|
Spektrofotometrik aniqlashlarning metrologik kattaliklari
|
| bet | 8/31 | | Sana | 02.02.2024 | | Hajmi | 0,88 Mb. | | #150426 |
Bog'liq Optik Analiz Usullari qullanmaSpektrofotometrik aniqlashlarning metrologik kattaliklari
Hisoblashlar natijasida molyar yutish koeffitsientining 105 (amalda 103-104) bo’lishi, optik zichlikning minimal qiymati 10-2 va o’tkazish qatlamining qalinligi ko’pchilik analitik o’lchashlar uchun 1 sm bo’lishi aniqlangan. Shundan kelib chiqsak, spektrofotometrik o’lchashlarning sezuvchanligi 10-7 M (ko’pchilik hollarda, 10-4‑l0-6 M) bo’ladi. Fotometrik aniqlashlarda kuzatiladigan tasodifiy xatolar eritma tayyorlash, aniqlanadigan moddani yutadigan ko’rinishga aylantirish, begona moddalar ta'siri va boshqalar asosida yuzaga keladi. Bunga kyuveta va etalon eritma tanlash xatolari ham kiradi. Nur manbaiga berilayotgan kuchlanishning o’zgarib turishi ham nurga ta'sir qilmay qolmaydi. Bularning hammasi aniqlashlarning qayta takrorlanuvchanligiga katta ta'sir ko’rsatadi. Tajribalarning ko’rsatishicha A va T ni o’lchash xatolari ham sezilarlidir. Shuning uchun ham, optik zichlikni o’lchash xatosi, uning minimal qiymati ikkilanganidan kattabo’lmasligi kerak:
(s - standart chetlashish). Spektrofotometriya usulining o’zi selektiv usul bo’lmasa-da, aniqlashning selektivligmi namunani analizga tayyorlash jarayonida ta'minlash mumkin.
Elektromagnit nurlanish spektri
Spektroskopik analizga elektromagnit nurlarning tekshiriladigan modda bilan o’zaro ta'sirini o’rganishga asoslangan usullar kiradi. Elektromagnit nurlarning modda bilan o’zaro ta'siri moddaning xossalarini o’zgartiradi, natijada, u nur chiqarishi, yutishi yoki sochishi mumkin. Bu o’zaro ta'sir tekshiriladigan moddaning xossalarini ifodalaydigan signallarning paydo bo’lish jarayoni, deb qaralishi mumkin. Signalning chastotasi moddaning spetsifik xossalarini aks ettirsa, uning intensivligi moddaning miqdorini ifodalaydi.
Kimyoviy analiz uchun ishlatiladigan elektromagnit nur spektri keng chastotalar (106÷1020Gc) va to’lqin uzunliklar (102÷10-2m) oralig’ini o’z ichiga oladi. Unga radioto’lqin (106÷1020Gs va 102÷1 m), issiqlikdan nurlanish, ultrabinafsha, ko’rinadigan yorug’lik, infraqizil, rentgen(3·1017÷1020 Gs 2·10-12)nurlari va boshqalar kiradi. Elektromagnit nurlanishning nazariyasini 1865-yilda J.S.Maksvell yaratgan. 1888-yilda esa bunday nurlanish G.Gers tomonidan tajribada olingan. Radioto’lqin sohasidagi elektromagnit nurlanish makroskopik obyektlardan (antennalar, uzatgichlar) tarqatiladi va ular yordamida qabul qilinadi. Optikaviy (infraqizil, ko’rinadigan va ultrabinafsha) va rentgen sohalaridagi spektrlar modda energetik holatlaridagi o’zgarishlar tufayli hosil bo’ladi. Bunday nurlanish chastotalar farqi kichikbo’lganjudako’p to’lqinlarning to’plamidan iborat. Shuning uchun ular bir xil fazalar nisbatlariga ega emas. Radioto’lqinli nurlarda interferensiya kuzatiladi. Optik nurlanishda esa intenferensiya hodisasi uni bir necha bo’lakka bo’lgandan so’ng kuzatiladi. Bu ikki soha orasidagi qarama-qarshilik lazer nurlari (optik soha) ixtiro (Basov, Proxorov - 1954, Shavlav, Tauns - 1958, Meyman - 1960) etilgach, bartaraf etildi. Mikrosistemalar lazer ta'siridan optik oraliqda kogerent (tutashgan) nurlar chiqaradi. Bu esa elektromagnit nurlanishning birligini ko’rsatadi.
Elektromagnit nurlanish to’lqin va yorug’lik fotonlari xossalariga ega. Elektromagnit nurlanishning tarqalishini to’lqin shaklida tasavvur qilish qulay. Bu holda elektromagnit to’lqin tezlik, chastota, uzunlik va amplituda bilan ifodalanadi. Elekromagnit nurlarning tarqalishi uchun (tovush to’lqinlaridan farqli ravishda) o’tkazish muhiti talab etilmaydi, ya'ni u vakuumda ham tarqalaveradi. Nurlanish energiyasining yutilish va chiqarish hodisalarini tushuntirish uchun faqat to’lqin modeli yetarli emas. Shuning uchun u to’lqin modeli bilan bir qatorda diskret zarrachalar dastasi - fotonlar shaklida ham tasvirlanadi. Fotonlar energiyasi nurlanishning chastotasiga o’xshash.
|
| |
