Məsələ №1 Om qanunu
Bir çox hallarda tələb olunur mürəkkəb elektrik dövrənin hansısa ardıcıl birləşmiş bir hissəsində bir neçə elektrik mənbələri (e.h.q.)iştirak edən budağından axan cərəyanı təyin etmək. Bu halda Om qanunu aşağıdakı şəkildə istifadə olunur.
(1)
Burada:∑ Rk - budaqda olan müqavimətlərin cəmidi;
φa –“a” düyünün potensialidir;
φb –“b” düyünün potensialidir;
Uab=( φa- φb)
∑Ek- budaqda olan e.h.q-lərin cəbri cəmidiR
E.h.q. mənbəyinin istiqaməti gərginliklə üst-üstə düşərsə, bu zaman müsbət götürülür. Əks halda - mənfi götürülür.
Praktikada belə məsələlərlə tez-tez akkumulyator batareyasının (AB) gərginliyini və yaxud AB-in goşulduğu dövrələrdən axan cərəyanını hesablayanda rastlaşırlar . Əgər AB–da bir və yaxud bir necə elementlərində yenidən gutbləşmə baş veribsə, (1)-ci düsturda həmin elementlərin e.h.q. mənfi götürülür.
Iki variantın həllinə baxaq:
Birinci variant
Aşağıdaki dövrə hissəsi üçün verilən qiymətləri nəzərə alaraq, cərəyanı hesablayaq.
φa= - 60V; φb= - 10V; E1=30V; E2=10V; R1 = R2 = 10 Om; R3 =30Om; I = ?
Burada E1 müsbət götürülür, çünki istiqaməti Uab gərginliyin istiqamətilə eynidir, E2 isə mənfi götürülür, çünki istiqaməti Uab gərginliyin istiqamətilə əksdir.
Cərəyanın qiyməti mənfi alınıb. Bu o deməkdir ki bu sxemə uyğun real dövrədə cərəyan istiqamətcə işarə olunana əksdir.
Ikinci variant
Aşağıdaki dövrə hissəsi üçün verilən qiymətləri nəzərə alaraq, cərəyanı hesablayaq.
φa= 0V; φb= - 50V; E1=20V; E2=10V; R1 = 5; R2 = 5Om; R3 =30Om; I = ?
Məsələ №2 Kirxhofun ikinci qanunu
Kirxhofun 2-ci qanununa əsasən elektrik dövrəsinin hər bir konturunda istənilən zaman gərginlik düşgülərinin cəbri cəmi bu konturdakı mənbələrin e.h.q – lərinin cəbri cəminə bərabərdir.
Verilən sadə sxemdə Kirxhofun 2-ci qanunu tətbiq edək:
Burada:-mənbənin
daxilindəki gərginlik düşgüsü -işlədicidə yaranan
gərginlik düşgüsü.Iki variantın həllinə baxaq:
Birinci variant
Verilib: E=20V; I=1A; Ris=19 Om; Uis=19 V
Mənbənin daxilindəki gərginlik düşgüsünü təyin edin
Buradan alınır:
Ikinci variant
Verilib: Rdax=1Om; I=2A; Ris=19 Om; Udax=2V; Uis=38 V
Mənbənin e.h.q. təyin edin:
E= Udax+ Uis
Qiymətləri yerinə yazdıqda alınır
E= Udax+ Uis=2+38=40 V
Məsələ №3 Elektrik dövrələrində ampermetrin tətbiqi
Məsələnin həllində nəzərə alınmalıdır ki, ölçü zamanı cıhazları dövrədə gərginlik və cərəyanların paylanmasına təsir etməməlidilər. Adətən voltmetrin müqaviməti ampermetrin müqaviməti isə qəbul edilir.
Ampermetr dövrənin hansı hissəni şuntladığını müəyyən edərək, Om qanunu tətbiq edilir və cıhazın göstəricisi müəyyən olur.
Iki variantın həllinə baxaq:
Birinci variant:
Sxemdən görürük ki, ampermetr R2; R3; R4; müqavimətləri şuntlayıb. Bu zaman ampermetrin göstəricisi bərabərdir.
Verlib: U=10V; R1=5 Om;
R2=20 Om; R3=25 Om; R4=5 Om;
İkinci variant:
Sxemdən görürük ki, ampermetr R1vəR2;müqavimətləri şuntlayıb. Bu zaman ampermetrin göstəricisi bərabərdir.
Verlib: U=20V; R1=10 Om;
R2=20 Om; R3=20 Om;
| 