ft' f \ \ > ,——  y  ' / / f t

K o‘lning izbatlarda ifodalangan plani asosida uning turli 
izobatlarga tegishli bo ‘lgan maydonlari, izobatlar orasidagi 
o ‘rtacha maydonlar, suv hajmlari hisoblanadi (3.10-jadval).
3.10-jadval
Hisoblash jadvali
Izobatlar
tartibi
Izobatlar bilan 
chegaralangan 
m aydon, f, m2
Izobatalar orasidagi
Izobatlar 
bilan 
chegaralangan 
suv hajmi, 
V, m 5
chuqurlik, 
h, m
o ‘rtacha 
m aydon, 
f, m 2
suv hajmi, 
V, m 3
1
2
3
4
5
6
0
26800
1
23300
23300
64817
1
19800
1
16600
16600
41517
2
13400
1
11200
11200
24917
3
9000
1
7100
7100
13717
4
3200
1
3950
3950
6617
5
2700
1
1800
1800
2667
6
900
1
700
700
867
7
500
1
-
167
167
Yuqoridagi hisoblash jadvali (3.10-jadval) m a’lumotlari asosida 
ko‘llar yoki suv omborlarining maydon va hajm egri chiziqlari grafik- 
lari birgalikda chiziladi (3.15-rasm). Ushbu chizma k o ila r yoki suv 
omborlari suv resurslaridan foydalanishda muhim amaliy ahamiyatga 
ega.
a 
aaao 
iqudu
isaaci axcii ^suoa aoixci
—...
- ___
^ ______
—•
h=f (F)^
h=f(V) "\
'
*
\
/
..................
........................
\
'
1
H I : l( 111 
K l l l l
4 1 1 II II I 
2 0 D C C I 
0
3.15-rasm. K o in in g maydon va hajm egri chiziqlari.
82

Sinov savollari va topshiriqlar:
1. “Chuqurlik” tushunchasiga ta ’r if bering.
2. Chuqurlik o'lchash ishlari qanday maqsadlarni k o ‘zlab 
amalga oshiriladi?
3. Chuqurliklarni o ‘Ichash vaqtida bajariladigan asosiy 
vazifalar nimalardan iborat?
4. Chuqurlik o ‘Ichash ishlari qanday ko ‘rinishlarda amalga 
oshiriladi?
5. Chuqurlik o ‘Ichash ishlarini bajarishda tanlanadigan 
kesmalar va ulardagi chuqurlik o'lchanadigan nuqtalar soni 
nirnaga b o g ‘liq?
6. Chuqurlik o Ichashda qo ‘llaniladigan asboblardan qaysila- 
rini bilasiz?
7. Chuqurlik o Ichash natijalaridan qayerlarda foydala- 
niladi?
8. Chuqurliklarni qachon o Ichagan ma ’qul?
9. Hozirgi vaqtda chuqurlik qaysi usulda o Ichanadi?
10. Exolot nima va u qayerlarda qo llaniladi?
11. Chuqurlik o Ichash natijalari qanday qayta ishlanadi?
12.Daryo o'zanining morfometrik k o ‘rsatkichlarini aytib 
bering.
13. Daryo kengligi va o ‘rtacha chuqurlik deb nimaga aytiladi?
14. Daryoning jo n li kesma maydoniga ta ’r if bering.
15. Namlangan perim etr qanday hisoblanadi?
16. Gidravlik radius deb nimaga aytiladi?
17. Qanday sharoitda gidravlik radius bilan o ‘rtacha chuqurlik 
bir-biriga miqdoran yaqin bo ‘ladi?
83

4-BOB. DARYO O ZANIDA SUVNING OQISH 
TEZLIGINI 0 ‘LCHASH
Mazkur bobdagi mavzularda asosiy e ’tibor quyidagilarga 
qaratiladi: suvning oqish tezligini o ic h ash , daryo (kanal) o ‘zanida 
suvning harakati haqida umumiy m aium otlar, tezlik pulsatsiyasi 
(tezlikning qiymati va yo‘nalishi bo'yicha o ‘zgaruvchanligi), daryo 
oqimida tezliklam ing taqsimlanishi, daryoda suvning oqish tezli­
gini o ic h a sh usullari va asbob-uskunalari, gidrometrik parraklar; 
ulaming turlari va asosiy qismlari, gidrometrik parraklar nazari- 
yasi asoslari, hozirgi kunda qoilaniladigan parraklar ta ’rifi, parrak- 
ni darajalash, ya’ni graduirovkalash, yuza qalqimalari, tezlikni 
hisoblash usuli, oqim ta ’sir kuchini hisobga olishga asoslangan 
usul, tezlikni gidrometrik naychalar (trubkalar) va boshqa usullar 
yordamida aniqlash, suvning oqish tezligini ultratovush usulida 
o ic h a sh va boshqalar.
4.1. Ochiq o ‘zanlarda suvning harakati haqida 

Download 46,03 Mb.