Tabiiy
ofat ta’sirida jabrlanganlarga tibbiy
yordamni tashqi l etish.
Hayot shuni ko‘rsatadiki, tibbiy yordamni tashqi l
etish uchun og‘ir va
murakkab holat zilzila tufayli vujudga keladi. Sanitar
yo‘qotish ko’p
bo‘ladi,
jabrlanish harakter iga karab kombinatsiyalashgan ( aralashgan )
bo‘ladi
Tibbiy yordamni shahardagi davolash muassasalarida ko‘rsatib bo’lmaydi,
chunki ular buzilgan, qolganlari takroriy zilzila
bo‘lishi
mumkinligi sababli xatarli
hisoblanadi.
Bir vaqtda ko’p mikdorda sanitar yo‘qotish bo‘lishi
tufayli tibbiy yordam
ko‘rsatish uchun dastlab
tibbiy
saralash o’tkaziladi,
yordam navbatini aniqlash
maqsadida, so’ng kerakli yordam hajmi va
shoshilinch ko’chirishga taaluqli
guruh
aniqlanadi.
Ommaviy jarohat olganlar paydo bo‘lishida yordam ko‘rsatuvchilar
bilan
unga
muhtojlar orasida keskin karama-qarshiliklar paydo bo‘ladi.
CHunki
tibbiyot
xodimlari orasida ham sanitar yo‘qotishlar bo‘ladi, masalan, Ashxabatdagi zilzila
ta’sirini yo‘qotish uchun boshqa viloyatlardan
kelgan tibbiyot
xodimlari jalb etilgan
edi.
Ommaviy sanitar yo‘qotish o‘choqlarida hammaga bir
vaqtning o‘zida
shifokorlar
yordamini ko‘rsatib bo‘lmaydi. Shuning uchun
sharoitga qarab tibbiy
yordam ko‘rsatish vaqti va o‘rniga qarab bo‘linadi: dastavval jabllanganlarga
47
birinchi tibbiy yordam, undan keyin shifokorlar,
malakali
mutaxassislar yordami
yakin davolash muassasalarida ko‘rsatiladi.
Tibbiy yordam ko‘rsatish uchun fuqarolar muhofazasi
tibbiy xizmatining
jalb qilinadigan kuchi va vositalari.
Tabiiy
ofat tumanlarida tibbiyot tuzilmalari jalb etiladi,
birinchi navbatda
SP,
SD. Birinchi yordamni ko‘rsatishning og‘ir tomoni
shundan iboratki,
bu yordam
odatda ko’chalarda qulashlarda, ochiq havoda ko‘rsatiladi.
SDlar o‘zlari aloxida yoki boshqa qutqaruvchi tuzilmalar
bilan birgalikda
tabiiy ofat o‘choqlarida harakat qilib, jabrlanganlarni
qidirish,
birinchi yordam
ko‘rsatish, transportda o‘tkazish
nuqtalarida olib
chiqish
yoki bevosita tibbiyot
muassasalariga olib borish ishlarini
bajarishadi.
SP,SD unumli foydalanish
maqsadida iloji bo‘lsa ularni
og‘ir
jismoniy kuch talab qiluvchi tibbiy yordam
ko‘rsatish bilan
bog‘liq bo‘lmagan
ishlardan ozod etish kerak.
Mashg‘ulotlar davrida SP,SD boshqa qutqaruvchi tuzilmalar
bilan birgalikda
ishlashlariga alohida ahamiyat berish kerak. SD boshlig‘i
ular ishlarini
doimo
boshqarib borishi kerak. Shunday sharoitlarda
boshliq
SD
uchun umumiy
vazifalar
quyadi, bajariladigan ish, o’rni, tartibi
aniqlanadi,
transportdan foydalanish tartibi,
ular dorilar bilan
ta’minlanishi,
aloqa signali ular orasida vaqti-vaqtida hisob
berish
va boshqalar.
SD doimiy qidiruv ishlarini olib borishlari kerak, saralash tibbiy
yordam ko‘rsatish navbatini aniqlash maqsadida.
Birinchi navbatda eng og‘ir bemorlarga (hayot ko‘rsatgichi) ko‘rsatiladi Bular
orasida birinchi navbatda homiladorlarga va bolalarga. Shuni esdan chiqarmaslik
kerakki, jabrlanganlar orasida ruhiy shikastlanganlar bo‘lishi mumkin, ularga
nisbatan aloxida ahamiyat berish kerak, tibbiy yordam ko‘rsatishda. Birinchi
yordam tartibini sharoitga qarab shu uchastkada tibbiy boshliq, belgilaydi.
Tabiiy ofat tumanlarda birinchi shifokorlik yordamini ko‘rsatuvchi yagona
birinchi tibbiy yordam otryadi bo‘lishi mumkin. Bu harakatchan otryad hamma
48
qiyinchiliklarni uziga olib, shu tumanda jalb etilgan harbiy tibbiyot mussasalari
bilan birgalikda ishlashlari mumkin.
Bu
otryad iloji boricha yakin xavfsiz joyda, avariyasiz binoda, yo’l yokasida
joylashishi kerak. Ma’lumki zilzila tufayli jabrlanganlar yordam surab eski davolash
nuktalariga murojaat etishadi. SHuning uchun otryadni oldingi davolash nuktalari
yonida tashqi l etish kerak. Otryadning harbiy
-
tibbiyot bo‘linmalari, gospital bilan
hamkorlikda o‘rnatilgan palatkalarda ishlash variantlarini ham ishlab chiqish kerak.
Otryadga bir vaqtning uzida ko’p mikdorda bemorlarni qa’bul qilish, saralash
o‘tkazish, birinchi shifokorlik yordamni ko‘rsatish, ko‘chirishga tayyorlash,
yuqumli va ruhiy shikastlangan bemorlarni vaqtinchali yotqizish, og‘ir bemorlarni
yotqizish vazifalari yuklatiladi.
Tabiiy ofat sharoitlarida saqlangan ambulatoriya
-
poliklinika muassasalar
o‘zlariga hamma qiyinchiliklarni - birinchi shifokor yordamni ko‘rsatish, yaqin
davolash muassasalariga ko‘chirish va boshqalarni olishadi. Odatda o‘ta og‘ir
bemorlar yotqiziladi. Yengil, o‘rta darajali jabrlanganlar ambulator yordamiga
o‘tkaziladi.
Jarohat olganlarga yordam ko‘rsatish bilan bir qatorda ruhiy shikastlanganlar,
yurak-kon tomir va boshqa bemorlarga yordam ko‘rsatish kerakligini unutmaslik
kerak. SHunday bemorlarga yordam ko‘rsatishda tez yordam stansiyalarining roli
katta. Ular bunga tayyorgarlik ko’rishlari lozim. Tabiiy ofat tufayli davolash
muassasalarini ko‘chirish zaruriyati tug’iladi. Shuning uchun Sog‘liqni Saqlash
rahbarlari kadrlardan ratsional foydalanishni ko’zda tutishadi. Shu maqsadda
davolash muassasalarini kerakli narsalar bilan ta’minlashadi.
Jabrlanganlarni uzoq masofaga olib borishga zaruriyat bo‘lsa, unda yo‘lda
evakopriyomnik (kuchiruvchi qabulxona) tashqi l qilishni ham ko’zda tutish kerak,
ular qisqa vaqtda ko’p miqdorda bemorlarni qabul qilib, tibbiy saralash o‘tkazishlari
lozim.
Jabrlanganlarga yordam ko‘rsatishda aholi orasida tushuntirish, sanitar
qidiruv ishlarini olib borish alohida urin tutadi. Asosiy vazifa bu ishda vaximani
49
oldini olishga karatilish kerak. Bo‘lgan zilzilalarni taxlil qilish shuni ko‘rsatadiki,
10% shikastlanish (travma) bevosita qulashlar tufayli (devor), 20% - tom, inshoat va
55% aholining vaxima tufayli ongsiz harakati tufayli (ruhiy shikastlanish sababli
yuqori binolardan sakrash).
Buning uchun tibbiyot xodimlari jarohatni oldini olish uchun aholi orasida
tabiiy ofatlar chogida kanday harakatda bulishlarni tushuntirib borishlari talab
etiladi.
|
