|
Fanning ta’lim texnologiyasi " tasdiqlayman" O’quv-tarbiyaviy ishlar bo’yicha direktor o’rinbosari
|
| bet | 110/156 | | Sana | 27.11.2023 | | Hajmi | 27,19 Mb. | | #106725 |
Bog'liq namunaMaterialning namligi. Muayyan namlik va haroratga ega bo‘lgan muhitga elektr izolyatsion material namunasi kiritilsa, ma’lum vaqtdan so‘ng jismning namligi muvozanat holatga ega bo‘ladi. Agar nisbatan quruq dielektrik nam havoga kiritilsa, namlik jism hajmi bo‘yicha uning ichiga singib boradi. Materialdagi namlik ma’lum vaqt
Dielektrik namligining vaqtga bog‘liqligi: a-materialni namlantirish; b-materialni quritish
davomida o‘zining to‘yingan qiymatiga erishadi yoki, aksincha, nisbatan quruq saqlangan havoda nam material vaqt o‘tishi bilan o‘zidagi namlikni yo‘qota boradi.
Turli dielektrik materiallarda uchraydigan bo‘shliqlarning taxminiy o‘lchamlarini (nm- nanometrlarda) keltirib o‘tamiz:
Sopoldagi mikrobo‘shliqlar 102-105
Sellyuloza tolasi ichidagi mikrobo‘shliqlar 102
Tola atrofidagi bo‘shliqlar 1-10
Turli material molekulalari orasidagi bo‘shliqlar 1-5
Molekulalar ichidagi bo‘shliqlar 1
Suv molekulasining diametri 0,27 nm bo‘lgani sababli u ko‘p materiallarning hatto molekulalari ichidagi bo‘shliqlarigacha singib borishi yuqoridagi misoldan ko‘rinib turibdi.
2-reja: Dielektrikning mexanik xossalari
Izolyatsiya materiallaridan ishlab chiqarilgan konstruksiyalar mexanik kuch ta’siri ostida bo‘lishi sababli ularning mexanik mustahkamligi va deformatsiyasini o‘rganish katta ahamiyatga ega (2.39-rasm).
b)
Materiallarning mexanik xossalari
Statik cho‘zilish, siqilish va egilishning oddiy ko‘rinishlari amaliy mexanikaning asosiy qonuniyatlariga bo‘ysinadi va bundagi mustahkamlik chegaralarning qiymatlari (ch , c , e , SI da Paskalda o‘lchanadi (1 PA=1 N/m2=10-5 kgs/sm2 ). Cho‘zilishdagi mustahkamlik yupqa varaq va tasma shaklidagi dielektriklarga xos bo‘lib, bu materiallar o‘tkazgich yuzasiga, masalan, kabel o‘zagiga qoplanayotganda hisobga olinadi:
ch =ch /F Pa,
bunda: Pch – dielektrikning uzilish lahzasidagi ta’sir kuchi, kg; F- dielektrikning ko‘ndalang kesim yuzasi, m2. Uzish mashinasida materialning yemirilishga bo‘lgan
mustahkamligi (Pch) ning cho‘zilishi i l 100% ham aniqlanadi.
Cho‘zilishdagi mustahkamlikni deformasiyaga bog‘liqligi
Nisbiy cho‘zilishning kichik qiymatlari mo‘rt va qattiq jismlar (chinni, shisha,
getinaks) uchun tegishli bo‘lib, qayishqoq materiallar (rezina, elastomer) da esa i ko‘rsatkichi nisbatan katta qiymatlarga bo‘ladi (2.40-rasm). Chunki qayishqoq materialning mexanik mustahkamligi kichik qiymatlarga ega. Ba’zi plastik materiallarda i qiymati qattiq va qayishqoq materiallarning harakteristikalari oralig‘ida bo‘ladi. Materialning mexanik mustahkamligi maxsus tayyorlangan namunalar yordamida aniqlanadi. Materialdan tayyorlanadigan namunalarning shakli ularga qo‘yiladigan kuch yo‘nalishini hisobga olgan holda ishlab chiqiladi. Masalan, dielektrikning cho‘zilish (a), siqilish (b) va egilish (v) ga bo‘lgan mustahkamligini aniqlash uchun tayyorlangan namunalarning shakllari keltirilgan.
|
| |
