|
Agrar jamiyat tushunchasi va xususiyatlari
|
| bet | 10/13 | | Sana | 03.02.2024 | | Hajmi | 1,22 Mb. | | #151139 |
Bog'liq Agrar munosabatlar va ularning bozor tizimidagi xususiyatlariAgrar jamiyat tushunchasi va xususiyatlari
Agrar jamiyat - bu ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning tarixiy bosqichi bo'lib, unda eng muhimi qishloq xo'jaligida ishlab chiqarilgan resurslardir. Uning kelib chiqishi neolit \u200b\u200binqilobi tufayli mumkin bo'ldi. Ovchilarni yig'ish jamiyatidan asosiy farq shundaki, agrar jamiyatlarda odamlar minimal ishg'ol qilingan hududdan ko'proq mahsulot olish usullariga egadirlar. Shu haqiqat bilan bog'liq holda, bunday jamiyatda aholining zichligi bir necha bor oshib boradi, bu muqarrar ravishda mavjud ijtimoiy tizimning ijtimoiy-siyosiy tashkilotining murakkablashuviga olib keladi.
Agrar jamiyatning asosiy xususiyatlari
jamiyatning ushbu turi uning a'zolari o'rtasida zaif ijtimoiy farqlanish bilan tavsiflanadi;
qishloq aholisining shaharga nisbatan ustunligi; ishlab chiqarishning asosiy turi qishloq xo'jaligi;
sanoat tarmoqlarining zaif va ahamiyatsiz rivojlanishi;
Jamiyatning agrar tipidagi va umuman agrar tsivilizatsiyaning texnologik asoslari odamlar va hayvonlar energiyasidan foydalangan holda odamlar foydalanadigan turli xil qishloq xo'jaligi asbob-uskunalaridir. Ushbu xilma-xillik tufayli odamlarning oilaviy va boshqa hamkorligi paydo bo'lishi mumkin, bu moddiy boyliklarni faolroq qayta ishlab chiqarishga imkon beradi.
Agrar jamiyatning demografik va ijtimoiy xususiyatlari ota-onalar, farzandlar, bobo-buvilar, qarindoshlar birgalikda yashaydigan va eng yaxshi natijaga erishish uchun bir xil ishlarni o'z ichiga olgan patriarxal oilaning ustun rolida.
Agrar jamiyatning iqtisodiy quyi tizimining asosini qishloq xo'jaligi ishlab chiqarish usuli tashkil etadi, unda mehnatning asosiy sub'ekti er va u bilan doimo bog'liq bo'lgan odamning hayotiy faoliyati hisoblanadi.
Agrar davrning sanoat ishlab chiqarishi temir va po'lat ishlab chiqarish, temir va po'latdan yasalgan asboblar va qurollar ixtiro qilinishi, erlarni etishtirishga ishlab chiqarish bilimlari va inson kuchini sarflash bilan tavsiflanadi. Bu davrning iqtisodiy kuchi ishlov berish vositalari, asboblar va erlarga xususiy va jamoat mulkchiligida. Jamiyatning ushbu rivojlanish davrida mehnat taqsimotini chuqurlashtirish jarayoni amalga oshiriladi, hunarmandchilik sektorining faol o'sishi sodir bo'ladi.
Agrar davrning siyosiy quyi tizimi armiyaga, jamiyatda mavjud bo'lgan byurokratiyaga, xususiy va fuqarolik qonunchiligiga va jamoat o'zini o'zi boshqarish organlariga tayanadigan beqaror imperiya.
Agrar jamiyat vujudga kelgan va mavjud bo'lgan davrlar doimiy qurolli urushlar bilan ajralib turadi, ular temir qurol ixtiro qilinishi munosabati bilan ayniqsa qonli holga aylandi. Shuningdek, tashqaridan doimiy harbiy tahdid tufayli shaharlarni mustahkamlash jarayoni faol davom etmoqda, ular devorlar, xandaklar bilan o'ralgan va deyarli doimiy ravishda armiya tomonidan himoya qilingan.
Agrar davrning ma'naviy quyi tizimi mifologiya va dinning odamlar ongidan ustunligi bilan ajralib turadi. Agrar jamiyat turli diniy va dunyoqarash tizimlari o'rtasidagi kurash bilan ajralib turadi. Ma'badlarning faol qurilishi mavjud, musiqa, raqs va me'morchilik rivojlanmoqda. Ta'lim va fanning boshlanishi paydo bo'ladi.
Agrar jamiyatdagi jamoat ongi mifologik, diniy xarakterga ega va ular so'zsiz ishonadigan afsonalar to'plamidir. Odamlar ongida ongsiz ravishda ongda hukmronlik qiladi va ma'naviy rivojlanish ikkinchi planga o'tkaziladi. Jamiyat va insonning o'z-o'zini rivojlantirishida taraqqiyot va regressiya tushunchalari bilan bog'liq bo'lgan ma'lum bir vektor mavjud.
Falsafa tarixida ushbu tushunchalar ko'pincha qutb pozitsiyalaridan baholangan. Bir qator mutafakkirlar jamiyatda taraqqiyot borligiga amin edilar va uning mezonini ilm va aqlning o'sishida, axloqning takomillashishida ko'rdilar. Boshqalar taraqqiyotning sub'ektiv tomonlariga e'tibor qaratishdi, uni haqiqat va adolat ideallarining o'sishi bilan bog'lashdi.
Taraqqiyot g'oyasining yolg'onligi to'g'risida fikr bildirildi ... Ko'p odamlar taraqqiyotni asosan jamiyat taraqqiyotining ma'naviy omillari, har bir insonga bo'lgan ishonchning o'sishi, insonlararo munosabatlarni insonparvarlashtirish, dunyoda ezgulik va go'zallikning mavqeini mustahkamlash bilan bog'lashdi.
Shunga ko'ra, regressiya yovuzlik va adolatsizlikning g'alabasi, odamlarning ajralib ketishi va qandaydir g'ayriinsoniy kuchga bo'ysunishi kabi teskari yo'nalishdagi harakat sifatida paydo bo'ldi.
Qadimgi davrlarda jamiyatdagi o'zgarishlar voqealarning oddiy ketma-ketligi yoki o'tmishdagi ‘oltin asr’ bilan taqqoslaganda tanazzul deb tushunilgan.
Xristianlikda birinchi marta jamiyat va insonning tarixiy maqsadi, ‘yangi osmon va yangi yer’ g'oyasi paydo bo'ldi. Marksistik konsepsiyada ijtimoiy taraqqiyot jamiyatning ishlab chiqaruvchi kuchlarining izchil rivojlanishi, mehnat unumdorligining oshishi, o'z-o'zidan paydo bo'lgan ijtimoiy taraqqiyot kuchlari zulmidan xalos bo'lish va inson tomonidan inson tomonidan ekspluatatsiya qilinishi bilan bog'liq edi.
Taraqqiyotning asosiy maqsadi va mezoni insonning barkamol rivojlangan shaxs sifatida rivojlanishi edi. Regressiya marksizm tomonidan jamiyatning teskari yo'nalishdagi harakati sifatida talqin qilingan, bu reaktsion ijtimoiy-siyosiy kuchlar tomonidan yuzaga keladi.
XX asrda insoniyatning global muammolari paydo bo'lishi va butun dunyoda beqarorlikning o'sishi bilan ijtimoiy taraqqiyot mezonlari o'zgarishni boshlaydi.
Jamiyat va tarix taraqqiyoti kontseptsiyasi tobora ko'proq shaxsning o'zi tanaviy va ma'naviy xususiyatlarini rivojlanishi bilan bog'liq.
Shunday qilib, onalar va bolalar o'limi darajasi, jismoniy va ruhiy salomatlik ko'rsatkichlari, hayotdan qoniqish hissi va boshqalar kabi mezonlar jamiyat va insonning izchil rivojlanishining ajralmas xususiyatlari sifatida taklif etiladi. Biron bir taraqqiyot turi (jamiyatning iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy va boshqa sohalarida) sayyoradagi har bir inson hayotiga ta'sir qilmasa, etakchi deb hisoblanishi mumkin emas. Boshqa tomondan, har bir insonning jamiyatda sodir bo'layotgan har bir narsa uchun, tarixning kerakli yo'nalishdagi harakati uchun javobgarligi ulushi keskin oshib bormoqda. (V. Koxanovskiy)
|
| |
