14
bu yerdan geografiya vakillarining hayotlari va ijodlari bilan tanishishadilar.
Bundan tashqari o’quvchilar
www.gismeteo.ru
, atlas.ru, dan ham foydalansalar
bo’ladi. Kutubxonada geografiya, ob-havo, hayvonlar, o`simliklar, davlat
qo`riqxonalari, chop etilayotgan maqolalar, jahon davlatlari to`g`risidagi ma`lumot
va ularning haritalari bo`yicha ma`lumotlar olishlari mumkin.
Geografiyani ommaviylashtirish ishida bo’lgani kabi,
web-saytga
foydalanuvchilar e’tiborini jalb qilishga alohida ahamiyat beriladi. Ya’ni ushbu
saytning nima haqida ekanligi haqida ma’lumot beriladi, uning sahifalarini
ko’rsatish tezligi inobatga olinadi.
Xaritalarni tuzushda (ArcView) dasturidan foydalanish muhim ilmiy va
amaliy axamiyat kasb etadi. Ayniqsa kartografik materiallarni
bu dastur asosida
tayyorlash jada samarali hisoblanadi. Dasutrning muhim jihatlari shundaki chizma
va shakllarni chizishda qњlda chizilgan chizmalardan farqli bularni xoxlagan
shaklni va xajmga keltirish mumkin. Rang va chiziqlar shtrixovkasini istalgancha
њzgartirish mumkin.
Bu dastur geografik axbarot tizimi (GAT), kartografiya, yer kadastri,
arxetiktura, turli shakl va jarayonlarni modellashtirish soxalarida keng
foydalaniladi. Ushbu dasturni samarali ishlashi uchun
kompyuter va jigitayzer
(grafik ma’lumotlarni kampyuterga kirituvchi qurilma) qullaniladi. Bu uslub
yordamida chizilgan xaritalarning afzalligi shundaki, o’simlik va xayvonot
dunyosi, tuproqlari, ekologik xolati, xujalikning joylashishi kabi soxalarni aloxida-
aloxida xarita-sxema qilib istalgan xajm, miqiyos va ranglarda tasvirlab tayorlash
imkonyatini beradi.
Ushbu tadqiqotlar jigitayzer yordamida ketma-ket bir necha qatlam (leyer)lar
bilan to’lig`icha kompyuterga utkaziladi. Shuni aytish joizki dasturda 250 tagacha
turli ranglarni yasash imkonyatlari mavjud va kampyuter xotirasida 100 dan ortiq
tayyor shtrix chiziqlar berilgan. Tayyor bulgan chizmani printer va plotter orqali
A4 formatdan A1 570x817mm formatgacha va
shu bilan birgalikda usha
chizmaning kerakli ismini istalgan hajmda chiqarish mumkin.
15
Mazkur dasturi asosida Zarafshon tabiiy geografik rayonda joylashgan
Ђubdin tog`ining orografik xaritasi tayyorlandi. Avtokad dasturi asosida
o’rganilayotgan Ђubdin tog`i (Xabduntov) Samarqand va Jizzax viloyatlari
o’rtaligida joylashgan tog` xisoblanadi. U shimolda Љo’ytosh botig`i orqali Nurota
tizmasidan, shimoli-sharqdan Sangzor vodiysi va sharqda Tuyatortar kanali orqali
Turkiston tizmasining davomi xisoblangan Chumqortog`dan, janubda Zarafshon
vodiysidan, g`arbda qorasuv vodiysi orqali Љaroqchitog`dan ajralib turadi.
Ђubdun tog`i shimoli-g`arbdan janubi-sharqqa tomon 36 km masofaga cho’zilgan.
Њrtacha kengligi 10-15 kmni tashkil etadi, o’rtacha balandligi 900 m, eng baland
joyi markaziy qismida joylashgan bulib 1677 m. Ђubdin tog`ining
asosiy qismi
silur davri jinslaridan, eng baland qismi poleozoy oxaktoshlari va slaneslaridan,
atrofi va ustki qismi esa neogen va antropogen davrlarining yumshoq jinslaridan
tashkil topgan. Shu sababli yon bag`irlarida quruq soylar va jarliklar ko’p. Ђubdin
tog`i shimoli g`arbga tomon pasayib boradi va balandligi 650-700 m bo’lgan
qorasuv vodiysiga va atrofidagi adirlarga asta sekin shimilib ketadi.
2. Biz o’rganayotgan hudud Nurota tog` tizmasiga qarashli Ђubdin tog`ining
orografiyasiga bag`ishlangan bo’lib ushbu xuduning konturini kompyuterga
tushirishda (
