|
Gruntlarning injener-geologik klassifikastiyasi6.2.3. Gruntlarning injener-geologik klassifikastiyasi.
Imorat va inshootlarning mustaxkamligi, chidamliligi, gruntlarning xillariga,
xossalariga va asosan ularning tashqi bosimga qarshilik ko’rsata olish qobiliyatiga
qarab, gruntlar quyidagi injener-geologik sinflarga bo’linadi (SNiP II-B-I,72)
1. Tub (skal) gruntlar. Bularga zarralari o’zaro qattiq, mustahkam bog’langan,
stementlangan, namlanganda o’z xususiyatlarini o’zgartirmaydigan magmatik,
metamorfik va stementlangan cho’kindi tog’ jinslari kiradi.
2. Yarim tub (poluskal) gruntlar. Bularga xafxal nurash jarayoniga uchragan,
darzliklar bilan bo’laklarga bo’linib, ketgan toshloq jinslar va namlanganda zarralar
orasidagi bog’lanishi tez susayadigan tog’ jinslari kiradi. Masalan, gips, mergel,
oxaktosh-chig’anoqtosh va boshqalar.
3. Yirik (dag’al) donali bushok-chaqiq gruntlar –shag’al sheben, graviy va
boshqalar.
4. Qumli gruntlar. Bularga zarralari bir-biri bilan birikmagan, tabiiy namligida
plastiklik xususiyati yo’q sochma-chaqiq jinslar kiradi.
5. Gil gruntlarga tabiiy namligida zarralari bir-biri bilan mustahkam
stementlangan plastiklik xususiyatiga ega bo’lgan jinslar kiradi. Ular supes, suglinok,
gil.
6.2.4. Ishlatilgan, tashlandiq va texnogen gruntlar.
Ishlatilgan, tashlandiq tabiiy qurilish xom ashyo va inson faoliyati natijasida
o’zgargan, gruntlar birgalikda texnogen-sun’iy gruntlarni tashkil etadi.
Imorat va inshootlarning mustaxkamligi ularning zamini-yer qatlamlarining
tuzilishi va injener-geologik xossalariga bog`liqdir. Ayrim qatlamlar inshoot
og’irligidan bo’ladigan bosim ta’siridan siqilib cho’kishi mumkin. Shuning uchun ham
jinslarning siqilish qiymatini aniqlashda ularning strukturasini buzilgan yoki
buzilmaganligini bilishimiz kerak.
Tabiiy xolatdagi yer qatlamlarining strukturasi buzilmagan jinslarga kiradi. Agar
odamlarning injenerlik faoliyati ta’siridan tog’ jinslari bir joydan ikkinchi boshqa joyga
olib borib yotqizilib, jinslarning mustaxkamligi, turg’unligi va zichligini oshirish uchun
shibbalangan bo’lsa, ularning strukturasi o’zgaradi. Bunday jinslar sun’iy- texnogen
jinslar deb ataladi. Sun’iy gruntlar 2 turga bo’linadi:
1. Ko’tarma gruntlar.
2. Sifati yaxshilangan gruntlar.
1. Ko’tarma gruntlar qurilish maydonlarida, damba, to’g’on, sel suvlarini
to’xtatadigan ko’tarma va boshqalarni bunyod etishda ishlatiladigan gruntlar, hamda
kishilarning sanoat va ishlab chiqarish, madaniy va maishiy faoliyati natijasida
64
chiqargan
chiqindilardan
iborat.
Quyidagi
jadvalda
ko’tarma
gruntlarning
klassifikastiyasi berilgan.
6.4-jadval.
|
| |
