|
I rahmonov, D. Yuldasheva, M. Abdurahmonova
|
| bet | 25/39 | | Sana | 22.05.2024 | | Hajmi | 5,21 Mb. | | #250181 |
Bog'liq 9kl siziwProtochka
\
t
•Ф
■4-
Shponkd
qariqshasi
■ GZ
Torec
a
Л/У AV7 V/y
|
|
/////// >/?
|
|
|
|
|
|
|
VV/ 7 У У / ? / /
|
|
•
\
4
s
\
\
\
\
|
|
|
|
/////////t
|
■ // <■ > ;
|
Jabiq tesik
26.1-sizilma.
Texnikada en kop vtulka dep ataliwshi detal qollaniladi (26.1-si- zilma, b). Ol mashinanin kosher bagitindagi (boylama) tesikli cilind- rlik yamasa konus tarizli detali.
Quramliq boleklerin jiynaw procesleri menen bekkemlengen pred- metler, misali, avtomobil, traktor, goshmaydalagish, kraynik siyaqlilar jiynaliwshi birikpeler dep ataladi.
Jiynaliwshi birikpeni jiynaw ushin zarUr bolgan barliq magliwmatti oz ishine alatugin sizilma jiynaw sizilmasi delinedi (26.4-sizilma).
Oqiw procesinde jiynaw sizilmalari tomendegishe orinlanadi:
Predmettin tiykari alinadi ham onin detallari bir-birinen ajira- tiladi ham Uyrenilip shigiladi (26.2-sizilma).
Standart bolmagan detallardin harbirinin eskizleri sizilip, ke- rekli kesim ham kese-kesimleri orinlanip, detallardin olshemleri aniq olshep qoyiladi (26.3-sizilma).
Sizilgan eskizleri tiykarinda predmettin jiynaw sizilmasi siziladi. Jaylasiw nomerleri qoyip shigiladi (26.4-sizilma).
Tiykargi jaziw ham specifikaciyasi siziladi ham de ol toltiriladi. (26.4-sizilma).
Specifikaciya jiynaw sizilmalarin koshiriwdi ansatlastiradi. Onin olshem- leri 20.3-sizilmada korsetilgen.
Speciflkaciyanin birinshi baganasina sizilmadagi detal belgisinin tartip no- meri joqaridan tomenge qarap jazila- di. Ekinshi baganada detallardin atla- ri jaziladi. Ushinshi baganada detallar sani korsetiledi. Tortinshisinde detallar qanday materiallardan tayarlanganligi jaziladi ham besinshisi esletpe ushin ajiratilgan bolip, onda qosimsha mag- liwmat beriledi.
Specifikaciyadan qalay paydalaniw mumkin? Misali, 26.5-sizilmadagi birinshi baganadagi (jagday). 3 arqali ol qanday detal ekenligin aniqlaw kerek bolsa, jiynaw sizilmasindagi jag. 3 izle- nip tabiladi. 3 astindagi tekshe siziginin ekinshi ushi noqat penen tamamlanip, izlenip atirgan detalga barip taqaladi. 3 nomerli detaldin ati, sani ham qanday materialdan tayarlanganligin biliw maqsetinde specifikaciyaga murajaat etiledi. Onnan detal ati planka ekenligi ham ol 1 dana polattan islengenligi aniqlanadi.
Jiynaw sizilmalarinda detaldi korsetiwshi siziq jinishke tutas siziq penen siziladi. Olardin bir ushi tekshe menen, ekinshi ushi detalda noqat penen tamamlanadi. Tekshe ustine nawbeti menen tartip nomerleri jaziladi. Nomer sizilma ushin tanlangan olshem nomerlerinen ulkenirek jaziladi. Detallardan shigarilgan siziqlardin teksheleri bir vertikal bagana etip siziladi yamasa gorizontal si- ziqqa jaylastiriladi. Bir detalga bir marte shigariw sizigi siziladi. Bir topar detallar ushin birewinen shigariw sizigi ham vertikal baganaga teksheler siziladi (26.6-sizilma). Kesim beti qara renge boyalgan detallarga shigariw sizigindagi noqat ornina strelka qoyi- ladi (26.6-sizilma).
Detal qanday predmetke kiredi? Jiynaliwshi birikpe-she?
Jiynaw sizilmasi degen ne? Ol ne ushin kerek?
Specifikaciya degen she? Onda neler korsetilgen?
Mater
Esl
Bronza
Polat_
Polat
Polat
Polat
<ъ
Arnawli shayba
^ayka
-ТйП-
Korpus
Tutqa
№
|
Ati
|
Sam
|
Material
|
Esletpe
|
1
|
Ultani
|
l
|
Polat
|
|
2
|
Shtift 10x36
|
l
|
Polat
|
|
3
|
Planka
|
l
|
Polat
|
|
4
|
Vtulka
|
l
|
Polat
|
|
5
|
Vint M 12x36
|
l
|
Polat
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Sizgan
|
Sabirov R
|
|
KONDUKTOR
|
Teksergen
|
Obidov V.
|
|
|
|
26.5-sizilma.
26.6-sizilma. 26.7-sizilma.
Jiynaw sizilmasinin speciffikaciyasinan paydalanip oqin (26.5-sizilma).
3-jagdaydagi detal (planka)nin texnikaliq sUwretin orinlan (26.5-sizil- ma).
Berilgen jiynaw sizilmalarin eskizde koshirip sizin. Jaylasiw nomerlerin qoyin. A qanday detal ekenligin aniqlan (26.7-sizilma).
Jd
с
sizilmadagi A detal ne delinedi? B detal-she?
A. Vint. B. Shayba. C. Prujina. D. Shpilka.
я
sizilmada jiynaw sizilmasi berilgen. Ondagi 4-orindagi detaldi stan- dart talabinda logikaliq pikir jurgizip oqin ham onin ozin kompyuterde orinlan.
§. KONSTRUKCJYALAWGA BAYLAN^SL^ MASELELER
klasta konstrukciyalaw haqqinda qisqasha magliwmatqa iye bo- lip, ayirim sizilmalardi modeldin ozine qarap, kozimizde qatnaslardi shamalap, qolda siziwdi shinigiw islegen ediniz.
klasta texnikada aylanba yki basqa turdegi hareketler menen baylanisli bolgan maselelerdin konstrukciya jobasin islewdi uyrenesiz.
Aylanba hareketlerdin konstrukciyasin jobalaw
Aylanba hareketlerdin barliginda vallar (cilindrlik kosher siyaqlilar) qatnasadi. Misali, onga aylanip atirgan val jardeminde ogan qaptalda tigiz tiyip turgan ekinshi val suykeliw natiyjesinde shepke aylanadi (27.1-sizilma). Yamasa oz ara parallel vallarin aylandiriw ushin cilindrlik tisli dongeleklerden paydalaniladi (27.2-sizilma).
Bul jerde cilindrlik dongelekler diametrleri birdey bolsa, vallardin aylaniw chastotasi (aylaniw tezligi) birdey boladi. Eger olardin di-
{
{
X
N
27.1-sizilma
27.2-sizilma
27.3-sizilma
ametrleri har qiyli bolsa, aylaniw chastotalari da har qiyli boladi. Bunda kishi dongelektegi valdin aylaniw chastotasi tezirek boladi (27.2-sizilma). Bundy misallarda vallardin biri shepke aylansa, ekins- hisi onga aylanadi. Har ekewi, misali, shepke yamasa onga aylaniwin tamiyinlew ushin olar arasna jane bir cilindrlik dongelek ornatiw kerek boladi. (2-qosimsha sxemalarga qaralsin).
Eger oz ara perpendikulyar vallar alinsa, gorizontal aylanba hareketti vertikal aylanba hareketke otkeriwde konus tarizli dongeleklerden paydalaniladi (27.3-sizilma). Egerde, har turli araliqlarda jaylasqan, maselen tort oz ara parallel vallardin aylanba haeketlerin muwa- piqlastiriw kerek bolsa, ol waqitta (27.4-sizilma) dongeleklerdi tisli dongeleklerge almastirilganda olardin tisleri birdey olshem (shamaliq) de ham formada boliwi kerek, kerisinshe, aylanba hareket amelge aspaydi. Tek birdey modeldegi tisli dongeleklerdin tisleri oz ara tis- tesedi. Texnikada modul bir sistemadagi aylanba hareketti ekinshi sistemadagi aylanba hareketke otkeriwde qollanilatugin mugdar. Modul dongelekdin boliwshi (baslangish) aylanasi diametri (d)nin tisleri sani (z) qatnasina ten — m = d/z. Modul m, tisler sani z tisli tisle- siwlerin aniqlawshi tiykargi mugdar esaplanip, ol mm lerde beriledi, misali, m = 5 mm. Bul jerde en kishi tisli dongelek jeteklewshi bolip esaplanadi ham ol shesternya (kishi dongelek) dep ataladi. Vallar noqatlar korinisinde suwretlengen.
Bul sxemadagi silindrlik ham konus tarizli dongelekler oz ara tigiz suykeliw natiyjesinde aylanba hareketke otedi. Eger olardi tisli dongeleklerge almastirilsa, haqiyqiy tisli uzatpalar sizilmasin payda etiw mumkin.
Har turli hareketlerdin konstrukciyasin jobalaw
Texnikada, kobinese, quramali maseleler aylanba hareket jardeminde amelge asiriladi.
Misal. Val aylandirilganda detal B joqariga koterilip, ozinin salmagi menen tomenge tuskennen keyin jane joqariga iyterip shgaratugin uskene konstrukciyalansin (27.5-sizilma, a). Bul jerde val ushi ellips tarizli etip jobalansa, val aylanganda detal B joqariga ham tomenge waqti-waqti menen shigip-tusip turadi (27.5-sizilma, b).
Qozgalmaytugin valda dongelek zarorsiz aylanba hareketlense, val moyni ham dongelek tesiginde jemiriliw natiyjesinde zaror (tesik, sanlaq) payda boladi (27.6-sizilma, a). Zaror payda bolmawi ushin dongelek tesigine mayli juzik tarizli tigin (manjet) ornatiladi (27.6-sizilma, b). Yaki val metaldan jumsagiraq (bronzaga) almastirip turilatugin vtulka kiydiriledi (27.6-sizilma, c).
m
|
| |
