M U H A N D I S L I K VA I Q T I S O D I Y O T
2023-yil, iyul.
№ 1-son.
20
sida fondning ko‘magi bilan moliyalashtirilayotgan quyidagi dasturlarni aytish mumkin: biznes-angellarni birga-
likda moliyalashtirish fondi, Shotlandiya qirollik bankini (RBS) va Milliy Vestminster bankini (NatWest) hududiy
rivojlantirish dasturi, HSBC aktivlarini sotib olishga ko‘maklashish dasturi.
Bundan tashqari, Angliyada kichik va o‘rta biznesni moliyaviy qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha Yevropa Ittifoqi
dasturlaridan samarali foydalanilmoqda.
Bular grantlar, kreditlar va kafolatlardir.
Yaponiyada kichik va o‘rta biznesni moliyalashtirish tizimi. Kichik va o‘rta biznes Yaponiya iqtisodi-
yotining asosini tashkil etadi. Yaponiyadagi barcha kompaniyalarning 99,7 foizi, ish bilan band aholining 70 foizi
va sanoat industriyasida qo‘shilgan qiymatning 50 foizdan ortig‘i ushbu sektor hissasiga to‘g‘ri keladi (1-rasm).
Avstraliya (55,7)
Hindiston (6,2)
Xitoy (60,0)
Indoneziya (23,2)
Yaponiya (53,0)
Malayziya (32,7)
O‘zbekiston (56,5)
Filippin (35,7)
Singapur (50,0)
Janubiy Koreya (47,3)
Tayvan (30,2)
Tayland (36,6)
Vetnam (40,0)
1-rasm:
O‘zbekiston va ba’zi chet mamlakatlar yalpi ichki mahsulotida kichik va o‘rta
biznesning ulushi
[12]
Misol uchun bugungi kunda gigant korxonalar hisoblangan Toyota Honda va Sony kabi korxonalar tash-
kil etilgan paytda kichik korxona sifatida tashkil etilgan. Yirik kompaniyalar mahsulotlari qismlarining asosiy
qismi kichik va o‘rta korxonalar tomonidan ishlab chiqariladi. Bu mazkur sohani moliyaviy qo‘llab-quvvatlash-
ning kuchli tizimini ta’minlash imkoniyatini beradi. Yana shuni alohida ta’kidlash
kerak mazkur mamlakatda
innovatsiyani rivojlantirish maqsadida ilmiy-texnik dasturlarni qaytarmaslik sharti bilan moliyalashtirish yo‘lga
qo‘yilgan. Bundan tashqari, yangi texnologiyalar va yangi mahsulotlar ishlab chiqish, alohida hududlarda yangi
ishlab chiqarishlarni yo‘lga qo‘yish ishlari uchun davlat va mahalliy organlar tomonidan imtiyozli kreditlar ajra-
tiladi. Kichik va o‘rta biznes bilan bog‘liq barcha tadbirlar kichik va o‘rta korxonalar Agentligi boshchiligida turli
tashkilotlar tomonidan o‘zaro hamkorlikda amalga oshiriladdi. Mamlakatda kichik va o‘rta biznes sohasini past
foiz stavkalarida moliyalashtiradigan moliyaviy institutlar tashkil etilgan bo‘lib, ular
davlat bilan hamkorlikda
mazkur soha vakillarini uzoq muddatli imtiyozli mablag‘lar bilan ta’minlaydi. Bunday institutlar sifatida savdo va
sanoat uchun ishlovchi Markaziy kooperativ bankni, kichik va o‘rta korxonalarni moliyalashga ixtisoslashgan
Milliy korporatsiyani aytib o‘tish mumkin.
X U L O S A VA TA V S I YA L A R
Turli mamlakatlar tajribalarini o‘rganish asosida kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasini moliyalashti-
rishni rivojlantirish, faoliyatidagi risklarni sug‘urtalash, eksport potensialini oshirish uchun quyidagilarni amalga
oshirish zarur deb hisoblaymiz:
1. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari hamda aholiga moliyaviy xizmatlar ko‘rsatuvchi, davlat
va mahalliy hokimiyat idoralari bilan hamkorlikda ish yurituvchi, turli ko‘rinishdagi nobank kredit tashki-
lotlarini tashkil qilish.
M U H A N D I S L I K VA I Q T I S O D I Y O T
2023-yil, iyul.
№ 1-son.
21
2. Xo‘jalik subyektlari va aholi mablag‘larini jamlash evaziga o‘z faoliyatini qishloq joylarda amalga oshi-
ruvchi va mazkur hududlarda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni hamda aholini kreditlash faoliyatini
amalga oshiruvchi kredit tashkilotlarini hamda o‘zaro sherikchilik va javobgarlikka asoslangan, kredit-
lashga ixtisoslashgan guruhlar tashkil etish evaziga kichik biznes va aholini qulay va past foizli kredit
mahsulotlari bilan ta’minlashni yo‘lga qo‘yish. Bunda aholi omonatlarini jalb qilishni alohida e’tiborga
olish.
Mamlakatimizda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning o‘rni yuqori bo‘lib, bu o‘z-o‘zidan mazkur soha
bilan bog‘liq sug‘urtalanishi mumkin bo‘lgan risklarning ko‘payishiga olib keladi. Bu esa bu boradagi sug‘urta
xizmatlarini rivojlantirish zaruratini keltirib chiqarmoqda.
