanğıc, Uson
isə boşalma prosesi qurtardıqdan sonrakı gərginliklərdir.
Çıxış impulsların amplitudu
Ek
tərtibində olur. Çıxış
Kondensatorboşalarkənonunlövhələriarasındakıpotensiallarfərqi– Ek-dan +Ek-yaqədəreksponensialqanunladəyişir.Onagörə də, Ubaş=-Ek ,Uson=+Ekgötürməkolar. Onda (10.19) ifadəsiaşağıdakı şəklə düşər:
impulsunun ön cəbhə müddəti tc 31 RkCkimi təyin oluna bilər. Qeyri-simmetrik multivibratorun (C1C2 )çıxışında alınan impuls- larınqdərinliyi,Tperiodunbuimpulslarındavametmə müddətlərinin
ənkiçiyinə(timin)nisbətiilətəyin olunur;
UC1Ek2EketRb1C1
(10.20)
Tranzistorunbirincikvazidayanıqlıhalındaqalmamüddətində, başqasözləT1tranzistorununçıxışındaalınanimpulsundavametmə
q T 1 C2. (10.26)
timin C1
müddətindəUC1=0olur.BuradanmultivibratorunT1tranzistorunun çıxışında alınan impulsun davametmə müddəti üçün
|