Takrorlash uchun savollar.
Metallmaslar davriy jadvalda qanday ravishda joylashgan?
Metallmaslar qanday umumiy xossalarni namoyon qiladi?
Tabiatda vodorod qanday hollarda uchraydi?
Vodorod qanday fizik-kimyoviy xossalarni namoyon qiladi?
Suv qanday fizik-kimyoviy xossalarga ega?
Og`ir suv qanday fizik-kimyoviy xossalarga ega?
Mavzuga oid tayanch iboralar.
Metallmaslar, metallar, amfoter elementlar, protiy, deyteriy, tritiy, konversiya usuli, koks gazi, qaldiroq gaz, metall gidridlari, distillangan suv, qurituvchilar, og`ir suv.
Mavzuga oid adabiyotlar.
1. G. P. Xomchenko. Kimyo. Oliy o`quv yurtlariga kiruvchilar uchun. Toshkent, «O`qituvchi», 2001.
2. K. R. Rasulov va boshqalar. «Umumiy va anorganik kimyo». Toshkent, «O`qituvchi», 1996.
3. G. E. Rudzitis, F. G. Feldman. Anorganik kimyo. 8-9-sinf darsliklari. Toshkent, «O`qituvchi», 1992.
4. A. G. Muftaxov, H. T. Omonov, R. O. Mirzayev. Umumiy kimyo. Toshkent, «O`qituvchi», 2002.
5. M. M. Abdulxayeva, O`. M. Mardonov. Kimyo. Toshkent, «O`zbekiston», 2002.
6. S. Masharipov, I. Tirkashev. Kimyo. Toshkent, «O`qituvchi», 2002.
2-Ma`ruza.
Mavzu: Azot va fosfor. Mineral o`g`itlar.
Reja.
Azot guruhchasining umumiy tavsifi.
Azot, ammiak, ularning olinishi va xossalari.
Azot oksidlari, nitrat kislota va uning tuzlari.
Fosfor, oksidlari, fosfat kislotalar va ularning tuzlari.
Mineral o`g`itlar.
Yangi darsning bayoni.
1. Azot guruhchasining umumiy tavsifi.
Azot guruhchasiga azot–N, fosfor–P, surma–Sb, mishyak–As va vismut–Bi elementlari kiradi. Bular davriy jadval V guruhining p–elementlaridir. Ular atomlarining tashqi energetik pog`onasida 5 tadan elektron bo`ladi–ns2 np3. Shu sababli bu elementlarning yuqori oksidlanish darajasi +5 ga, quyi oksidlanish darajasi –3 ga teng, ba`zan +3 oksidlanish darajasida ham bo`ladi.
2. 1-jadval. Azot guruhchasi elementlarining xossalari.
|
№
|
Xossalari
|
N
|
P
|
As
|
Sb
|
Bi
| |
1.
2.
3.
4.
5.
6.
|
Tartib raqami
Valent elektronlari
Atomining ionlanish energiyasi, eV
Nisbiy elektrmanfiyligi
Birikmalarida oksidlanish darajasi
Atom radiusi, nm
|
7
2s22p3
14,5
3,07
+5,+4,
+3,+2,
-3,-2,-1
0,071
|
15
3s23p3
10,5
2,1
+5,+4,
+3,-3,
-2
0,13
|
33
4s24p3
9,8
2,2
+5,+3,
-3
0,15
|
51
5s25p3
8,6
1,82
+5,+3,
-3
0,16
|
83
6s26p3
7,3
1,67
+5,+3,-3
0,18
|
|
