17
qonun bo‘yicha ro‘y beradi, ya’ni ampilitudasi modulyatsiyalangan tebranishdan
iborat bo‘ladi. Bu yerda
yorug‘lik to‘lqinining o‘zgaruchan elektr maydoni,
Е
0
yorug‘lik to‘lqini
elektr
maydoni kuchlanganligini amplitudasi,
- molekulaning qutblanuvchanligi, faqat
uning tuzilishi va xossasiga bog‘liq bo‘lgan doimiy. Bu jarayonda sochilgan
yorug‘lik maydon kuchlanganligining tebranishi ham modulyatsiyalanadi. Bu
tebranishlarning eltuvchi chastotasi tushayotgan yorug‘lik to‘lqiningng chastotasi ꞷ
ga teng, modulyatsiya esa ꞷ
i
- chastotalarda (sochuvchi
modda molekulasidagi
atomlarning tebranish chastotasi) yuz beradi. Amplitudasi modulyatsiyalangan
bunday tebranishlarning spektri ꞷ
- chastotali eltuvchi chastota bilan bir qatorda
ꞷ ± ꞷ
i
, chastotaga ega bo‘lgan kombinatsion tebranishlar hosil bo‘ladi. Boshqa so‘z
bilan aytganda sochilgan yorug‘likning spektri shu molekula haqida axborot beradi.
Bu spektrni o‘rganish va tahlil etish orqali molekula
strukturasi va tuzilishini
bilishga muvoffaq bo‘lamiz.
Klassik elektrodinamika qonuniga binoan, ꞷ
=2πʋ chastotada tebranayotgan
dipol intensivligiga teng bo‘lgan monoxromatik nur chiqaradi.
α≠const hol uchun, ya’ni sochuvchi muhit molekulasining qutblanuvchanligi
o‘zgaruvchan bo‘lsa u holda molekulaning dipol momenti ham vaqt bo‘yicha
o‘zgaradi. Umuman olganda, molekula qutblanuvchanligi yadro tebranishini dipol
tebranishlarida ishtirok etishi sababi bilan ham o‘zgarib turishi kerak. Elektronlar
bilan yadroni o‘zaro bog‘langanligi
sababli majburiy
chastotada tebranayotgan
elektronlar yadroning ham tebranishini yuzaga keltiradi. Biroq yadroning massasi
elektronning massasiga nisbatan nihoyatda katta bo‘lgani
uchun yadroning
tebranishi juda ham kuchsiz bo‘ladi. Bu esa molekulaning qutblanishini o‘zgarishiga
olib keladi. Natijada sochilgan yorug‘likni chastotasi o‘zgaradi va siljish nokogerent
bo‘lib qoladi. Shunday qilib, klassik elektrodinamika sochilgan yorug‘lik spektrida
t
Е
Е
cos
0
2
0
2
2
4
4
3
16
E
c
v
I
v
2
0
4
4
0
2
4
2
0
4
4
,
2
4
,
3
4
3
4
E
c
E
c
I
i
A
S
R
A
S
18
siljimagan chiziqning yo‘ldoshlarni paydo bo‘lishini to‘g‘ri tushuntirib beradi va
ularning intensivligi quyidagi formula bilan hisoblanadi.
Klassik elektrodinamika nuqtayi nazaridan stoks va antistoks chiziqlarining
intensivligi teng ekanligi kelib chiqadi. Eksperiment natijalaridan yaxshi bilamizki,
ushbu chiziqlarning (yo‘ldoshlarning) intensivligi teng emas,
jumladan qizil
yo‘ldoshlar stoks chiziqning intensivligi va binafsha yo‘ldoshlarning intensivligidan
yuqori ekanligini ko‘rsatadi. Klassik fizika qizil hamda binafsha yo‘ldoshlarning
intensivliklari orasidagi miqdoriy farqni tushuntirib bera olmadi. Yorug‘likning
kombinatsion sochilishdagi intensivliklarning miqdoriy muammosini faqat kvant
tasavvurlari asosida to‘g‘ri tushuntirish mumkin [12].
