|
Elektronika – elm, texnika, istehsalat sahəsi olub, elektron vasitələrinin (EV) işlənibhazırlanması, tədqiqi və onlardan istifadə olunması prinsiplərini əhatə edir
|
| bet | 9/26 | | Sana | 10.01.2024 | | Hajmi | 0,7 Mb. | | #134372 |
Bog'liq RƏQƏM TEXNİKA Aviasiya DİA üçünŞəkil10.8.Sıfırsəviyyəliparaleldiodaçarınsxemi(a)və onun ötürmə xarakteristikası (b).
Diodaçarlarınaçılıb-bağlanmamüddətidiodunp-nkeçidinintu- tumundan və həmçinin diodun ətalətliliyindən asılıdır. Açarın açılıb- bağlanma müddətini azaltmaq üçün az ətalətli diodlardan istifadə etmək lazımdır.
Diod açarları idarəedici və idarəolunan dövrələri bir–birindən ayırmağa imkan vermir.Belə halda tranzistorlu açarlardan istifadə olunur.Şəkil 10.10-da bipolyar tranzistorlu açarın sxemi göstərilmişdir.Bu sxemdə giriş (idarəedici) dövrəsi çıxış (idarəolunan) dövrəsindən ayrılmışdır. Açarın sxemi ümumi emitterli gücləndirici kaskadın sxemindən az fərqlənir. Lakin tranzistor bu halda iki vəziyyətə malik olan açar rejimində işləyir.Birinci hal tran- zistorun çıxış xarakteristikasında A1 nöqtəsi ilə təyin olunur; buna kəsilmə rejimi deyilir. Bu rejimdə baza cərəyanı İb=0, kollektor cərəyanı İk1 başlanğıc kollektor cərəyanına bərabər, kollektor gərginliyi isə Uk=Uk1=Ek olur (şəkil 10.10.b).
Şəkil10.10.Bipolyartranzistorluaçarınsxemi(a)və iş rejiminin xarakteristikası (b) İb1<İb2<İb3<İb4<İb5
Kəsilmə rejimi baza potensialının mənfi qiymətlərində alınır.İkinci hal isə A2 nöqtəsi ilə təyin olunur vəd o y m ar e j i m i ad- lanır.Bu rejim müsbət baza gərginliklərində baş verir. Acıq emitter keçidininmüqavimətiazolduğundanbazacərəyanı,əsasetibarilə,Rb
müqavimətiilətəyinolunur: I Ug
.Buhaldakollektorkeçididə
Şəkil10.9.İkiqatdiodaçarınsxemi(a) və onun ötürmə xarakteristikası (b).
açıqdır.Kollektorcərəyanı
b2 Rb
R
Ik2 Ek
k
vəkollektorgərginliyi
Uk2=0 olur. Tranzistor kəsilmə rejimindən doyma rejiminə müsbət giriş gərginliyinin təsiri ilə keçə bilər. Bu vaxt giriş gərginliyi (baza- nınpotensialı)artdıqdaçıxışgərginliyi(kollektorgərginliyi)azalırvə əksinə. Belə açari n v e r t o radlanır.Bu terminlə elektrotexnikada sabit elektrik cərəyanını dəyişən cərəyana çevirən qurğuları da ad- landırmaq olar.Lakin rəqəm texnikasında bu termin öz əvvəlki mənasını tam daşımır.
İnvertor açarlarından başqa, invertorlama xüsusiyyətinə malik olmayanelektronaçarlarıdavardır.Bunlaratəkrarlayıcı açarlar deyilir.Belə açarlarda giriş gərginliyinin azalması ilə çıxış gərginliyi də azalır.Təkrarlayıcı açar emitter təkrarlayıcısı (ümumi kollektorlu gücləndirici kaskad) sxemi əsasında hazırlanır.
Bipolyar tranzistorlu açarların açılıb-bağlanma (çevrilmə) müddəti p-n keçidinin tutumu və bazada qeyri- əsas yükdaşıyıcıların kinetikası ilə təyin olunur.Açılıb- bağlanma sürətini artırmaq məqsədilə çox vaxt sahə tranzistorlu açarlardan istifadə olunur.
Müxtəlif elektron qurğularını idarə etmək üçün çox vaxt cəbhəsi kəskin surətdə artan düzbucaqşəkilli, yaxud itiuclu üçbucaqşəkilli impulslarardıcıllığınıformalaşdırmaqlazımgəlir.Buməqsədləprak- tikada müxtəlif formalaşdırıcı sxemlərdən istifadə olunur ki, bunların da əsasını elektron açarları təşkil edir.Ən sadə impuls formalaşdırıcı qurğular məhdudlaşdırıcı, diferensiallayıcı və inteqrallayıcı dövrələrdir.
M ə h d u d l a ş d ı r ı c ıqeyri-xətti dördqütblü olub, vəzifəsi girişə verilən dəyişən gərginliyi amplituda görə bir və yaxud iki qütb üzrə müəyyən səviyyədə məhdudlaşdırmaqdır. Praktikada məhdud- laşdırıcılardan impulsların müəyyən səbəbdən təhrif olunmuş zirvələrini hamarlamaq üçün istifadə olunur.Gərginliyi “yuxarıdan” məhdudlaşdırmaq üçün kəsilmə, yaxud ancaq doyma rejimlərdə işləyəntranzistoraçarlarındanistifadəetməkolar.Şəkil10.11-də E0səviyyəliparaleldiodaçarı(bax:şəkil10.8,avə10.9)vasitəsilə
sinusoidal gərginliyin yuxarıdan məhdudlaşdırılmasını göstərən diaqram verilmişdir. Məhdudlaşdırmanın səviyyəsi açarın E0sürüş- dürücü gərginliyinə uyğundur.“Aşağıdan” məhdudlaşdırmanı da baxılan hala oxşar olaraq almaq mümkündür.
t
Şəkil10.11.Gərginliyinyuxarıdanməhdudlaşdırılmasını göstərən diaqram.
Gərginliyihəm yuxarıdanvəhəmdə aşağıdan məhdudlaşdırmaq üçün ikiqat açarlardan istifadə olunur. Şəkil 10.12,b-də ikiqat açarın köməyi ilə sinusoidal gərginliyin iki tərəfli məhdudlaşdırılmasının diaqramı göstərilmişdir. Gərginliyi hər iki tərəfdən məhdudlaşdırmaq üçün ardıcıl qoşulmuş stabilitronlardan istifadə etmək daha əlverişlidir. Belə ki, bunlarda sürüşdürücü gərginlik mənbəyi tələb olunmur (şəkil 10.12,a).
R
Ug
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Elektronika – elm, texnika, istehsalat sahəsi olub, elektron vasitələrinin (EV) işlənibhazırlanması, tədqiqi və onlardan istifadə olunması prinsiplərini əhatə edir
|
