moliyaviy-iqtisodiy usullar yoqilg’i-energetika resurslari, xo’jalik sub`ektlari tomonidan foydalanish samaradorligini oshirish, ular tomonidan energo va resurslarini tejamlash texnologiyalarini tatbiq etadigan iqtisodiy qiziqtirishlarni amalga oshirish, pul-narx munosabatlarini qo’llashga asoslangan;
ijtimoiy - psixologik uslublar yoki boshqaruvchilarning ongini shakllantirishga yo’nalgan ruhiy rag’batlantirish choralari. Bu tarbiyalash va bilim berish, o’qitish bilan ta`minlash, muloqot jarayonlari ko’ngilli kelishuvlar yo’li bilan amalga oshiriladi.
Energo-tejamkorlikni boshqarishning ma`muriy mexanizmi
Ma`muriy boshqaruvning asosiy instrumentlari quyidagilardir:
- boshqarishning tuzilishini shakllantirish;
- qonunchilikni shakllantirish;
- energetik standart va me`yorlarni shakllantirish;
- energetik menejmentni shakllantirish;
- energetik auditni o’tkazish;
- energetik pasportlash;
-YOER va energiyani ishlatish bilan bog’liq xo’jalik faoliyatini litsenziyalash;
-energo tejamlash soxasida maqsadli dasturlar. Bizning respublikamizda ma`muriy boshqaruvning bu qurollari qanday amalga oshirilishini ko’rib chiqamiz.
Energo tejamkorlikni ma`muriy boshqaruvda asosiy o’rnini me`yoriy huquqiy rostlash egallaydi. Uning ma`nosi energiya ishlab chiqarish va energiya iste`mol qilish jarayonini qatnashchilarini energo samarador tadbirlarini amalga oshirishga rag’batlantirish. Qonunchilik, me`yoriy va boshqa aktlarni ishlab chiqarish va qabul qilishga qaratilgan. Bu aktlar asosiy hujjatlarni o’z ichiga oladi, energiya tejamlash qonunchilik bazasini shakllantiradi:
O’zbekiston Respublikasinig “Energiyadan ratsional foydalanish to’g’risida” 1997 yil 25 aprelda qabul qilingan №412-1 raqamli qonuni;
O’zbekiston Respublikasinig “Elektr energetika to’g’risida” 2009 yil 30 sentyabrda qabul qilingan №3 RU – 225 raqamli qonuni.
Ma`muriy boshqarishning qurollaridan biri energetik audit o’tkazishdir. O’zbekiston Respublikasining (energiya tejamlash) qonuniga muvofiq, yoqilg’i-energetik resurslarini bir yillik iste`moli 1,5 ming tonnadan ortiq shartli yoqilg’i bo’lgan korxonalar, majburiy energetik ko’riklardan o’tishlari shart. O’tkazilgan ko’riklar asosida korxona energetik pasporti rasmiylashtiriladi va bu pasportda YOER hajmi, korxonaga kelib tushgan elektr va issiqliq energiya hajmi; korxonaning bir yillik tuzilmaviy hajmi bo’linmasidagi yoqilg’i, issiqlik va elektr energiyasi hajmi; har bir texnologik jarayonlarda yoqilg’idan, issiqlik va elektr energiyadan foydalanishlar keltiriladi.
So‘nggi yillarda mamlakatimizda iqtisodiyotni rivojlantirish, aholi turmush tarzini yaxshilashga qaratilgan tub o‘zgarishlar amalga oshirilyapti. Respublikaning turli hududlarida erkin iqtisodiy zonalar, texnoparklar, klasterlar tashkil etilyapti. “Obod qishloq”, “Obod mahalla”, “Xavfsiz shahar” kabi strategik dasturlar asosida shaharu qishloqlarda ulkan bunyodkorliklar qilinmoqdaki, ularning qiyofasi mutlaqo yangilanmoqda. Shunga yarasha turizm ham taraqqiy topmoqda. O‘z navbatida, atrof-muhitni muhofaza qilish, ekologik barqarorlikni ta'minlash masalasiga har qachongidan ham ko‘ra ko‘proq e'tibor qaratilayotir.
Jamiyat va davlat hayotining barcha sohalarida kuzatilayotgan bu kabi shiddatli rivojlanish sur'atlari, eng avvalo, elektr energiyasiga bo‘lgan ehtiyojning ham o‘sishiga olib kelmoqda.
Masalan, 2000 yilda bir nafar maishiy foydalanuvchi bir oyda 114 kVt/soat elektr energiyasi ishlatgan bo‘lsa, 2018 yilga kelib bu ko‘rsatkich 57 foiz ko‘payib, 200 kVt/soatga yetdi. Ayni chog‘da joriy yilda respublika bo‘yicha elektr energiyasidan umumfoydalanishda aholi ulushi 26,5 foizga yetdi. Vaholonki, 1990 yilda bu miqdor 13,9 foiz edi. O‘rtadagi farqlarga e'tibor berayapsizmi!?
|
