|
Elektronika va avtomatika
|
| bet | 4/10 | | Sana | 16.11.2023 | | Hajmi | 1,1 Mb. | | #99615 |
Bog'liq МЕТОДИЧКА НОРМУРОДОВfoydalanilgan kompanentlar va uskunalar:
raqamli sxemalar uchun taminot manbayi 5V (VCC);
ikki kirishli uzib ulagich (SPDT Switch);
mantiqiy sinagich (Digital Probe);
yer (Ground);
Bi qutubiy tranzsitrlar (BJT NPN);
Rezistrlar (Resistor);
Shottki diodi (Schottky_diode);
Multimetrlar (Multimeter);
Osstilogrammalar (Oscilloscope).
Rasm 5 ga mos ketma- ket 3VA – YOQ TTMSH tayanch elementini model sxemasini yeg’amiz: avvaliga shottki diodi bilan oddiy invetrni quramiz, va u TTM da yeg’ilgan oddiy invertga o’xshaydi (rasm 6); keyin modellni murakkablashtiramiz 3VA – YOQ tayanch elementini TTMSH ni murakkab invertori bilan yaratib (rasm 7) .
Rasm 6. TTMSH va TTM invertorlarini chiqishidagi mantiqiy 0 ni darajasini tatqiq qilish uchun model
Sxemani chiqishidagi mantiqiy 0 darajasi va nazorat nuqtalaridagi mantiqiy darajalarni kuchlanishini ostilogrammadan nazorat qilib ishonch hosil qilamizki TTMSH baza elementi mantiqiy 0 ni oshiqroq kuchlanishiga ega TTM elementining shunga o’xshash tayanchi bilan solishtirganda. Rezistrlarni malum nominal qiymatlarda chiqishdagi mantiqiy 0 ni darajasini kamaytirishga erishishi mumkin, ammo bu o’zgarish tayanch elementni tez ishlashiga tasir qiladi.
Tayanch elementlarning keltirilgan sxemalari ikkita holatga ega – 0 va 1. Bu holatlarning har birida chiqish qarshiligi unchalik katta emas uch holatli sxemalarda bu yuqori qarshilikli, tayanch elementning chiqish qarshiligini farqli bo’lishi ularning odatdagi ikki holatida – 0 va 1. Bunday sxemalarga tayanch elementlarni ruxsat etish signali bilan va ochiq kollektrli sxemalari kiradi.
Rasm 7. 3VA – YOQ TTMSH ni murakkab invertorli tayanch elementini tatqiq qilish uchun model.
Sxemaga kuzatish liniyasini qo’shish sxemani uchinchi holatini olish imkoniyatini beradi – yuqori chiqish qarshiligili (rasm 8). bunday holat mantiqiy sxemalarni katta miqdorini chiqishlarini bifrlashtirish uchun hizmat qiladi. Mantiqiy sxemalardan birini kirishiga ruxsat beruvchi potensialni bersak u uni chiqishiga ulaydi, shu vaqtda qolgan sxemalar izalatsiyalangan bo’lib qoladi va sxemani ulanish ishiga ta’sir ko’rsatmaydi.
Mantiqiy sxemalarni ko’p sonini parallel ulash uchun keng foydalaniladi ochiq kollektorga ega bo’lgan sxema (rasm 9), “VA va YOKI o’rnatilishi”, funksiyasida ado etish uchun foydalaniladi multipleks rejimida yoki energiya sig’imili iste’molchini taminlash uchun (relyeni cho’lg’amlari svetodiotlar va boshqalar).
Rasm 8. 3 holatga ega bo’lgan 3 VA – YOQ TTM tayanch elementi.
Rasm 9. TTM N VA – YOQ tayanch elementi;
A – kirishda diodli himoyasi bo’lgan erkin kollektrli sxema;
B – energiya hajimini taminlash uchun iste’molchini foydalanadigan sxema;
V – alohida mantiqiy elementlarni chiqishlarini birlashtirishda
Ochiq kollekotrli sxemadan multipleksor rejimi bazasida tashkil qilishdagi sezilarli kamchilik bo’lib chiqish zanjiridagi katta vaqt doimiysi hisobiga past tez ishlashi hisoblanadi. Shuning uchun ushbu holatda boshqaruvchi signalni murakkab invertorga ega bo’lgan tayanch elementlar sxemalari yaxshiroq hisoblanadi.
4. Ushta holatga ega bo’lgan VA - YOQ TTM mantiqli tayanch elementni ekvivalent sxemasini yeg’ing va uni ishga yarqoliligini tekshiring.
Foydalanilgan kompanentlar va sxemalar:
Raqamli sxemalar uchun taminot manbalari 5 (VCC);
Ikki kirishli uzib ulagich (SPDT Switch);
Mantiqiy sinagich (Digital Probe);
Yer (Ground);
Bi qutubiy tranzistorlar (BJT NPN);
Rezistrlar (Resistor);
Diod (Diode);
Multimetr (Multimeter);
Ostilogrammalar (Oscilloscope).
Rasm 8 ga mos holda ushta holatli 3VA – YOQ tayanch elementlarini sxemalari modeli, ularda kirish signallari mantiqiy 0 va 1 ni uzatish darajasini o’xshatadi, va u J1 – J3 kalitlar yordamida beriladi. Uzat berish signali esa J4 kaliti yordamida beriladi bunda ruxsat beruvchi signal kirish signallarini biridan chiqish signali invertorlaydigan tranzistordan va sxemani chiqishidan 4 karali osstilogrif yordamida nazorat qilinadi va u rasm 10 da keltirilgan.
Nazorat nuqtalaridagi mantiqiy darajalarni kuchlanishlarini osstillogrammasi rasm11 da keltirilgan, shunda u namoish qiladiki ruxsat etadigan signal mavjud bo’lganida sxema odatdagi 3 VA – YOQ elementining murakkab invertorlari kabi ishlaydi, axborot kirishlarida mantiqiy darajalarni o’zgarishida chiqishdagi mantiqiy darajani uzib ulanishini o’tkazayotib, ruxsat beruvchi signalni 0 holatida axborotli kirishlarida mantiqiy darajalar o’zgarganida chiqish signalini uzib ulanishi yuz bermaydi.
Rasm 10. Ushta holatga ega bo’lgan murakkab invertorli 3VA – YOQ tayanch elementni tatqiq qilish uchun model.
Rasm11. Uchta holatga ega bo’lgan va uchta murakkab invertorli 3VA – YOQ tayanch elementining nazorat nuqtalaridagi kuchlanish osstillogrammalari.
Multimetr sxemani chiqishiga ulangan va rasm 10 da tasvirlangan qarshilikni o’lchash rejimini ruxsat etiladigan signal mavjud bo’lgani sxemani tayanch elementlari ikkita holat 0 va 1 ni ko’rsatadi, ularni har birida sxemani chiqish qarshiligi o’zgaradi, chiqishida 0 mantiqiy darajasi bo’lganida sxemani chiqish qarshiligi katta bo’ladi va kirish signallarini mantiqiy darajalari o’zgarganida o’zgarmaydi, yani uchinchi holatga o’rin bor u yuqori chiqish qarshiligiga ega va tayanch elementni chiqish bo’yicha izalatsiyalaydi.
5. Ochiq hollektorli VA-YOQ TTM mantiqi tayanch elementini ekvivalent sxemasini yeg’ing uni ishga yaroqliligini tekshiring.
|
| |
