6
I BOB. BULUTLI TEXNOLOGIYALARNI TASHKIL ETISH
1.1. Bulut texnologiyasining yaratilishi va modellari
“Bulutli texnologiyalar” tushunchasi (inglizcha “cloud computing”)ingliz va rus
man'balarda keng ishlatiladi.
O‘zbek tilida bu termin tarjimasidan muallif foydalangan. T.N.
Nishonboyevning “Servisga yo‘naltirilgan arhitektura” monografiyasida ham ushbu
termin k
o‘p ishlatilgan.[6]
Bugungi kunda biz bulutli hisoblash (cloud computing) deb ataydigan hisoblash
tarmog‘i jadallik bilan rivojlanmoqda. Axborot texnologiyalari sohasidagi Google
(GoogleDrive), Yandex (Yandex disk), Microsoft (OneDrive), Apple (iCloud),
DropboxInc, Cisco, Oracle va boshqa k
o‘plab yirik kompaniyalar bugun o‘z bulutli
xizmatlar spektrini kengaytirishga katta eʻtibor qaratishmoqda. Ko‘plab xizmatlar
bulutli tarmoqqa kiritilmoqda va foydalanuvchilar ular orasidan
o‘ziga kerakli
xizmatlarni bulutdan olish imkoniyati yaratilgan. Dunyo miqyosida keng rivojlangan
va rivojlanishda davom etayotgan bulutli hisoblash tizimlari
O‘zbekistonda ham bugun
rivojlanishda davom etmoqda. Masalan, Huawei kompaniyasi bilan hamkorlikda
yaratilgan Maʻlumotlarni qayta ishlash markazi (MQIM) ning ishga tushirilishi
O‘zbekistonda ham bulutli xizmatlarni rivojlantirish uchun katta ishlar olib
borilayotganligini k
o‘rsatadi. Bugungi kunda bulutli hisoblashlar sohasi va ular taqdim
etayotgan xizmatlar spektri ham kengayib bormoqda. Xizmatlarning k
o‘payishi va
qulayligi sababli uning
isteʻmolchilari soni ham ortmoqda. Bulutli xizmatlarga talablar
va murojaatlar ortishi bilan tizimga tushuvchi yuklama miqdori ham ortmoqda. Bulut
provayderlari esa
o‘z xizmatlarini taqdim etishda quyidagilarni maqsad qilib ko‘yadi:
-
Tarmoqning doimiy ishlashini taʻminlash;
-
QoS ni taʻminlash va h.k.
O‘ zbekistonda bulutli texnologiyalarning rivojlanishi. Bugungi kunda
jaxondagi k
o‘plab davlatlar qatori O‘zbekistonda ham bulutli texnologiya qo‘llanilishni
7
boshlagan.
O‘zbekistonda “O‘zbektelekom” AK “UZCLOUD” maʻlumotlarni qayta
ishlash markazini ishga tushirilgan.
“O‘zbektelekom” AK tomonidan ishga tushirilgan “UZCLOUD” maʻlumotlarni
qayta ishlash markazi
O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidentining 2015-yil
6-
martdagi “2015-2019 yillarda yo‘l-transport infratuzilmasini va muxandislik
kommunikatsiyalarini modernizatsiya qilish va rivojlantirish dasturi t
o‘g‘risida” dagi
PQ-2313 son Qaroriga va
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Axborot –
kommunikatsiya texnologiyalarini yanada rivojlantirishga oid q
o‘shimcha chora
tadbirlar t
o‘g‘risida»gi qarori. 19.02.2018y. №Pq-5349 son Qaroriga muvofiq amalga
oshirilgan.
Loyiha b
o‘yicha jami Toshkent, Buxoro va Qo‘qon shaxarlarida Maʻlumotlarni
qayta ishlash va saqlash markazlarini yaratish k
o‘zda tutilgan.
Hozirgi vaqtda Toshkent shahrida Maʻlumotlarni qayta ishlash va saqlash
markazini tashkil etish ishlari amalga oshirilgan. Mazkur loyihadan maqsad
Maʻlumotlarni qayta ishlash va saqlash markazi resurslariga o‘sib borayotgan talabning
qondirilishi, texnik imkoniyatlarning kengaytirilishi, shuningdek, bulutli hisoblash
bazasida yangi xizmatlarni taqdim etish b
o‘lib hisoblanadi.
Loyiha doirasida bulutli biznesni boshqarishga m
o‘ljallangan ActivePlatfom
dasturiy platforma joriy etilgan.
ActivePlatfom innovatsion dizayni AT-servislari va Internet buyumlar
sohasidagi servislarni boshqarish imkonini beradi. Bulutli servis xizmatlari barcha
turlarini ilg‘or texnologiyalar bilan taqdim etish uchun yagona platformaning joriy
etilishi yangi maʻlumotlarni qayta ishlash markaziga mahsulotlar portfelining
diversifikatsiyasi imkoniyatlari va «O‘zbektelekom» kompaniyasining bozordagi
s
o‘zsiz ustunligini taʻminlaydigan keng imkoniyatlarni ochib beradi.
Data-markaz joriy konfiguratsiyasi 160 bleyd-
server, 1 petabayt sig‘imli
maʻlumotlar saqlash ombori bilan kelajakda 10 petabaytgacha serverlar sonining
kengaytirish imkoniyatini taqdim etadi.
8
MQIM (ma
ʻlumotlarni qayta ishlash markazining) ishonchliligi darajasi Uptime
Institute klassifikatsiyasi b
o‘yicha Tier III xalqaro tizimiga muvofiq keladi, yaʻni
MQIM infrastrukturasining rezervlanishi «N+1» formulasi bo‘yicha taʻminlanadi,
bunda ishonchlilik koyeffitsiyenti 99.982(%) foizni tashkil etadi. Bu data-markazi
barcha muhandislik tizimostilaridan rezervlanish imkoniyatiga egaligini anglatadi va
MQIM ishlarini t
o‘xtatmasdan taʻmirlash-profilaktika ishlarini amalga oshirishga
imkon beradi.
Yangi
O‘zbektelekom MQIM mijozlariga bulutli servislar orasida VPS “Virtual
server” xizmatini taqdim etishga tayyor. Mijozlar “bulutda” xususiy infrastrukturani
yaratish va tunu kun jaxonning istalgan nuqtasida t
o‘liq izolyatsiyalangan avtonom
infrastrukturaga ulanish imkoniyatiga ega b
o‘lish uchun bulutli platforma yordamida
MQIM hisoblash quvvatini ijaraga olishlari mumkin.
Bundan tashqari, UZCLOUD mijozlari tadbirkorlarga Internet tarmog‘i
vositasida biznesni rivojlantirish imkonini taqdim etadigan veb-hosting xizmatidan
foydalanishlari mumkin.
“O‘ZBEKTELEKOM” AK uchun O‘zbekistonda MQIM qurish loyihasi to‘liq
Huawei kompaniyasi (infrastruktura, server uskunalari, virtualizatsiya tizimi) bilan
hamkorlikda amalga oshirilgan birinchi bulutli data-markaz b
o‘lib hisoblanadi.
Loyiha amalga oshirilganidan s
o‘ng “O‘zbektelekom” AK davlat tashkilotlari va
yirik korporativ mijozlar, shuningdek, xususiy shaxslar uchun xizmatlar, shuningdek,
biznes doirasini kengaytirib, zamonaviy AKT xizmatlarini taqdim etish imkoniyatiga
ega b
o‘ladi.
Kerakli fayllarni axborot tashuvchi qurilmalar
– disketa, kompakt-disk, fleshka
va tashqi xard-
disklardan tashqari, hozirda «bulutli» servislarda saqlash kengroq
tarqalmoqda. Bu turdagi keng tarqalgan xizmatlar
– Yandeks.Disk, Google Drive,
Dropbox kabilardan xabaringiz bor. Bu kabi xizmatlarning
o‘zbekcha versiyalari ham
mahalliy dasturchilar tomonidan ishlab chiqilgan b
o‘lib, u FileCloud.uz servisidir.
| 