qon hujayralaridan lipidni ajratishgan
va qaysi maydonno egallash-
ini aniqlashgan (4.3
a
rasm). Sutemizuvchilarda qizil qon hujayral
arda yadrova organellalari bo‘lmaydi. Shuning uchun faqat plazma
tik membranada lipid tuzilmalar bor. Shuning uchun ekstraktsiyaga
uchragan lipidlar hammasi plazmallemalarda joylashgan. Olingan
lipid maydoni kutilgandan ikki baravar ko‘proq bo‘lgan. Ya’ni 1.8 -
2.21 Gorter va Grendel shunga asoslanib hulosaga kelishganki y a’ni
plazmallema bimolekulyar lipid qatlamidan iborat (4.3
b
rasm). Ular
yana shunday fikrga kelishganki har bir
molekulyar qatlam qutib to-
monlari bilan tashqariga qaragan. Bu termodinamik nuqtai nazardan
bunday joylashish foydali (4.3
с
rasm). Ularda hato fikr bo‘lsa ham
asosiy fikr to ‘g ‘ri boMgan — membrana bu bilipid qatlam.
1935 yilda Xyu Davson va Djeym Daniyele bir fikrga kelishganki
y a’ni bilipid qatlamni globulyar oqsillar qoplab turadi. 50 yillarda shu
olimlar qayta madelni k o‘zdan kechirishgan va bilipid qatlam ora-
sida oqsil molekulalari joylashgan aytishgan. 1972
yilda Kalifomiya
Universitetidan S. Djonatan Singer va Gart Nikolson membranani
suyuq - mozayik modelini taklif qilishdi va bu membranbiologiyzmi
“Markaziy dogmasi” sifatida 30 yildan
kocproq vaqtdan beri xizmat
qiladi. Bu madelda alohida lipid molekulalar membranani yassi qa
tlam ida joydan joyga o ‘tishi mumkin(4.4
b
rasm). Bu madelning eng
asosiy jixati shuki hujayra membranalari bu - dinamik strukturalar.
Uning komponentlari faol va birga yig‘ilishi mumkin (4.4
c,d
rasm).
11] page (123-124)
4.4 rasm
.
Plazmatik membranning stm kturasi
209
