Yorug‘likning kombinatsion sochilishini kvant nazariyasi

Download 0,72 Mb. Pdf ko'rish
bet	9/13
Sana	16.12.2023
Hajmi	0,72 Mb.
	#120468

1 ... 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Bog'liq
A. Jumamurodova 2-G fizika optika kurs ishiiI
2-Mavzu Psixologiyaning tadqiqot metodlari va tarmoqlari. (2 so-fayllar.org, operatsion tizimlar, Diqqat turlari, Filologiya uchun metodika fan dasturi 2023-2024, boshlang‘ich ta’lim, 08455c15-999d-4a41-98c5-c50cc230796a, 75415, МТ3 (1), xotira samaradorligiga ta\'sir etuvchi omillar 1, answers onatili, ASADBEK Raqamli, курс иши 2023, 11 - 2023-12-23T193406.936, seminar va oxirigacha

2.5. Yorug‘likning kombinatsion sochilishini kvant nazariyasi

Yorug’lik kvantlari to’g’risidagi soddalashtirilgan tasavvurdan foydalanib,
kombinatsion sochilish hodisasining mohiyatini anglab etish mumkin. Kvant
tasavvurlariga asosan,
0
v  chastotali yorug’lik ma’lum bir ulushlar (kvantlar) tarzida
tarqalib, bularning miqdori
0
hv  ga teng, bu yerda
34
6,62 10
h
J s




- Plank taklif
etgan universal doimiydir. Shuning uchun ham o’zida
0
v chastotali tebranishlar
bo’layotgan atom
0
hv energiya zahirasiga ega bo’ladi. Bu energiyani va atom
o’shanday chastotali yorug’lik tarzida chiqarishi mumkin. Bu nuqtayi nazardan
yorug’likning molekulada sochilishini yorug’lik kvantlarining (ya’ni fotonlarning)
molekulalar bilan to’qnashishi deb qarash mumkin. Bu to’qnashishlar natijasida
fotonlar uchish yo’nalishini o’zgartiradi. Fotonlar bilan molekulalar o’rtasidagi
to’qnashishlar elastik va noelastik bo’ladi. To’qnashish elastik to’qnashish bo’lgan
holda molekulaning energiyasi va fotonning
0
v chastotasi o’zgarmaydi, bu hol
Reley sochilishiga mos keladi (4-rasm). Releycha sochilish paytida sochilgan
yorug’lik kvantlarining chastotasi muhitga tushayotgan yorug’lik kvantlarining
chastotalariga mos keladi. Shuning uchun ham Releycha sochilishga elastik
sochilish ham deyiladi.
To’qnashish noelastik bo’lgan holda fotonning energiyasi
i
hv  tebranma kvant
miqdorida o’zgaradi. Agar yorug’lik tebranish holatida bo’lmagan molekula bilan

19
o’zaro ta’sir qilsa, yorug’lik molekulaga energiyasining tegishli qismini berib,
'
o
i
hv
hv
hv


yoki '
o
i
v
v
v
 
tenglamaga muvofiq ravishda kichik chastotali nurga
(qizil yo’ldosh, Stoks chizig’iga) aylanadi, bu yerda
o
v uyg’otuvchi yorug’lik
chastotasi,
i
v molekula tebranishlarining chastotasi.
Agar yorug’lik tebranish holatida turgan molekulaga, ya’ni
i
hv - energiyaga
ega bo’lgan molekulaga ta’sir qilsa, u holda yorug’lik molekuladan bu energiyani
tortib olib,
0
'
i
hv
hv
hv


tenglamaga muvofiq ravishda katta chastotali nurga
(Binafsha yo’ldosh, antistoks chizig’iga) aylanadi. Buni 4-rasmdan osongina
tushunish mumkin. Yuqorida aytilganlardan kelib chiqib kombinatsion sochilishga
quyidagicha ta’rif berish mumkin: Sochilgan yorug’likning chastotasi tushayotgan
yorug’likning chastotasi
0
v bilan molekulalarning ichida bo’ladigan tebranishlar
chastotasining
i
v kombinatsiyasidan tarkib topadi. Shuning uchun bu sochilish
kombinatsion sochilish deb ataladi.

Download 0,72 Mb.

1 ... 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Download 0,72 Mb.

Pdf ko'rish