3. Membrananing kimyoviy tarkibi Membranalar bu lipid oqsilliy agregatlar va shu komponentlar no-
kavalent bog‘lamlar bilan bir biriga birikkan. M embranani asosida bi-
molekulyar lipdli qatlami membrane strukturasining asosi. Membrana
oqsillari ko‘p funksiyalarni o ‘ziga olgan strukturaning tarkibiy qismi.
Lipid va oqsillaming nisbati har xil hujayralarda har xil boMishi mum
kin. Masalan plazmalemma va golji aparati da membranasi, shunng-
dek bakteriya va o ‘simlik va hayvonlarda turlicha boMadi. Qoning
qizil hujayralari bilan solishtirsa mitoxondriyaning ichki membrana-
sida oqsillar ko‘p. Mitoxondriyaning ichki memfranasida oqsilli elec
tron o‘tkazuvchanlik zanjiri bor va bu joyda lipidlarni soni kamayadi.
Nerv hujayralarini miyelen qobigMda lipid qatlam qalin boMadi va
oqsillar kamroq bo‘ladi. Membranlalarda albatta uglevodlar ham bor
ular yoki lipidga yoki oqsilga birkkan boMadi (4.4 с rasm). Lipid bi
qatlamni tabiati va ahamiyati. Har bir hujayra membranalarini tipi
faqat o‘ziga hos boMgan lipidlardan iborat. Lipidlar membranadagi
oqsillarga ham ta’sir k o‘rsatadi. Membranalar bu doimo uzulmas va
sinmas strukturalar. Lipidlarni bi qatlam boMgani uchun membrana
lar kurtaklanib ko‘payadi. Biqatlamni muxum xususiyatlaridan yana
biri u o‘z o‘zini tiklashi mumkin. Bu jarayonni probirkalarda ham
ko‘rsatsa boMadi.
[1 ]page (125-127) 4. Hujayra membranasi orqali moddalar harakati MaMum darajada plazmatik
membrana ikki vazifaga hos bir
tomondan u hujayrada erib turgan
moddalami saqlashi kerak boshqa
tomondan plzamalemma modda
almashinuvi jarayonini ta’minlashi
kerak. Bunda membrana orqali
harakatlanishning ikkita yoMi bor
passiv — diffuziya yoki aktiv bu
jarayonga energiya kerak. M od
dalar hujayradan chiqishi mumkin yoki hujayraga kirib borishi ham
mumkin lekin ular ikkalsining biri k o‘proq kuzatiladi. Qaysi modda
hujayradan oMgan bo*Isa o^shanga asosalnib har xil jarayonlar kuza
tiladi : Birinchisi oddoy difiuziya lipid bi qatlamdan; Oddiy diffuziya
210
suvli yoki oqsilli kanaldan; Oqsil yordamida obson o ‘tadigan dif-
fiiziya; va aktiv transport. Bunda oqsilli “nasos” bo‘lishi shar va bu
jarayon konsentratsiya gradiyentiga qarshi bo‘radigan jaaryon (4.33
rasm).
[1] page (147)
