|
Brending turli xildagi tovarlar va xizmatlar uchun qo‘llanishi mumkin. Asosiy tavsifnomalari xilma-xillik va ochiqlik bo‘lgan iste’mol tovarlari va xizmatlari uchun brending eng avvalo bozorni segmentlash hamda tovar va xizmatlarni differensiatsiya qilish mexanizmi sifatida ishtirok etadi. Murakkablik, o‘zgarish darajasining tezligi, xaridorning tovarni mustaqil ravishda tartibga solishga qodir bo‘lmagan yuqori texnologiyali tovarlar uchun brending noaniqlik va risk darajasining yuqoriligi tufayli ahamiyatga ega. Ayniqsa, xaridning emotsional tarkibiy qismi va noaniqliklar, ijobiy tajriba, ishonch, obro‘-e’tibor va fikr-mulohazalar shakllantirish zarurati tufayli xizmatlar brendingga ehtiyoj sezadi.
Nazorat va mulohaza uchun savollar
Marketingda tovar qanday vosita sifatida ta’riflanadi?
Tovarlar klassifikatsiyasini aytib bering.
Tovarning raqobatbardoshligi deganda nimani tushunasiz?
Tovarning yashash davri konsepsiyasini izohlab bering.
Tovar modifikatsiyasi deganda nimani tushunasiz?
Mahsulot differensiatsiyasi nima?
Yangi tovar ishlab chiqarish jarayonini izohlab bering?
Tovar variatsiyasi deganda nimani tushunasiz?
Savdo markalariga bog‘liq bo‘lgan asosiy qarorlar nimalardan iborat?
Savdo markasining tadbirkorlik faoliyatidagi ahamiyatini izohlang?
10-BOB. NARX SIYOSATI
Narx tushunchasi, uning mohiyati va narx turlari
Narx bozor kategoriyasi bo‘lib, tovarlar ayirboshlanganda yuz beradigan munosabatlarni anglatadi. Narx nazariy jihatdan olganda tovar qiymatining puldagi ifodasi, qiymatining bozordagi ko‘rinishidir. Narx bamisoli barometr kabi bozor holatini ko‘rsatib turadi, narx pasayib ketsa, tovar bozori kasodlikka yo‘likkan bo‘ladi, tovar nafsiz bo‘lib, uni boshqa tovar bilan almashtirish yoki uning sifatini tubdan yaxshilash zarurligi pul tarkibiga qo‘yiladi. Narxning iqtisodiy mazmunini uning funksiyalari ko‘rsatib beradi. Narx nimaga tegishli bo‘lishidan qat’iy nazar (tovar, xizmat) beshta asosiy funksiyani bajaradi:
bozor muvozanatini ta’minlash funksiyasi;
hisob-kitob, ulchov funksiyasi;
iqtisodiy regulyator funksiyasi;
raqobat vositasi funksiyasi;
ijtimoiy himoya funksiyasi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida narxning quyidagi turlari mavjud: demping narx, nufuzli narx, milliy narx, arzonlashtirilgan narx, jahon narxi, yashirin narx, erkin narx, standart narx, kontrakt (ulgurji) narx, chakana narx, o‘zgaruvchan narx, limit narx, muvozanat narx.
Narx siyosati – narxni tashkil etish va narxni boshqarish strategiyasi va chora – tadbirlari yig‘indisi; bu ishlab chiqarish holatlarini, bozor kon’yunkturasini, shuningdek ishlab chiqaruvchiga foyda keltirib, xaridor ehtiyojini qondirishdagi tovar va xizmatlarga narxni belgilashni bilishdir.
Narx strategiyasi – narxni belgilash va o‘zgarishi bo‘yicha chora – tadbirlaridir.
Narx taktikasi - qisqa muddatli xarakterga(narxga chegirma, narxga ustama) va bir marotabalik chora – tadbirlarni o‘zida mujassamlashtiradi.
Narx siyosatini boshqarish maqsadlari quyidagilardir:
-bozorda korxona mavqeini saqlab qolish;
joriy foydani maksimallashtirish;
bozor ulushi bo‘yicha liderlik;
tovar sifati bo‘yicha liderlik.
Narxlar tovarni yangilik ko‘ra quyidagicha klassifikatsiyalanadi:
“Qaymog‘ini olish” strategiyasi
Bozorga yorib kirish
“Psixologik” narx – sotuvchilar tomonidan narxni qabul qilish psixologiyasidan kelib chiqadi(narx yaxlit summadan kichikroq)
Bozorda yoki tarmoqda lider orqasidan boruvchi narx – bosh raqibga nisbatan narx o‘rnatiladi.
Ishlab chiqarish holatlarini qoplash xarajatlari
Tebranib turuvchi narx
Uzoq muddatli narx
Egiluvchan narx
Ustunlik narx – bozorda 70 – 80 % ulushni egallagan korxona qo‘yadigan
narx.
Kelishilgan narx
Tashqi savdo oborotini ta’minlovchi narx. Oxirgi narxga quyidagi omillar ta’sir etadi:
Tovar iste’molchilari
Davlat tomonidan tartibga solish
Tovar harakati kanallari qatnashchilari
Raqobat.
Bozor narxining asosiy xususiyatlari ularning doimo o‘zgarib turish
qobiliyatidir. Narxlar hech qachon sababsiz o‘zgarmaydi. Yuqori narxlar esa yuqori sifatli, yangi iste’mol qobiliyatiga ega bo‘lgan tovarlarga o‘rnatiladi. Narx darajasiga tovarning raqobatbardoshligi va bozordagi o‘rni bog‘liqdir.
Narx belgilash maqsadlari: bozor ulushini ko‘paytirish, qisqa vaqt ichida eng ko‘p foyda olish, yuqori foyda normasini uzoq muddat saqlab qolishdan iborat.
| 