|
Farg‘ona politexnika instituti «ishlab chiqarishda boshqaruv» fakulteti
|
| bet | 11/11 | | Sana | 18.06.2023 | | Hajmi | 2.42 Mb. | | #74053 |
Bog'liq 61 A Ibroximov 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10, Doc1 (2), расмий хат, Наъмуна (1), Tranzistor -tranzistorli mantiq (ttm ) elem entlar keng tarqalga, 2734 26.11.2015, 1, Reference-356201104877, Imkoniyati cheklangan o\'quvchilarga tarix darslarida interfaol metodlarini qo\'llash, 11111111111111111111111111, 11111111111111111111111111, 6T jsgC327x9Aj-7eYoClZUH4cf4S7Qr, MUSTAQIL ISH 2, Pentium Slayd4
|
Segmentlar bo‘yicha qarzdorlar sonining o‘sishi ko‘rsatkichi
|
4.1
|
mikro-biznes Segmenti
|
Ming mijoz
|
78
|
163
|
4.2
|
Kichik biznes Segmenti
|
Ming mijoz
|
2 497
|
5 578
|
4.3
|
Chakana biznes Segmenti
|
Ming mijoz
|
786
|
993
|
4.4
|
O‘rta va korporativ biznes Segmenti
|
Ming mijoz
|
638
|
661
|
5
|
Segmentlar bo‘yicha Prognozli kredit portfeli
|
5.1
|
Chakana segment
|
%
|
30%
|
23%
|
5.2
|
Mikro-biznes
|
%
|
17%
|
31%
|
5.3
|
Kichik biznes
|
%
|
10%
|
19%
|
5.4
|
O‘rta biznes
|
%
|
10%
|
6%
|
5.5
|
Korporativ biznes
|
%
|
33%
|
20%
|
5.6
|
HBТ
|
%
|
0
|
2%
|
6
|
Jamg‘armalashtirish manbalaridan Prognozli kredit portfeli
|
6.1
|
Davlat dasturlari
|
%
|
35%
|
18%
|
6.2
|
Tijorat kreditlari
|
%
|
61%
|
81%
|
6.3
|
Jamg‘armalashtirilmagan imtiyozli kreditlar
|
%
|
4%
|
1%
|
7
|
Brutto portfelda NPL ulushi
|
mlrd.so‘m
|
210
|
983
|
8
|
Aktivlar tarkibi
|
8.1
|
Kredit portfel
|
%
|
80%
|
80%
|
8.2
|
Likvid aktivlar
|
%
|
15%
|
16%
|
8.3
|
Asosiy vositalar va boshqa aktivlar
|
%
|
5%
|
4%
|
9
|
Majburiyatlar tarkibi
|
9.1
|
Mijolar Depozitlari
|
%
|
33%
|
51%
|
9.2
|
Qarz vositalari
|
%
|
54%
|
29%
|
9.3
|
Yevrobondlar
|
%
|
-
|
11%
|
9.4
|
Boshqa bank vositalari
|
%
|
10%
|
7%
|
9.5
|
Boshqa majburiyatlar
|
%
|
3%
|
2%
|
10
|
LDR (kreditlarning depozitlarga nisbati)
|
%
|
307%
|
192%
|
11
|
DebttoEquity (qarz kapitali va xususiy kapital nisbati)
|
%
|
4,7%
|
4,5%
|
12
|
Bankning foiz daromadlari
|
mlrd.so‘m
|
1 492
|
2 997
|
13
|
Foiz daromadlar tarkibi
|
%
|
|
|
13.1
|
Depozitlar bo‘yicha foizlar
|
%
|
38%
|
47%
|
13.2
|
Qarz vositalar bo‘yicha foizlar
|
%
|
43%
|
27%
|
13.3
|
Chiqarilgan qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha foizli xarajatlar
|
%
|
-
|
18%
|
13.4
|
Boshqa banklarga to‘lovlar bo‘yicha foizli xarajatlar
|
%
|
19%
|
5%
|
13.5
|
HBT qarz mablag‘lari bo‘yicha foizlar
|
%
|
-
|
1%
|
14
|
Foizsiz daromadlar tarkibi
|
|
|
|
14.1
|
Mahalliy to‘lovlar bo‘yicha vositachilikdan olingan daromadlar
|
%
|
47%
|
51%
|
14.2
|
Boshqa xizmatlar va vositachilikdan olingan daromadlar
|
%
|
36%
|
28%
|
15
|
Operatsion xarajatlarning asosiy moddalarining umumiy tuzilmadagi ulushining dinamikasi
|
15.1
|
Ish haqi bo‘yicha xarajatlar
|
%
|
68%
|
62%
|
15.2
|
Amortizasiya va eskirish
|
%
|
8%
|
16%
|
16
|
Soliqqa tortilishgacha daromad
|
mlrd.so‘m
|
210
|
983
|
17
|
CIR
|
%
|
67%
|
42%
|
8.Amaliyot natijalari bo‘yicha xulosalarni shakllantirish va amaliyot daftarini rasmiylashtirish
Tanishuv amaliyoti hisoboti bo’yicha bo’yicha shuni xulosa qilish mumkinki, mamlakatimiz iqtisodiyotining yetakchi tarmog’i bo’lmish bank tizimimiz bugungi kun zamon talabiga javob berishi uchun o’z faoliyatida zamonaviy texnologiyalarni, bank mijozlariga qulayliklar yarata oladigan turli xil zamonaviy chakana xizmatlarni qo’llashi birinchi darajali dolzarb masala hisoblanadi.
Shunday zamonaviy texnologiyalar asosida masofaviy bank xizmatlari, xususan Internet-banking xizmatining faol joriy etilishi eng muhim masalalardan biridir.
Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari tomonidan elektron tijorat va elektron to’lovlar imkoniyatlaridan oqilona foydalanilganligi tufayli tijorat ishida hamkorlarni topish, shartnomalarni tuzish, tashqi bozorga tezkor chiqishda keng imkoniyatlar yaratilib, ushbu imkoniyatlar ularning raqobatbardoshligini oshirishda asos bo’lib xizmat qilmoqda. O‘z navbatida, bunday holat milliy iqtisodiyotimizning barqarorligini ta’minlamoqda.
Shunday ekan, ushbu sohani yanada kengaytirish, bank mijozlari uchun qulay imkoniyatlar yaartishda tinmay izlanishlar olib borish lozim, deb o’ylayman. Bizga ma’lumki, har bir sohada raqobat muhiti mavjud, ya’ni banklarimiz mijozlar jalb qilish borasida raqobatlashishadi. shunday ekan, banklarimiz doimo mijozlarga qulaylik yaratib, ularning e’tiborini qozonish maqsadida yangi zamonaviy bank xizmatlarini taklif qilib borishlari zarur.
“Hamkorbank”ni yanada rivojlantirish va yakuniy natijalarga erishish maqsadida quyidagi yo’nalishlarda chora-tadbirlar amalga oshirilib kelinmoqda:
bank tomonidan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarini moliyaviy qo’llab-quvvatlash bo’yicha ishlarni yanada faollashtirish;
ko’rsatilayotgan bank xizmatlari turlarini, raqamli bank xizmatlarini ko’paytirish va sifatini yanada yaxshilash, xususan, bank infratuzilmasini rivojlantirish, ayniqsa, qishloq joylarda axborot- kommunikatsiya texnologiyalarini keng qo’llagan holda masofadan turib bank xizmatlarini ko’rsatish ko’lamlarini yanada kengaytirish. Xalqaro tashkilotlardan jalb qilinishi mumkin bo’lgan mablag’larni yuridik shaxslar va aholi depozitlari oshishi hisobiga kamaytirish va buning oqibatida tashqariga chiqib ketishi mumkin bo’lgan foiz to’lovlarini mamlakat ichida ushlab qolish lozim. Tijorat banklari tomonidan aholi bo’sh pul mablag’larini yuqori foizli, jozibador omonatlarga jalb qilishi bilan bankdan tashqari pul aylanmalarini bankka jalb qilish, aholining investitsion faolligini oshirish va barqaror daromad manbaiga ega bo’lib, turmush tarzini o’sishiga xizmat qiladi.
Respublikamiz iqtisodiyotini rivojlanishi va uning ravnaq topishida banklarning tutgan o’rni katta bo’lib, ular tomonidan ko’rsatiladigan xizmatlar natijasida nafaqat o’zlarini, balki xo’jalik yurituvchi sub’ektlarni, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlanishiga yaqindan yordam beradi, hamda takror ishlab chiqarish imkoniyatlarini yaratadi.
Xulosa qilib aytganda, tijorat banklar iqtisodiyotning muhim moliyaviy “qon tomirlari” hisoblanib, ularning faoliyatini tashkil etish va nazorat qilish mamlakatning tegishli qonun va me’yoriy hujjatlari asosida amalga oshiriladi. Mamlakatimizda bu boradagi jarayon doimiy ravishda rivojlanib va takomillashib bormoqda.
Tijorat banklarning funksiyalari haqida gap ketganda, bu jarayonni nafaqat banklar nuqtai nazaridan, balkiuning mijozlari manfaatlaridan ham kelib chiqib so‘z yuritish lozim. Shu jihatdan banklarning funksiyalarini o‘rganishda ularni quyidagi mezonlariga e’tibor qaratish lozim:
makroiqtisodiy darajada, banklar va real sektorishtirokchilari o‘rtasida iqtisodiy munosabatlar;
banklarning tashkiliy-huquqiy va mulkiy shaklijihatidan amal qilishi (Markaziy bank, tijorat banki, ixtisoslashgan bank va boshqalar).
Shuningdek, alohida qayd etish lozimki, ilmiy-tadqiqot ishimda ta’kidlab o’tilgan barcha masalalar “Hamkorbank” tizimini amaliyoti uchun kelajakda juda muhim ahamiyat kasb etishi ravshan hodisa.
Shunday ekan endilikda aynan yangi raqamli bank xizmatlari joriy etilib, banklar faoliyatining kelajagini tahkil etuvchi tizimlar sifatida katta sahnaga chiqqanda ushbu yuqorida berilgan takliflarning naqadar amaliyotga mos kelishini kuzatishimiz mumkin bo’ladi.
XULOSA
Respublikamiz iqtisodiyotini rivojlanishi va uning ravnaq topishida banklarning tutgan o’rni katta bo’lib, ular tomonidan ko’rsatiladigan xizmatlar natijasida nafaqat o’zlarini, balki xo’jalik yurituvchi sub’ektlarni, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlanishiga yaqindan yordam beradi, hamda takror ishlab chiqarish imkoniyatlarini yaratadi.
Xulosa qilib aytganda, tijorat banklar iqtisodiyotning muhim moliyaviy “qon tomirlari” hisoblanib, ularning faoliyatini tashkil etish va nazorat qilish mamlakatning tegishli qonun va me’yoriy hujjatlari asosida amalga oshiriladi. Mamlakatimizda bu boradagi jarayon doimiy ravishda rivojlanib va takomillashib bormoqda.
Tijorat banklarning funksiyalari haqida gap ketganda, bu jarayonni nafaqat banklar nuqtai nazaridan, balkiuning mijozlari manfaatlaridan ham kelib chiqib so‘z yuritish lozim. Shu jihatdan banklarning funksiyalarini o‘rganishda ularni quyidagi mezonlariga e’tibor qaratish lozim:
makroiqtisodiy darajada, banklar va real sektorishtirokchilari o‘rtasida iqtisodiy munosabatlar;
banklarning tashkiliy-huquqiy va mulkiy shaklijihatidan amal qilishi (Markaziy bank, tijorat banki, ixtisoslashgan bank va boshqalar).
Shuningdek, alohida qayd etish lozimki, ilmiy-tadqiqot ishimda ta’kidlab o’tilgan barcha masalalar “Hamkorbank” tizimini amaliyoti uchun kelajakda juda muhim ahamiyat kasb etishi ravshan hodisa. Shunday ekan endilikda aynan yangi raqamli bank xizmatlari joriy etilib, banklar faoliyatining kelajagini tahkil etuvchi tizimlar sifatida katta sahnaga chiqqanda ushbu yuqorida berilgan takliflarning naqadar amaliyotga mos kelishini kuzatishimiz mumkin bo’ladi.
Respublikamiz mustaqillikka erishgan dastlabki paytdan boshlab bank tizimida tub iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish davlatimiz iqtisodiy siyosatining muxim yunalishlaridan biriga aylandi. Ayni paytda tijorat banklari faoliyatining pirovard maqsadi olinayotgan foydani maksimallashtirishdan iborat bo’lib, ushbu maqsadga erishish bank aktivlari daromadliligini barqaror tarzda oshirib borishni taqozo qiladi. Mazkur jarayonda bank aktivlari daromadliligini oshirishning sifat jihatiga e‟tibor qaratish muhim amaliy ahamiyatga egadir. Bunga erishish uchun esa, xar bir tijorat bank o’zining moliyaviy resurslarini to’g’ri boshqara olishi muhim ahamiyat kasb etadi.
Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida tijorat banklarida moliyaviy mablag’larni boshqarish samaradorligini oshirish muammolari mavzusida olib borilgan bitiruv malakaviy ishi natijasida quyidagi takliflarni keltirib o’tishni maqsadga muvofiq deb o’ylaymiz:
Tijorat banklarining kapitallashuvi va resurs bazasini yanada oshirish, mazkur sohaga xususiy kapitalni keng jalb etish, aktivlar sifatini yaxshilash hamda banklarning moliyaviy barqarorligi va likvidligini mustahkamlash;
Respublika tijorat banklari faoliyatini tartibga solishva bank nazorati tizimini bank nazorati bo’yicha Bazel qo’mitasining yangi (Bazel III) talablari asosida takomillashtirish ishlarini davom ettirish;
Iqtisodiyotning real sektorini moliyaviy qo’llab-quvvatlashga yo’naltirilayogan bank kreditlari hajmini yanada ko’paytirish, tijorat banklarining investitsion faolligini kuchaytirish;
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning rivojlanishini moliyaviy qo’llabkuvvatlash, aholii bandligini oshirish, birinchi navbatda, yoshlar va ayollar bandligini oshirishga qaratilgan biznes loyihalarni moliyalashtirishga kreditlar ajratish hajmini kengaytirish;
Bank sohasida qo’shimcha imtiyozlar va preferensiyalar joriy qilish hisobiga
tadbirkorlik subektlariga bank xizmatlarini ko’rsatish borasida eng qulay shartsharoitlarni yaratish;
Tijorat banklarining moliyaviy resurslarini muddatlari bo’yicha diversifikatsiya qilish orqali boshqarish. Ya’ni, tijorat banklari o’zlarining moliyaviy resurslarni boshqarish jarayonida resurslarni daromad keltiruvchi aktivlarga jalb qilingan muddatlarini e’tiborga olgan holda joylashtirilsa maqsadga muvofiq bo’ladi. Chunki, resurslarni boshqarishda bu omilga e‟tibor qaratilishi bankning o’z majburiyatlarini o’z vaqtida bajarishga imkon beradi.
Aktivlarga joylashtira olish imkoniyatiga qarab resurslarni jalb qilish lozim. Bu taklifni berishdan asosiy maqsad shulki, ayrim banklar resurslarni ko’p miqdord va yuqori foiz stavkada jalb qilishi natijasida resurslarni aktivlarga joylashtirib ulgurmaydilar.Buning natijasida bank ancha zarar ko’rish ehtimolidan holi bo’lmaydi.
Banklarning daromad olish imkoniyatlarini kengaytirish maqsadida majburiy zahira talablarini kamaytirish. Majburiy zahira talablarining kamaytirilishi banklarning o’zlarida ko’proq resurs qolishiga va daromad keltiruvchi aktivlarga joylashtirish imkoniyatini beradi. Keltirilgan takliflarimizni bank o’z faoliyatida imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda foydalansa iqtisodiy salohiyatini yuksaltirishga zamin yaratadi degan umiddamiz.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni, 12.05.2020 yildagi PF-5992son
2. O’zbekiston Respublikasining Prizidenti Matbuot Xizmati.
3. T.M.Karaliyev, O.B. Sattorov, I.F.Sayfiddinov “Bank faoliyati tahlili”, o’quv qo’llanma.
4. “O’zbekiston Respublikasi banklarda buhgalteriya hisobini yuritish to‘grisidagi qaror”,2023-yil 24-yanvar 1/7-son qaroriga muofiq.
5. “O’zbekiston Respublikasi Markaziy bank boshqaruvi asosiy stavkani yillik 15% darajasida saqlab qolish tugrisidagi qaror”, 2023-yil 26-yanvar PQ-88 son qaroriga muofiq.
Qo’shimcha adabiyotlar
6. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi — T.: Uzbekiston, 2023-yil 30-aprel
7. O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF- 4947-sonli — “O`zbekiston Respublikasini — yanada rivojlantirishning Xarakatlar strategiyasi to`g`risida”gi Farmoni.
8. O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 22 yanvardagi "2017- 2021 yillarda O`zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo`nalishi bo`yicha Xarakatlar strategiyasini "Faol tadbirkorlik, innovatsion g`oyalar va texnologiyalarni qo`llab-quvvatlash Yili"da amalga oshirishga oid Davlat dasturi tug`risida"gi Farmoni.
Internet saytlari
4. http://www.gov.uz/- O’zbekiston Respublikasi hokimyat portali.
5. http://www.bank.uz/- O’zbekiston Respublikasi banklari portali.
6. htttp://www.cbu.uz/- O’zbekiston Respublikasi markaziy banki sayti.
7. www.hamkorbank.uz/- Hamkorbankning rasmiy sayti.
|
| |
