4. Suv, og`ir suv, konstitutsion suv.
Tabiatda uchrashi. Suv–vodorodning oksidi–eng ko`p tarqalgan va muhim moddalardan biridir. Yerning suv egallagan sathi quruqlik sathidan 2,5 marta katta. Tabiatda toza suv yo`q–uning tarkibida doimo qo`shimchalar bo`ladi. Toza suv haydash yo`li bilan olinadi. Haydalgan suv distillangan suv deyiladi. Suvning tarkibi (massa jihatidan) 11,19 % vodorod va 88,81 % kisloroddan iborat.
Fizik–kimyoviy xossalari. Toza suv shaffof, hidsiz va ta`msiz bo`ladi. Uning zichligi 4 0C da eng katta (1g/sm3) bo`ladi. Muzning zichligi suvning zichligidan kam, shu sababli muz suv yuziga qalqib chiqadi. Suv 0 0C da muzlaydi va 101325 Pa bosimda 100 0C da qaynaydi. U issiqlikni yaxshi o`tkazmaydi va elektrni juda yomon o`tkazadi. Suv–yaxshi erituvchi.
Suv–reaksiyaga ancha yaxshi kirishuvchan modda. U odatdagi sharoitda ko`pchilik asosli va kislotali oksidlar, ishqoriy va ishqoriy-yer metallari bilan reaksiyaga kirishadi, masalan:
H2O + Na2O = 2NaOH 2H2O + Li = 2LiOH + H2↑
H2O + SO2 = 2NaOH 2H2O + Ca = Ca(OH)2 + H2↑
Suv turli-tuman birikmalar–gidratlar (kristallgidratlar) hosil qiladi. Masalan,
H2O + H2SO4 = H2 SO4•H2O 10H2O + Na2CO3 = Na2CO3•H2O
H2O + NaOH = NaOH•H2O 5H2O + CuSO4 = CuSO4•H2O
Suvni bog`lovchi birikmalar qurituvchilar sifatida ishlatiladi. Yuqoridagilardan boshqa qurituvchi moddalardan P2O5, CaO, BaO, Na metali (ular ham suv bilan kimyoviy o`zaro ta`sirlashadi), shuningdek, silikagelni ko`rsatish mumkin.
Og`ir suv. Tarkibida og`ir vodorod bo`ladigan suv og`ir suv deyiladi (D2O formula bilan belgilanadi). U odatdagi suvdan farq qiladi, buni ikkala suvning fizikaviy xossalarini o`zaro taqqoslashdan ham ko`rish mumkin:
D2O H2O
Molekulyar massasi 20 18
20 0C dagi zichligi, g/sm3 1,1050 0,9982
Kristallanish temperaturasi, 0C 3,8 0
Qaynash temperaturasi, 0C 101,4 100
O`g`ir suv bilan kimyoviy reaksiyalar odatdagi suv bilan bo`lgandagiga qaraganda ancha sekin ketadi. Shuning uchun odatdagi suv uzoq vaqt elektroliz qilinganda elektrolizyorda og`ir suv to`planib qoladi.
Og`ir suv yadro reaktorlarida neytronlarni sekinlatuvchi sifatida ishlatiladi.
|
