|
Elektronika va avtomatika” fakulteti “ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish” kafedrasi
|
| bet | 2/6 | | Sana | 29.05.2024 | | Hajmi | 167,2 Kb. | | #256856 |
Bog'liq BOTIR TJATexnologik jarayon tasnifi
Odatda neftdan quyidaga temperaturalar oraligʻida qaynab bugʻlanadigan distillyatlar olinadi:
benzin 28—180°,
ligroin 110—230°,
kerosin 120—315°;
gazoyil 230—330°;
solyar 280—380°;
moy 320—500°.
Neftni qayta ishlab yonilgʻi va moylar olishda uni toʻgʻri haydash birlamchi va asosiy jarayon hisoblanadi . Toʻgʻri haydash pech quvurlarida harakatda boʻlgan neftni qattiq qizdirib bugʻlatish, bugʻni rektifikatsiya ustuni (kolonnasi)da fraksiyalarga boʻlish yoʻli bilan amalga oshiriladi. Quvurli pechlarda neft 330—350° gacha qizdirilib, keyin rektifikatsiya ustunining oʻrta qismiga yuboriladi. Neftning suyuq qoldiqlari ustunning devorlaridan pastga sizib tushadi, yengil uglevodorod bugʻlari esa ustunning tepa qismiga qarab intiladi va rektifikatsiya tarelkalariga urilib, kondensatga (suyuqlikka) aylanadi. Tarelkalar ustunning har xil balandliklarida joylashgan boʻlib, pastki tarelkalarda ogʻir uglevodorodlar, yuqoriroqdagi tarelkalarda yengilroq uglevodorodlar kondensatga aylanadi.
Neftni toʻgʻri haydashda rektifikatsiya ustunlaridagi bosim atmosfera bosimiga teng boʻladi. Rektifikatsiya ustunining tagida yigʻilgan mazut kreking qurilmalarida qayta haydalishi yoki yoqilgʻi mazuti sifatida ishlatilishi mumkin. Mazutlarning ikkilamchi qayta ishlanishi vakuum qurilmalarida bajariladi. Vakuum ustunlarining yuqori qismidan solyar frakiyalari kondensatlari, quyiroqda moy fraksiyalari, ustunning pastki qismida esa gudron yoki yarim gudron yigʻiladi.
Neft tarkibida, odatda, minerallashgan burgʻi suvi, suvli 1 m3 neftda 30-50 g gacha tuz boʻladi. Ularni yoʻqotish uchun Neftni qayta ishlash zavodlarida elektr yordamida tuzsizlantirish qurilmalari ishlatiladi. Neftga deemulgator qoʻshilib, chuchuk suv bilan yuviladi. Hosil boʻlgan emulsiyani 100—140° gacha qizdiriladi va uzluksiz ishlaydigan elektr degidratoriga uzatiladi. Yuqori kuchlanishli elektr maydoni, deemulgator va qizdirish taʼsirida emulsiya tezda parchalanadi, suv va unda erigan tuzlar cho'kadi va chiqarib tashlanadi. Suv va tuzlardan tozalangan neft tarkibida 0,2% gacha suv va 0,5 mg/l gacha xloridlar (tuzlar) bo'ladi.
Neft tarkibida uglevodorodlarning butan propanli, qisman pentanli fraksiyalari bo'ladi. Neftni tashish va saqlashda eng zarur uglevodorodlarning yoʻqolishini kamaytirish, neftni haydash qurilmasiga kelayotgan neft bug'lari bosimini bir xil tutib turish uchun bu fraksiyalar ketkaziladi. Bu ish suvsizlantirish va tuzsizlantirish qurilmalari bilan birga qurilgan kompleks yoki maxsus qurilmalarda bajariladi. Stabillash natijasida ajratib olingan propanbutan fraksiyasi neft-kimyo sanoati uchun muhim xom ashyo hisoblanadi.
Neft idishga quyilib qizdirilganda, uning harorati ko'tariladi va bir qismi hatto 30—40° dayoq bugʻlanib havoga koʻtarila boshlaydi. Nisbatan past temperaturalarda bugʻlangan uglevodorodlar neftning yengil qismi (fraksiyasi), idishda qolgan uglevodorodlar neftning ogʻirroq qismi hisoblanadi. Bugʻlangan neft sovitilsa, u yana suyuq holatga oʻtadi. Neftni bugʻlatib, keyin bugʻlangan uglevodorodlarni suyuqlikka aylantirish jarayoni neftni toʻgʻri qaydash deb, olingan mahsulot distillyat deb ataladi.
Neft mahsulotlarining sifatini yaxshilash maqsadida olingan distillyatlar tozalanadi. Distillyatlarni oltingugurt, azot, kislorod va toʻyinmagan uglevodorodlardan tozalash uchun gidrotozalash jarayoni qoʻllanadi. Gidrotozalash 350—420° da va 1,7 — 40 MPa bosimda katalizator yordamida amalga oshiriladi. Gidrotozalash, asosan, dizel yonilgʻisi va moy distillyatlarini oltingugurtdan tozalashda va ayrim distillyatlarni ikkilamchi jarayonga tayyorlashda ishlatiladi.
Yonilgʻi distillyatlaridagi kislorod va oltingugurtli birikmalarni yoʻqotishda ishqor bilan tozalash usuli ham qoʻllanadi. Bu jarayonda tozalanayotgan mahsulotga ishqor va suv qoʻshilib, hosil boʻlgan birikmani mahsulotdan ajratib olinadi.
Yonilgʻi va moy distillyatlarining sovuq paytda qotib qolmasligini taʼminlash maqsadida ular parafinsizlantiriladi. Bunda tez quyuqlashadigan parafin uglevodorod distillyatlardan ajratib olinadi.
Neftni toʻgʻri haydalganda ajralib chiqqan benzin, kerosin va dizel yonilgʻisi fraksiyalarining jami ulushi neft hajmining 40—50 % idan oshmaydi. Yonilgʻilarni ajratib olish ulushini oshirish va ularning sifat darajasini yanada koʻtarish maqsadida neftni kimyoviy qayta ishlash, yaʼni ikkilamchi jarayonlar qoʻllanadi. Ular orasida kreking jarayoni — uglevodorodlarni parchalash jarayoni keng tarqalgan. Benzinlarning detonatsiyaga turgʻunligini oshirish maqsadida uglevodorodlarni alkillash va izomerlash jarayenlari ham qoʻllanishi mumkin.
Avtomatik rostlash tizimining xisobi
1. Rektifikatning ajratilgan aralashmasi uchun tajriba ma'lumotlari [4] asosida y diagramma bo'yicha muvozanat chizig'i y p =f(x) va teng tarkibli y=x (diagramma diagonali) chizig'i qurilgan. ( y p ) -x.
2. Konsentratsiya qiymatlari massa ulushlaridan mol birliklariga aylantiriladi va y(y p )-x diagrammasining abscissa o'qida chiziladi . Konsentratsiyalar quyidagi ifoda yordamida qayta hisoblanadi:
bu yerda M llk , M tlk mos ravishda oson va yomon uchuvchi komponentlarning molekulyar og'irliklari.
3.y(y p) - x diagrammasi bo'yicha jarayonning ishchi chizig'ini (AB chizig'ini) tuzing. A va B nuqtalari uchun y F va y D konsentratsiyalari aniqlanadi . Qurilish tartibi uchun ushbu metodologiyaning 9-betiga qarang.
4. Tayyor mahsulot D asosida ustunning unumdorligini aniqlang va (14) tenglamalar tizimidan G va F material oqimlarini hisoblang.
|
tayyor mahsulot uchun ustun unumdorligi qayerda , kmol/s; G – molyar bug‘ oqimi, kmol/s; F - reflyuksning molar oqim tezligi, kmol/s; - mahsulotning molekulyar og'irligi.
5. L.L.K. bo'yicha moddiy balans tenglamasini yeching. va vaqt ichida suyuq fazadan bug 'fazasiga o'tgan L.L.K.ning mol sonini aniqlang .
6. (16) ifoda yordamida jarayonning o‘rtacha harakatlantiruvchi kuchini hisoblang.
O'tkazish birliklari sonini aniqlash tartibi uchun m y, ushbu usulning 11-betiga qarang. 7. Eksperimental ma'lumotlarga ko'ra K YF , K YV
massa uzatish koeffitsientlarini va uzatish birligining balandligi h ekv.y ni aniqlang.
Mezon tenglamasidan foydalanib, bitta uzatish birligiga ekvivalent bo'lgan nozul balandligini hisoblang:
bu erda d E - ko'krakning ekvivalent diametri, d ga teng E = 4 / f urish , m; - ko'krak qatlamining erkin hajmining ulushi, m 3 / m 3 ; fsp - nozulning o'ziga xos sirt maydoni, m 2 / m 3 ; Re y - bug 'fazasi uchun Reynolds soni, teng
y - bug 'fazasining zichligi, kg / m3; x - suyuqlik fazasining zichligi, kg/m3; y - bug 'fazasining yopishqoqligining dinamik koeffitsienti, Pa s; y - ustunning to'liq kesimiga bog'liq bug 'tezligi, m / s; m - muvozanat egri chizig'ining moyillik burchagi tangensi; G/L=(R+1)/R - bug 'va suyuqlik oqimlarining nisbati.
Ustundagi o'rtacha bug 'zichligi
Bug 'fazasining o'rtacha molekulyar og'irligi
Bu erda y cf - ustunning o'rta qismidagi juda uchuvchan komponentning mol ulushi, y cf = 0,5 (y F + y D ) ga teng. t cf
ustunidagi o'rtacha harorat y cf da jadvaldan aniqlanadi . Qo'shimchalar qoidasi yordamida suyuqlik fazasining zichligini hisoblaymiz:
bu yerda x av =0,5(x F +x D ) - suyuq fazadagi juda uchuvchan komponentning o'rtacha konsentratsiyasi; A , B - haroratda etil spirti va suvning zichligi t cp .
Ustundagi bug'ning o'rtacha tezligi:
Bu erda dc - ustunning diametri, m
bug 'fazasining yopishqoqligi formuladan foydalanib hisoblanadi
bu erda A , B - ustundagi o'rtacha haroratda etil spirti va suv bug'ining dinamik viskozite koeffitsientlari.
|
| |
