218
«O‗rtacha xarajatlar plyus foyda» tamoyili bo‗yicha narx belgilash tovarning
tannarxiga muayyan ustama qo‗yishdan iborat bo‗lib, narx belgilashning eng oddiy
usuli hisoblanadi. Ustama narx miqdori tovar turiga qarab, juda keng chegaralarda
tebranib turadi. SHuningdek, tovarning ishlab chiqaruvchidan pirovard natijada
iste‘molchiga etib borishga qarab oxirgi narx ulgurji va chakana savdo qo‗yadigan
ustama narxlar yakunini ifodalaydi.
«Ko‗zlangan foyda normasi» olishni ta‘minlaydigan
narx belgilash usulini
qo‗llaydigan ishlab chiqaruvchilar oldindan sarf etilgan kapital uchun muayyan
qaytim foiz olishga intiladilar. Bu usul o‗rtacha solishtirma xarajatlarni
hisoblashga asoslanadi.
Narxni chegaraviy xarajatlar bo‗yicha belgilash usulini qo‗llash
bilan firma
mahsulotning qo‗shimcha hajmi birligini bu mahsulotni ishlab chiqarishning
alohida qiymatiga sotadi, bu holda xarajatlarning faqat bir qismi koplanadi, foyda
amalga oshmaydi. Narx belgilashning bu strategiyasi agar firma ishni to‗xtatish
xavfi ostida qolgan va foydalanadigan ishchi kuchini saqlab qolishni hohlagan
sharoitlarda naf keltirishi mumkin.
Savdoda do‗konlarga xaridorlarning kelishini ko‗paytirish
uchun sotuvchilar
ayrim tovarlarni to‗liq xarajatlaridan pastroq baholab, «jalb etuvchi» narxlar
yaratadilar. Xaridorlar ko‗payadi, ular arzon narxdagi
tovarlar bilan birga bunga
qo‗shimcha ravishda narxi me‘yorda bo‗lgan tovarlarni ham xarid qiladilar.
