mavzuga bag„ishlangan reportaj, muammoli

Хорижий филология. №2, 2017 йил 
58 
vaslkunandai Sharqu G‗arb», Afkori jomea 
dar borai anjumani Siyoh, Boz bahori Boysun 
faro rasid, «Dastgohhoi baxosiyat», «Dehae 
dar sinai ko‗h» va shu kabilar. 
«Ovozi tojik» gazetasi materiallarining 
tahlili shuni ko‗rsatdiki, reportaj sarlavhasida 
ko‗pincha bayram, tantanali kunlar, odamlar 
tantanali hayotining lahzalari kabilar aks 
ettirilgan: Sho„hrati «Do„stlik» az mehnat 
[Ot.,4.01.03], Kishvari orzuhoi pokiza [Ot., 
25.01.03], Jashni farxundai olimi mumtoz 
[Ot., 8.01.03], «UzDEUavto»: dar soli nav 
110 hazor avtomobil [1.01.05], Dar pesh 
hududu ufuqhoi nav ba navand [Ot., 
31.01.07], Sahifai zarrini solnomai boksi 
jahon [Ot., 18.04.07], Kalidi muvaffaqiyatho 
[Ot., 24.01.07], «Lukoyl oversiz» soxtmoni 
havzakro anjom dod [Ot., 16.04.08]. 
Reportajda voqeaning jonli tarzda tasvir 
etilganligi 
unda 
ta‘sirchan, 
bo‗yoqdor 
so‗zlarni ko‗proq ishlatish hisobiga bo‗lgan: 
obhoi jonbaxsh [Ot., 3.07.02], tashnagoni 
ma‟rifat, sahifahoi duraxshon dar ta‟rixi 
farhang, in shaxson hangomi donishjo„i niz 
obu otash budand [Ot., 19.04.03], kalidi 
muvaffaqiyati dehqon [Ot., 24.01.07], olami 
boks, sahifai navi tilloi [18.04.07]. 
Reportaj 
janri 
tilining 
tarkibini 
quyidagicha tasniflash mumkin: 
1. Yangi so‗zlar (neologizmlar). 
«Ijtimoiy 
hayotda 
yuz 
berayotgan 
o‗zgarishlar, yangiliklar eng avvalo leksikada 
o‗z aksini topadi. Shuning uchun ham 
leksikaning boyib borishi tildagi boshqa 
elementlarga qaraganda birmuncha aktivdir» 
[13:40]. Shuningdek, jamiyatimizning turli 
sohalarida 
yuz 
beradigan 
har 
qanday 
yangiliklar yangi so‗zlar vositasida tilda aks 
ettiriladi: naqsha, sodirot [Ot., 1.01.05], 
shirkat, firma [Ot., 15.11.06], varzish, 
varzishgar, mushtzan, tolor, omo„zishgoh 
[Ot., 18.04.07], havopaymo, jamoa, furudgoh 
[Ot., 
31.01.07], 
fermer, 
bemorxona, 
furo„shgoh 
[Ot., 
24.01.07], 
ittihodiya, 
xolding, dollar, istgoh [Ot., 16.04.08] shu 
kabilar. 
2. Ruscha-baynalmilal so‗zlar ham 
voqea va hodisalarning aniq bayon etilishiga 
xizmat qilgan. «XIX asrning II yarmidan 
boshlab rus hukmronligi vujudga keltirilgan 
ijtimoiy muhit badiiy adabiyot rivojiga, 
xususan unda tildan foydalanishiga ham o‗z 
ta‘sirini ko‗rsatdi, albatta…»[10:4]. Ana shu 
ta‘sir tufayli bugungi tojik matbuotida ham 
bir 
qator 
ruscha-baynalmilal 
so‗zlar 
ishlatilayapti: kadr, texnologiya, moshin, 
avtomobil [Ot., 1.01.05], chempion, boks, 
ekran, televizor, final, nakaut, jurnalist [Ot., 
18.04.07], aviatsiya, park, inspeksiya [Ot., 
31.01.07], 
kompressor, 
kondensat 
[Ot., 
16.04.08], model, salon, bamper, radiator, 
linza [Ot., 22.03.08] va boshqalar. 
3. Arabcha so‗zlar ham voqea va 
hodisalarning asl mohiyatini ochib berishga 
xizmat qilgan. Bu so‗zlar ona tilimiz tarkibida 
ommaviylashgan: 
munosib, 
jashn 
[Ot., 
15.11.06], taxassus, mustaqil, mustahkam 
[Ot., 1.01.05], muovin, tajdid, muttahid [Ot., 
22.03.08], bayraq, iqtidor [Ot., 18.01.07], 
majlis, tarmim, tajassum [Ot., 31.01.07], 
mintaqa, mahsulot, muvofiq [Ot., 16.04.08] 
shu kabilar. 
4. Reportajda juft sinonimlarning 
ko‗plab qo‗llanilishi ham nutqning ta‘sirchan 
bo‗lishi uchun muhim uslubiy vazifani 
bajaradi. Tadqiqotchilarning fikricha, juft 
sinonimlar his-hayajon va tantanali ruh 
munosabatini 
bayon 
etishga 
xizmat 
qiladi[21:18-24]. Masalan, «Idi justu choloki 
va mahorat megardad[Ot., 14.05.03] nomli 
maqolada quyidagi juft sinonimlar ishlatilgan: 
mazmunu mundarija, jadvalu naqshaho, 
soxtanu tajdid gardonidan, asbobu anchom, 
diqqatu e‟tibor, xushu xursand, soxtanu 
tarmim, hamjavoru hammazhab, hukumatu 
vazoratxonaho [Ot., 22.02.03], jasorat va 
mardonagi [Ot., 18.04.07], tajdidu tarmim 
[Ot., 31.01.07] kabilar. Ularning jumlada 
muhim 
uslubiy 
vazifani 
bajarganligini 
quyidagi misollar orqali ko‗rish mumkin: 
Dar 
barobari 
ba 
dast 
ovardani 
kamarbandi tilloii chempioni jasorat va 
mardonagiro namoish medod [Ot., 18.04.07]. 
Tai solho parki kishtihoi havoi kullan 
nav shud, … furudgohho ro‗i tajdidu 
tarmimro didand [Ot., 31.01.07]. 
5. 
«Frazeologizm 
tilning 
estetik 
funksiyasi namoyon bo‗ladigan eng yorqin 

Download 422.88 Kb.