|
Elektron sxema simulyatorlari va ularning turlari
|
| bet | 8/84 | | Sana | 22.01.2024 | | Hajmi | 299,93 Kb. | | #143103 |
Bog'liq ELEKTRONIKA yakuniy8.Elektron sxema simulyatorlari va ularning turlari.
Elektr zanjiri, o'z ichiga aktiv va passiv elementlarni o‘zlashtirgan bir tuzilishni ifodalaydi. Aktiv va passiv elementlar elektr zanjirlarida foydalanilayotgan moddalardan turibdi. Bu elementlar o‘zlarini tashkil etuvchi elektr moddalarning xossaliklari va amallariga ko‘ra birlashib, moddarning xossaliklarini o‘zlashtiradi. Quyidagi sxemalarda elektr zanjirlaridagi aktiv va passiv elementlar ko‘rsatilgan:
Aktiv Elementlar:
Tranzistor (Transistor):
Tranzistorlar amplifikatsiya (kuchni boshqarish) va o‘zini boshqaruvchi (switching) vazifalarda ishlatiladi. Ular moddalar o‘zlarini o‘zlashtirish, kuch-quvvat o‘zlashtirish, to‘qimalarni boshqarish va shunchaki signallarni amplifikatsiya qilishda foydalaniladi.
Operatsion Tarmoq (Operational Amplifier):
Operatsion tarmoqlar, aniq voltaj orqali yuqori amplifikatsiya qiladigan moddalar hisoblanadi. Ular moddalar to‘qimalarini boshqarish, amaliyotlar o‘tkazish va analog chiqimni raqamli chiqimga o‘zgartirishda qo‘llaniladi.
Passiv Elementlar:
Rezistor (Resistor):
Rezistorlar moddalar orasidagi elektr energiyasini cheklashda va voltaj va to‘qimalarni tartibga solishda ishlatiladi. Ular rezistansiya qiymatini o‘z ichiga oladi va qo‘llanilishiga ko‘ra o‘zgaradi.
Kondensator (Capacitor):
Kondensatorlar elektr to‘qimalarni saqlashda va moddalar orasidagi elektr energiyasini o‘tkazishda ishlatiladi. Ular elektr energiyasini uzun muddat o‘tkazib turadi.
Induktor (Inductor):
Induktorlar elektr to‘qimalarni o‘tkazishda va energiyani saqlashda ishlatiladi. Ular magnit maydoni yaratish orqali energiyani saqlab turadi.
Bu sxemalarda ko‘rsatilgan elektr zanjirlari aktiv va passiv elementlarni o‘z ichiga oladi va ularni birlashtirib moddalar orasidagi bog‘lanishlarni namoyish etadi.
Asosiy elektr kattaliklar (zaryad, elektr toki, elektr kuchlanishi, elektr energiyasi va quvvat) ta’rifi, belgilanishi.
Asosiy elektr kattaliklar elektr zanjirlaridagi amaliyoti tushunish va boshqarish uchun muhimdir. Quyidagi ta’riflar va belgilanishlar asosiy elektr kattaliklarni tushuntiradilar:
Zaryad (Charge):
Ta’rifi: Elektronlar yoki proyonlar o‘zaro chegaralanib, bir joydan boshqa joyga ko‘tarilgan elektr to‘qimalarni ifodalaydi.
Belgilanishi: $Q$ bilan ifodalangan, amper sekundda ko‘tarilgan yoki olib tashlangan elektronlar yoki proyonlar soni. (1 Kolomb (C) = 1 Amper sekund (A·s)).
Elektr Tok (Electric Current):
Ta’rifi: Elektr quvvatini olib tashlaganda o‘tkaziladigan zaryadlarning har bir birlik vaqt davrida ko‘tarilishi yoki olib tashlanishi.
Belgilanishi: $I$ bilan ifodalangan, amperda (A) o‘lchaydigan elektr to‘qima miqdori. Elektr tok yonalish, yoki amalga oshirilish yo‘lini (elektr zanjirining istiqomat yo‘lini) ham ko‘rsatadi.
Elektr Kuchlanishi (Voltage or Electric Potential Difference):
Ta’rifi: Elektronlar yoki proyonlar orasida o‘zaro harakat qilish uchun kuch quvvatini ta’minlovchi elektr quvvati.
Belgilanishi: $V$ bilan ifodalangan, volt (V) o‘lchaydigan elektr kuchlanishi. Elektr kuchlanish bosqichlar orasidagi elektr potentsial farqini ifodalaydi.
Elektr Energiyasi (Electric Energy):
Ta’rifi: Elektr quvvati o‘tkazilayotgan zaryadlarning harakatlanish energiyasi.
Belgilanishi: $E$ bilan ifodalangan, joulda (J) o‘lchaydigan elektr energiya. Elektr energiya vaqt o‘tkazuvchanlik va voltaj orasidagi bo‘lgan kvadratli o‘lchamdagi miqdor bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin (E = Q * V).
Elektr Quvvati (Electric Power):
Ta’rifi: Elektr zanjirdagi energiya o‘tkazilishining tezligi.
Belgilanishi: $P$ bilan ifodalangan, vatt (W) o‘lchaydigan elektr quvvati. Elektr quvvati amperda, voltajda va elektr energetikasi miqdoridagi o‘zgarishlar bilan bog‘liq bo‘ladi (P = I * V).
|
| |
