Ko’tarma tipi Ko’tarmalar tarkibi




Download 3,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet46/55
Sana30.01.2024
Hajmi3,12 Mb.
#148645
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   55
Ko’tarma tipi Ko’tarmalar tarkibi 
Joylashish usuli 
1. 
Maishiy 
chiqindilar 
Tartibsiz joylashgan ko’tarmalar
Ovqat qoldiqlari, charm, rezina, idish 
qirqimlari va bo’laklari, qurilish axlatlari 
va boshqalar. 
Tartibsiz 
2. Sanoat 
chiqindilar 
Qurilish chiqindilari-gruntlar 
tashlandiq-ishlatilgan 
qurilish 
materiallari chiqindisi va axlatlari. Metall 
sanoati 
chiqindilari-shlak 
metall 
qirqimlari. 
Doshqozon chiqindilari-qul, shlak 
Konlardagi 
chiqindilar-ruda 
ustidagi 
keraksiz jinslar-qum, gil, tub jips jins 
bo’laklari 
Yog’ochni qayta ishlashdan chiqqan 
chiqindilar-qipiq 
Terisozlik chiqindilari 
Keltirib yotqiziladigan ko’tarmalar 
Tartibsiz 
Grunt 
massalari 
Shag’al, graviy, sheben, qum, supes, 
suglinok, gil tuproqlari 
Maxsus shibbalash 
yordamida 
zichligini oshirish 
Ko’tarma gruntlardan qurilishlaridan foydalanish uchun ularning qalinligini, 
xossasini, tarkibini ma’lum bir tartibga keltirish lozim. Ayniqsa, shibbalash yo’li bilan 
zichlangan gruntlar imorat va inshootlar uchun yaxshi zamin vazifasini bajaradi va 
tabiiy holda joylashgan jinslardan qurilish xossalari bo’yicha qolishmaydi. 
Tartibsiz joylashgan ko’tarma gruntlarga turli tarkibi, zichligi, namligi har xil 
bo’lgan maishiy va sanoat chiqindilari kiradi. Bunday gruntlar tarqalgan maydonlarda 
imoratlar qurish ancha qiyindir. Lekin 5-10 yil davomida bunday jinslar tabiiy ravishda 
ancha zichlashib va imoratlar qurish uchun imkon bo’lishi mumkin. 
Shahar va qishloq xududlarini obodonlashtirish, yer yuzasini rejalash ishlaridan 
va qurilish chiqindilarini to’planishidan madaniy qatlamlar hosil bo’ladi. Bunday 
qatlamlarning qalinligi bir necha o’n metrlargacha borishi mumkin. Masalan, 
Toshkentning eski shahar daxasida madaniy gruntlar qalinligi 15-20 m dan oshadi. 
2. Sifati yaxshilangan gruntlar. Injenerlik inshootlari qurilishda zamin vazifasini 
bajaruvchi gruntlarning qurilishga zarur bo’lgan xossalari sun’iy ravishda yaxshilanadi. 
ularning zichligi oshadi, zarralari orasidagi bog’lanish mustahkamlanadi. Gruntlarning 
zichligini oshirish, kimyoviy yo’l bilan qayta ishlash va mustahkamligini kuchaytirish 
bilan uning sifati yaxshilanadi. 
Gruntning zichligini oshirish maxsus transportlardan foydalanib shibbalanish, 
juda katta og’irlikdagi transportni uning ustidan yurg’azish orqali erishiladi. Bunda 


65 
gruntning zichligi oshib, suv shimish, ko’pchish xususiyatlari kamayadi. Zarralar 
orasidagi bog’lanish kuchi esa jinsning turg’unligini oshiradi. 
Lyoss va gilli gruntlar tarkibiga sun’iy ravishda har xil tuzlarni qo’shish bilan 
ham ularning qurilish xossalari yaxshilanadi. masalan, gilli grunt tarkibiga natriy xlorni 
qo’shilishi natijasida murakkab fizik-kimyoviy jarayon vujudga keladi va natijada 
gruntning namlanish xususiyati keskin pasayadi yoki gruntga kalstiy xlor shimdirilsa 
undagi chang zarralarining qovushqoqligi oshadi. 
Gruntlarning mustaxkamligini yaxshilash uchun ularning ichiga stement, suyuq 
silikat, bitum va boshqa moddalar singdiriladi. Natijada yangi strukturali bog’lanishga 
ega bo’lgan, plastiklik, yopishqoqlik va ko’pchish xususiyatlari pasaygan 
mustahkamligi oshgan grunt hosil bo’ladi. 

Download 3,12 Mb.
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   55




Download 3,12 Mb.
Pdf ko'rish