ArcView dasturida tayyorlangan xarita xarita (Jahon aholisi)

22 
Shuningdek, Barqaror rivojlanish ta`limida elektron qo`llanmalardan 
foydalanish katta samara beradi. Bunday qo`llanmalardan respublikamizdagi 
barcha o`quv yurtlarida auditoriya mashg`ulotlarida va o`quvchi-talabalaming 
mustaqil tayyorlanishlarida, shuningdek aholining keng qatlamlarining barqaror 
rivojlanish ta`limi bo`yicha mustaqil bilim olishlarida foydalanish mumkin. Bu 
usulning afzalligi - bilim oluvchining Internet tarmog`iga ulanishga bog`liq 
emasligidir. CD-disklardagi elektron qo`llanmalar katta hajmdagi o`quv 
materiallarini turii jadvallar, diagrammalar, grafiklar, interaktiv o`yinlar, savol-
javoblar yordamida multimedia vositalaridan foydalangan holda talabalarga 
yetkazishga imkon beradi, bu esa o`rganiuvchilarning o`rganilayotgan mavzularni 
mukammal o`zlashtirishlariga ko`maklashadi. 
Shu o`rinda, YUNESKOning O`zbekistondagi vakolatxonasi tomonidan 
o`zbek tilida tayyorlangan «Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va barqaror 
rivojlanish» o`quv-ma`rifiy dasturini va o`qituvchilarni malaka oshirishi uchun 
mo`ljallangan «Barqaror kelajak uchun ta`lim» dasturini alohida qayd etib o`tish 
mumkin. 
O`z-o`zidan ayonki, har qanday o`quv materialini ham kompyuterga kiritish 
mumkin emas. Unga faqat formallashtirsa bo`ladigan o`quv materialini kiritish 
mumkin. Bilimlarni kompbyuterlashtirish imkoniyati ularni formallashtirish 
imkoniyatlari bilan belgilanadi. Har xil fanlar o`z bilimlarini formallashtirishda har 
xil imkoniyatlarga ega. Barqaror rivojlanish ta`limida kompbyuterlardan va 
axborot texnikasi boshqa vositalaridan nisbatan kengroq foydalanish imkoniyati 
mavjud. Kompbyuterdan diagrammalar, jadvallar, sxemalar va boshqa ko`rgazmali 
materiallar tayyorlash va ulami namoyish etish, har xil vaziyatlarning modellarini 
tuzish va ularni muhokama qilish, o`tilgan materialni mustahkamlash va uning 
o`zlashtirilishi ustidan nazorat qilish uchun foydalaniladi. 
Zamonaviy kompyuter texnikasi, dasturiy vositalar va mulbtimedia 
texnologiyalari didaktik material tayyorlash vazifasini engillashtiradi, kompbyuter 
bilan didaktik materiallarni uyg`unlikda qo`llash o`rganilayotgan mavzuni 
o`zlashtirishga yordam beradi. An`anaviy ta`lim vositalari - ta`lim jarayonining 

23 
didaktik imkoniyatlarini cheklaydigan xattaxta, plakat hozircha saqlanib qoladi, 
ammo keyinchalik borib dastlab zamonaviy proeksion texnika, so`ngra kompyuter 
texnologiyasi ta`sirida chetga suriladi. Bu o`rganilayotgan materialni bayon etish 
metodikasini ham, uning mazmunini ham o`zgartiradi. 
Barqaror rivojlanish ta`limida axborot texnologiyalaridan foydalanish 
haqidagi yuqoridagi fikrlarga quyidagicha xulosa yasash mumkin: 
Barqaror rivojlanish ta`limida informatsion texnologiyalarni rivojlantirish 
elektron darsliklar va multimedia o`quv dasturlarini yaratishga, o`qituvchilar va 
talabalarni ta`lim olishi uchun masofadan o`qitish bo`yicha ta`lim saytlarini 
yaratishga yo`naltirilishi zarur. Multimediaga asoslangan ta`lim jarayoni yuqori 
interaktiv bo`lishi hamda animatsiya, audio va video, o`yinlar, bevosita (on-layn) 
muhokamalardan foydalanish orqali talabalar e`tiborini jalb etishi mumkin. Bu 
ta`lim jarayoni istalgan vaqtda va istalgan joyda, o`qituvchilarning ishtiroki va 
ko`magisiz amalga oshirilishi mumkin. 
Ta`lim berishni yanada samarali faoliyatga aylantirishi mumkin. U konsultiv 
funksiyalaming katta qismini bajarishga qodir. Bu talabalarga o`quv rejalari va 
dasturlari, tayyorlanuvchi mutaxassislar, o`rganiluvchi fanlar, uy vazifalari 
haqidagi so`rovlarga zudlik bilan javob olish imkonini beradi. Ma`ruza 
mashg`ulotlari auditoriyalardan kompyuterlarning ekranlariga ko`chirilishi 
mumkin. Bunday ma`ruzani tinglaganidan keyin talabalar kompyuter dasturining 
savollariga javob berish orqali materialni o`zlashtirish darajasini tekshirib 
ko`rishlari mumkin. 
Zamonaviy kommunikatsion texnologiyalar ta`lim uslublarida hamda 
o`qituvchi va talabalar orasidagi munosabatlarda tub o`zgarishlarga olib keladi. Bu 
texnologiyalardan foydalanish ta`lim jarayonining samaradorligini oshiradi, chunki 
axborot texnikasi talabalarni og`ir noijodiy mehnatdan xalos etadi, keng 
ko`lamdagi resurslardan foydalanishga imkon yaratadi. O`qituvchining «bilimlar 
manbasi» sifatidagi vazifasini bilimlar va talabalar orasidagi «yo`l ko`rsatuvchi» 
roliga, ta`lim jarayonidagi boshqaruvchi vazifasiga o`zgartiradi. 

24 
Axborot texnikasi taqdim etilgan axborot uyumidan asosiy, muhim axborotni 
tanlab olish, uni tanqidiy anglab etish, murakkab muammolarning echimini topish, 
berilgan ma`lumotlardan foydali umumlashtirishlar qilish, o`rganilayotgan bilimlar 
majmuini mantiqan tartibga keltirish imkonini beradi. 
Barqaror 
rivojlanish 
ta`limi 
jarayonida 
axborot 
texnologiyalaridan 
foydalanishning juda katta afzalliklari mavjud. So`nggi yillarda kompyuterlar 
ta`lim, kognitiv psixologiya, sun`iy intellekt sohalarida ilmiy tadqiqotlarni 
rag`batlantirdi. Ammo, elektron darsliklar va o`quv qo`llanmalari, masofadan 
o`qitish uslublari keng tarqalib borayotganligiga qaramasdan, o`qituvchilarning 
talabalar bilan bevosita muloqotiga to`liq almashtirmaslik va bu jarayonda 
muayyan me`yorlarni saqlash zarur. 
Ta`limni axborotlashtirish muammolari keng ijtimoiy ma`no kasb etib 
bormoqda, ularga jamiyatni axborotlashtirishning muhim yo`nalishlaridan biri deb 
qaralmoqda. Turli mamlakatlarning ta`limni axborotlashtirish dasturlari buning 
dalilidir. Shunday ekan, Barqaror rivojlanish ta`limi jarayonini axborot bilan 
boyitish davr talabi bo`lib, bu jarayonda texnologik vositalardan foydalanish 
o`zining yuqori samarasini beradi. 

Download 1,2 Mb.