-mavzu. Favqulotda vaziyatlarda aholini shaxsiy muhofaza vositalari

62 
o'z vaqtida qo'llash hamda ulardan to'g'ri foydalanish muhim ahamiyat kasb 
etadi. Mazkur himoya vositalaridan foydalanish negizida, aholi, fuqarolar 
muhofazasi tuzilmalarini yadroviy, kimyoviy zaharlovchi moddalar va 
baktyer iologik vositalar dushman tomonidan qo'llanilgan chog'larda vujudga 
kelgan ma'lum vaqt davomida bo'lish yoki radiofaol, kimyoviy zaharloVchi 
moddalar va baktyer iologik vositalar bilan zararlangan havo yoki 
hududlarda qutqaruv ishlarini olib borish yotadi. 
Shaxsiy himoya vositalari odam tanasiga, tyer isi va kiyimlariga radiofaol 
kimyoviy zaharlovchi moddalar va baktyer iologik vositalarining kirishi va 
ifloslanishidan asrashga mo'ljallanadi. Ularni o'z navbatida 3 guruhga 
ajratiladi: 1) nafas a'zolarini himoyalovchi vositalar; 2) odam t yer isini 
himoya qilish vositalari; 3) tibbiy himoya vositalari.
Nafas 
a'zolarini 
himoya 
qilish 
vositalariga 
quyidagilar 
kiradi: 
havotozalagichlar, respiratorlar va aholining o'z qo'li bilan tayyorlagan oddiy 
vositalar va h.k. 
Havotozalagichlar (protivogazlar) 
Zamonaviy havotozalagichlar yuqori darajadagi himoyalash va ulardan
foydalanish ko'rsatkichlari bilan e'tiborni tortadi. Ular odamning ko'zi, b o’rni 
va qulog'ini kimyoviy .zaharlovchi moddalar (bug'lar, tuman, gaz, tutim, 
tomchi suyuq holidagi zaharlovchi moddalar), havoda tarqalgan radiofaol 
moddalar 
hamda 
ayer 
ozol 
shaklida 
bo'lgan 
yuqumli 
kasallik 
qo'zg'otuvchilari va toksinlardan himoya qiladi. 
Havotozalagichlar bajaradigan ishiga ko'ra 2 guruhga ajratiladi:
1)odam tanasini tashqi muhitdan alohidalovchi-ajratuvchilar; 
2)havoni so`zib-o'tqazib, tozalovchilar. 
Odam tanasini tashqi muhitdan alohidalash havotozalagichlariga 

63 
1) kislorodli-alohidalash 
havotozalagichlari; 
(KAH 
(KIP)-5, 
KAH 
(KIP)-7,KAH(KIP)-8); 
2) siqilganhavoli uskunali havotozalagichlar (AH -(IP)-4, AH (IP)-46); 
3) o`zun 
nayli 
(shlangovыe) 
alohidalash 
havotozalagichlari. 
Alohidalovchi havotozalagichlar, odamning nafas olish a'zolarini 
tashqi havodan batamom ajratadi. Nafas olish jarayoni, qayta ishlash 
(regenyer atsiya) idishidan (patron) chiqayotgan havo yoki kislorod solingan 
idish (ballon) dan chiqayotgan kislorod hisobiga amalga oshadi. Ushbu 
havotozalagichlar va uskunalar havo tarkibida yuqori miqdorda kimyoviy 
zaharlovchi 
moddalar 
bo'lganida, 
zaharlovchi 
moddalar 
so`zg'ichli 
havotozalagichlardan o'tib ketib qolganda. havotozalagichning himoyalash 
samarasi pasayganda, havoda kislorodning parsial bosimi past darajada 
bo'lganida va havo tarkibida ugler od oksiumning parsial bosimi ortgan 
paytlarda, suv to'siqlaridan o'tish va suv ostida ish bajarish paytlarida alohida 
ahamiyat kasb etadi. 
Alohidalovchi havotozalagich 3 guruhga ajratilsa ham, ammo kislorod 
bilan ta'minlash prinsipiga ko'ra 2 ga bo'linadi: 
1)kimyoviy bog'langan kislorod bilan ta'minlovchilar; 
2)siqilgan kislorod bilan ta'minlovchilar. 
Ko'pchilik 
hollarda, 
keng 
miqyosda 
so`zg'ichli 
havotozalagichlar 
qo'llaniladi. Ularga umumqo'shin, fuqaroviy va bolalar uchun xillari 
taalluqlidir. Ularning tuzilishi, ifloslangan havoni ko'mir (katalizator) va a yer
ozollarga qarshi (tutunga qarshi) so`zg'ich solingan so`zg'ich -yutish 
qutichasidan o'tish jarayonida tozalanish prinsipiga asoslangan. 
So`zg'ich - yutish qutichasida ushlanib qolmagan ugler od oksididan 
odamning nafas olish a'zolarini himoya qilish maqsadida, maxsus (gopkalitli) 
idishcha 
(patron) 
yordamida 
amalga 
oshiriladi. 
Bu 
idishchani, 

64 
havotozalagichning birlashtiruvchi nay (yo`z qismi) bilan so`zg'ich -yutish 
qutichasi orasiga burab o'rnatiladi. 
Hozirgi paytda fuqarolar muhofazasi tizimida katta yoshdagi kishilar uchun 
FOX-fuqarolar uchun uzgichli havotozalagichlar (III)-5. FSX (III)-5m, FSX 
(III)-7, bolalar uchun esa, so`zg'ichli havotozalagichlar (BH -bolalar 
havotozalagichi (DP)-6m, BSX (PDF)-6 bolalar (D), BSX (PDF)-7, BSX 
(PDF)-B (D), BSX (PDF)-M-maktab o'quvchilari (SH-shkolnыy) tavsiya 
etiladi. 
Undan tashqari, 1 yoshgacha bo'lgan bolalarni himoya qilish maqsadida 
alohida ko'tarib yurish uchun qulay bo'lgan BHX -bolalarning himoyalash 
haltasi 
(KZD 
- 
kamyer 
a 
zaщitnaya 
detskaya)-6 
mavjud. 
Havotozalagichlarning qisqartirilgan nomlaridan keyin ko'rsatilgan raqam, 
havotozalagich xilining tartib sonini anglatadi. 
Yuqorida nomlari zikr etilgan havotozalagichlar ro'yxatga kiritilganlardan 
bo'lib, xavfli holatlar yo`zaga kelib chiqqanida, albatta ber iladi. 
Sanoatda ishlab chiqariladigan havotozalagichlar, ro'yxatga kiritilmagan 
narsalar guruhiga oid bo'ladi, ayniqsa kimyo sanoatida qo'llaniladiganlari. 
Mazkur havotozalagichlarning qutichalari maxsuslashtirilgan bo'lib, ular 
ichida turli yutqichlar (poglotiteli) yoki yutqich va ayer ozolli so`zg'ich 
bo'lishi mumkin. 

Download 5,44 Mb.