|
Elektrotehnika va elektronikaBog'liq ELEKTROTEHNIKA VA ELEKTRONIKA oquv qollanmab
L
=
b
c
) va (
I
L
=
I
C
) bo‘lganda φ
= 0
ga teng bo‘lib, zanjir faqat aktiv xarakterga
ega bo‘lib qoladi. Bu paytda zanjirda toklar rezonansi hodisasi sodir bo‘ladi (2.16 – rasm,d).
2.16-rasm. Aktiv
R
, induktiv
X
L
va sig’im
X
c
qarshiliklar parallel ulangan sinusoidal tok zanjiri uchun
vektor diagrammalar.
Vektor diagramma qurishni barcha qarshiliklar uchun umumiy bo’lgan kuchlanish vektoridan
boshlaymiz. Gorizontal yo’nalishda kuchlanish vektorini chizamiz.
I
g
- vektori kuchlanish vektori
yo‘nalishida,
I
L
-
vektori kuchlanish vektoridan 90
0
orqada,
I
c
-
vektori esa kuchlanish vektoridan 90
0
oldinda qilib quriladi.
Kirxgofning 1–qonuniga binoan, ayrim parallel tarmoqlardagi toklarning yig’indisi manbadan
kelayotgan tok
I
ga teng, ya’ni:
I
=
I
g
+
I
L
+
I
c
Parallel ulangan zanjir uchun Om qonuni quyidagicha yoziladi:
U
y
U
C
L
g
U
b
b
g
I
I
I
I
C
L
C
L
g
2
2
2
2
2
2
1
(2.59)
Bunda zanjirning to‘la o‘tkazuvchanligi
2
2
1
C
L
g
y
-
1/Om
, (2.60)
45
quvvat koeffitsienti
y
g
сos
(2.61)
Toklar rezonansi.
Induktiv va sig’im qarshiliklar paralel ulangan o’zgaruvchan tok zanjirida
induktivlikdagi
I
L
va sig’imdagi
I
c
toklar teng bo’lganda toklar rezonansi hodisasi sodir bo’ladi(2.16,d-
rasm).
Toklar rezonansining sharti – bunda tok va kuchlanish faza bo’yicha bir-biriga mos kelishi kerak[2] .
Bu paytda zanjirdagi
I
umumiy tok juda kam bo’ladi. Induktivlik va sig’im qarshiliklar orqali
I
umumiy
tokga nisbatan bir necha marta katta miqdorda o’zgaruvchan tok oqib o’tadi.
Toklar rezonansi paytida zanjirning tarmoqlanmagan qismidagi tok minimal qiymatiga erishgani
sababli ulagich simlaridagi quvvat isrofi ham minimal bo’ladi. Tarmoqning tok manbai (generator) uchun
φ
= 0
yani
cos
φ
= 1
bo’lganda samarali ish sharoiti yaratiladi. Aktiv va induktiv qarshilikli zanjirga
kondensator ulanganda
cos
φ ortadi.
C
1
0
(2.62)
2.62-ifodadan toklar rezonansining sharti bilan kuchlanishlar rezonansi sharti o’zaro o’xshashligi
ko’rinadi. Zanjirning tarmoqlanmagan qismida to’la rezonans paytida tok nolga teng bo’lib, paralel
ulangan induktivlik va sig’imning umumiy to’la qarshiligi cheksiz qiymatga ortadi.
Vektor diagrammadan (2.16,d-rasm) ko’rinadiki, toklar rezonansida induktivlik va sig’imda toklar
faza bo’yicha φ
= 180
0
burchakka farq qilib, umumiy tok nolga teng, zanjirning to’la qarshiligi esa
cheksiz katta bo’ladi.
Nazorat savollari
1. O’zgaruvchan tok va uni hosil qilish uslublari?
2.
Sinusoidal kattaliklarning vektor tasvirlari va ularning mohiyati?
3.
O’zgaruvchan tokning effektiv va urtacha qiymati nima?
4.
O’zgaruvchan tok davri va chastotasi nima?
5.
Sinusoidal tokning aktiv, reaktiv va to’la quvvatlari qanday aniqlanadi?
6.
Zanjir elementlari qanday tartibda ulansa kuchlanishlar rezonansi sodir bo’ladi?
7.
Qanday zanjirda toklar rezonansi sodir bo’ladi?
8.
Sinusoidal tok zanjirlarini hisoblash uslublari.
|
| |
